Instytut Yad Vashem otrzymał Nagrodę Orła Jana Karskiego

Ks. prof. Alfred Marek Wierzbicki w laudacji pt. „Dobro pamięci” zwrócił uwagę, że nagroda jest przyznawana w obchodzoną w tym roku 80. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz i wpisuje się także w obchody 25. rocznicy śmierci Jana Karskiego. Przypomniał, że Jad Waszem upamiętnia wszystkie żydowskie ofiary Szoa. Nazwa założonego w 1953 roku Instytutu przywołuje słowa z Księgi Proroka Izajasza (Iz 56, 5), oznaczają one „miejsce i imię”. Znajduje się on w Jerozolimie na Wzgórzu Herzla. Ks. Wierzbicki przypomniał, że jest to pomnik dla 6 milionów Żydów i Żydówek, w tym setek tysięcy żydowskich dzieci, którzy zostali wymordowani, wyniszczeni głodem i chorobami w gettach, rozstrzelani i zagrzebani w masowych grobach, zagazowani w obozach, ponieważ byli Żydami. „Jest to pomnik zbudowany z czułości i pamięci o konkretnych ludziach, obdarzonych niepowtarzalnością własnego istnienia i imienia” – podkreślił.

Ks. Wierzbicki zwrócił uwagę, że „świadom, jak wielka obojętność cywilizowanych narodów towarzyszyła systematycznej eksterminacji Żydów, Jan Karski po latach stwierdził, że ludzkość po raz drugi popełniła grzech pierworodny”. Przypomniał: „Z naocznego świadka stawał się w swych późnych latach świadkiem moralnym. Wielokrotnie przebywał w Jad Waszem, wspierał działania Instytutu na rzecz pamięci o ofiarach Shoa”. (…) „Jan Karski wstrząśnięty tragedią Zagłady tak dalece utożsamił się z losem żydowskim, że doświadczenie Shoa uznał za część swej tożsamości i dlatego mówił o sobie, że jest Żydem z wyboru. Dodawał `Jestem chrześcijaninem i Żydem. Jestem praktykującym katolikiem`”.

Na zakończenie ks. Wierzbicki wezwał: „W imię pamięci o ofiarach Holokaustu nikomu w świecie nie wolno dziś być obojętnym na antysemickie deklaracje i działania. (…) Pamięć o milionach ofiar Zagłady skłania dziś wszystkich ludzi dobrej woli do przezwyciężania zła dobrem. Odpowiedzią na każde zło jest tylko dobro, a nienawiść i przemoc czynią miejsca, w których żyją ludzie otchłanią bez imion i twarzy. Pamięć i przywoływanie człowieka po imieniu jest natomiast wyrazem bezwzględnej afirmacji jego istnienia, mówienia słowem i czynem `tak` najdziwniejszemu i najbardziej kruchemu darowi, jakim jest ludzkie życie”.

Przewodniczący Jad Waszem, Dani Dayan odbierając nagrodę powiedział: „Jesteśmy dumni, że dołączamy do grona wybitnych osób, instytucji i organizacji, które w przeszłości otrzymały to wyróżnienie”. Podkreślił, że Polska jest istotnym partnerem w upamiętnianiu Holokaustu. „Przeszłość, którą dzielimy, jest złożona. Prawdziwa przyjaźń między narodami wymaga prawdy, a nie mitu; uczciwości, a nie wygody. Szanujemy polskie bohaterstwo tam, gdzie istniało – niezwykłe bohaterstwo – i w razie potrzeby mierzymy się z bolesnymi rozdziałami. Jedno i drugie jest częścią odpowiedzialnej pamięci” – powiedział Dayan.

Zwrócił uwagę, że Jan Karski był nie tylko bohaterem polskiego podziemia, ale także jednym z najwybitniejszych świadków moralnych największej tragedii, jaka dotknęła ludzkość, w czasie, gdy tak wiele osób na świecie z trudem pojmowało to, co działo się w Europie Wschodniej.

Dayan przypomniał m. in., że Yad Vashem bada i dokumentuje historie osób nominowanych do tytułu Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Tytuł ten otrzymał Jan Karski  2 czerwca 1982 r. Zacytował jego słowa z przemówienia wygłoszonego w 1994 roku otrzymał honorowe obywatelstwo Izraela. Karski stwierdził wtedy: „To najdumniejszy i najbardziej znaczący dzień w moim życiu. Dzięki honorowemu obywatelstwu Państwa Izrael dotarłem do duchowego źródła mojej wiary chrześcijańskiej. W pewnym sensie stałem się również częścią społeczności żydowskiej. A teraz ja, Jan Karski, z urodzenia Jan Kozielewski, Polak, Amerykanin, katolik, stałem się również Izraelczykiem”.

