Janusz Krupski upamiętniony w „Panteonie Bohaterów” sanktuarium w Ossowie

Popiersie śp. Janusza Krupskiego odsłonięte zostało wczoraj, 14 sierpnia w Ossowie. Pomnik znanego opozycjonisty i wydawcy z czasów PRL, twórcy wydawanego poza cenzurą Pisma Młodych Katolików „Spotkania”, a w wolnej Polsce Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, stanął na Polanie Dębów Pamięci 96. Ofiar Katastrofy Smoleńskiej. Poświęcenia pomnika dokonał biskup warszawsko-praski Romuald Kamiński.

– To już 37. pomnik upamiętniający poległych 10 kwietnia 2010 roku w zamachu pod Smoleńskiem. W tym panteonie pokazujemy im swoją wdzięczność za wierną służbę Bogu i Ojczyźnie – powiedział Ryszard Walczak, realizujący od kwietnia 2012 r. „Panteon Bohaterów” na terenie cmentarza ofiar Bitwy Warszawskiej i sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej w Ossowie.

– Był prawdziwym autorytetem, z prób wychodził zwycięsko – napisał do uczestników uroczystości wiceprezes Rady Ministrów Jarosław Kaczyński. Kaczyński podkreślił, że Krupski był wspaniałym człowiekiem o krystalicznym sumieniu, żarliwym chrześcijaninem, prawdziwym patriotą i myślicielem o głębokim życiu duchowym, wybitnym działaczem katolickim, niepodległościowym i państwowym. Dodał, że życie śp. Janusza Krupskiego upłynęło w nieustannej służbie Kościołowi, Ojczyźnie i rodzinie. List prezesa Kaczyńskiego odczytał Adam Lubiak – Starosta Wołomiński.

Antoni Macierewicz, b. Marszałek Sejmu i Minister Obrony Narodowej, skupił się na zasługach Janusza Krupskiego dla powołania w komunistycznej jeszcze Polsce, niezależnego ruchu wydawniczego. Przypomniał, że to właśnie Krupski jako pierwszy sprowadził w 1976 r. do Polski powielacz z Francji, który służył Nieocenzurowanej Oficynie Wydawniczej (NOWA) a także założonemu przez niego na przełomie 1977 i 78 r. w środowisku KUL-