Przewodniczący Jad Waszem nazwał Karskiego „człowiekiem prawdy historycznej, który wkroczył w otchłań, który spojrzał wprost na systematyczną zagładę narodu i który niósł tę prawdę przez kontynenty, aby inni nie mogli odwrócić wzroku”; człowiekiem, „który wierzył, że poniósł porażkę, a jednak którego odwaga pomogła ukształtować moralną pamięć ludzkości” i człowiekiem, który nauczył nas swoim przykładem, że nawet gdy możliwość powstrzymania zła jest poza zasięgiem, odpowiedzialność za stawienie mu czoła nigdy nie jest poza zasięgiem”

Na zakończenie Dayan powiedział: „Dziękujemy Towarzystwu Jana Karskiego za to wyjątkowe wyróżnienie w imieniu Yad Vashem. Odbierając tę ​​nagrodę w jego imieniu, Yad Vashem potwierdza swoje zaangażowanie w kontynuowanie misji Jana Karskiego: konfrontacji z prawdą bez strachu, bez wahania obrony godności człowieka i zapewnienia, że ​​głosy, które głosił, będą na zawsze słyszane”.

 

warszawa

Przewodniczący Yad Vashem: Polska jest istotnym partnerem w upamiętnianiu Holokaustu

Laureat Nagrody otrzymał statuetkę orła, dyplom oraz projekt pomnika Jana Karskiego.

Krótkie przemówienie oddające hołd patronowi Nagrody wygłosił Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski, który następnie odczytał przesłanie legendarnego lidera Ligi Przeciw Zniesławianiu (ADL) Abrahama Foxmana.

W odczytanych refleksjach Waldemara Piaseckiego, przewodniczący Towarzystwa Jana Karskiego szeroko kreśląc sylwetkę patrona Nagrody napisał: „W ćwierć wieku od śmierci Jana Karskiego ważnym jest pytanie, jak Polska zatroszczyła się o pamięć o Nim oraz dziedzictwo Jego pamięci. Nie trzeba nadzwyczajnego wysiłku intelektualnego, aby stwierdzić, jak wiele w tej materii brakuje. Są instytucje odpowiedzialne za  dziedzictwo i pamięć narodową, a także narodową edukację, ale spójnej i wyrazistej  polityki pozycjonowania tego Bohatera, jako największego polskiego skarbu wizerunkowego i wzorca dumy związanego z horrorem drugiej wojny – brakuje. Jest to motyw na zastanowienie i wspólny namysł jak Jana Karskiego wydobywać z cienia  naszych stereotypów, fobii i kompleksów. Warto tę lekcję odrobić”.

Z przesłaniem do uczestników uroczystości zwróciła się Roberta Metsola, przewodnicząca Parlamentu Europejskiego: „Dziedzictwo Jana Karskiego wzywa nas do zachowania pamięci, do sprzeciwu wobec obojętności i do działania. Jego odwaga przypomina, że obietnica Europy – nasza demokracja, nasza jedność i nasze wspólne człowieczeństwo – narodziła się z uroczystej przysięgi, że nienawiść nigdy więcej nie pozostanie bez odpowiedzi. Oddając część pamięci Jana Karskiego, ponawiamy tę obietnicę w Parlamencie Europejskim i w całej Unii Europejskiej. Obietnicę przestrzegania wartości którymi żył i których bronił Jan Karski. Jan Karski pozostaje światłem dla Europy. Człowiekiem prawdy. Człowiekiem sumienia. Człowiekiem odwagi. Prawdziwym europejskim bohaterem”.

Do uczestników uroczystości skierowała też słowa uznania marszałek Senatu RP Małgorzata Kidawa-Błońska, patron honorowy uroczystości: „To dzięki Państwa wysiłkowi Nagroda Orła Jana Karskiego pozostaje jednym z najbardziej znaczących wyróżnień w Polsce. Trafia ona do tych, którzy przez swoje działania i postawę przypominają nam, że wartości humanizmu i odpowiedzialności za dobro wspólne nie tracą nigdy na aktualności. Dzisiejsze uhonorowanie Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem to kolejny dowód Państwa konsekwencji w wyborze laureatów, którzy na co dzień realizują ideę Nagrody”.

Arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski Wojciech Polak, patron honorowy uroczystości napisał: „Dzisiejsza uroczystość pokazuje, że pamięć o Janie Karskim nie jest tylko wspomnieniem, ale przestrzenią żywego dialogu pomiędzy religiami, narodami i pokoleniami. Szczególnym znakiem jest przyznanie Nagrody Orła Jana Karskiego Instytutowi Yad Vashem, miejscu które od dziesięcioleci strzeże prawdy o Zagładzie i tych, którzy wobec niej nie pozostali obojętni. To gest, który przypomina, że męstwo i wierność sumieniu są ponadczasowe”.

W przesłaniu z okazji 25. rocznicy śmierci b. prezydent Polski, Aleksander Kwaśniewski napisał, że Jan Karski, którego miał zaszczyt osobiście poznać w czasach prezydentury, „był człowiekiem niezwykle inspirującym. Nasze długie i ważne rozmowy wywarły na mnie, i na moją prezydenturę, głęboki wpływ”. „Od 25 lat tym, co pozostało po Janie Karskim, jest niewątpliwie jego bogaty dorobek – świadka i współtwórcy historii, Jego nauki i przestrogi, które są niestety bez należytej uwagi i zrozumienia czytane. Świat współczesny przeżywa wznoszącą się falę ksenofobii, rasizmu, antysemityzmu. Dzielenie ludzi, sianie wzajemnej wrogości, stało się programem politycznym w wielu demokratycznych krajach. Postawy, przed którymi Karski ostrzegał zyskują wyborcze poparcie. Naszym obowiązkiem jest nie tylko wspominać Jego odwagę, mądre słowa, niezgodę na zło ale dotrzeć z pamięcią o Janie Karskim jak najszerzej” – napisał Aleksander Kwaśniewski.

W uroczystości wzięli udział m. in. b. prezydent RP Bronisław Komorowski, ambasador Ukrainy w Polsce, Wasyl Bodnar oraz grupa uczniów Szkoły Podstawowej nr. 32 w Krakowie.

Uroczystość uświetnił dedykowany pamięci Jana Karskiego recital fortepianowy młodego polsko-izraelskiego wirtuoza Yehudy Prokopowicza, laureata dwóch nagród XIX Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.

Patronami honorowymi uroczystości byli: marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska i prymas Polski arcybiskup Wojciech Polak.  Także  prezydenci Polski, którzy osobiście znali Bohatera: Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski i Bronisław Komorowski.

Nagroda Orła Jana Karskiego została ustanowiona 5 maja 2000 r. przez Jana Karskiego, legendarnego emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, świadka zagłady Żydów i profesora Uniwersytetu Georgetown. Karski określił ją jako wyróżnienie moralne, przyznawane osobom, instytucjom i narodom, które „godnie nad Polską potrafią się zafrasować” lub – jeśli Polakami nie są – „Polsce dobrze życzą”. Nagroda nie ma charakteru finansowego; jej istotą jest uhonorowanie odwagi, odpowiedzialności i działań na rzecz dobra wspólnego.

Po śmierci Karskiego kapitułę nagrody tworzą dotychczasowi laureaci oraz osoby powoływane przez Towarzystwo Jana Karskiego. Wśród uhonorowanych znaleźli się m.in. Elie Wiesel, Szimon Peres, Tadeusz Mazowiecki, Jacek Kuroń oraz liczne instytucje działające na rzecz praw człowieka, dialogu i pamięci. Nagroda ma charakter nieregularny – jest przyznawana jedynie wtedy, gdy kapituła uzna, że istnieje laureat w pełni odpowiadający jej idei.

Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem, z siedzibą w Jerozolimie, jest centralną izraelską instytucją zajmującą się dokumentacją, badaniem i upamiętnieniem zagłady Żydów podczas II wojny światowej. Powołany został w 1953 r. na mocy ustawy Knesetu. Jego misją jest zachowanie pamięci o ofiarach Shoah, dokumentowanie losów społeczności żydowskich zniszczonych przez nazizm, edukacja o Holokauście oraz uhonorowanie tych, którzy nieśli pomoc prześladowanym – w tym przyznawanie tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Yad Vashem prowadzi szeroko zakrojoną działalność badawczą, archiwalną i muzealną, gromadząc największy na świecie zasób dokumentów dotyczących zagłady Żydów. Jest także globalnym centrum edukacji o Holokauście, kierując swoje programy zarówno do Izraelczyków, jak i odbiorców na całym świecie. Instytucja współpracuje z muzeami, ośrodkami akademickimi, instytutami pamięci i organizacjami społecznymi, pełniąc rolę międzynarodowego autorytetu w badaniach nad Holokaustem.

Tekst przemówienia Waldemara Piaseckiego.

Tekst przemówienia ks. prof. Alfreda Wierzbickiego.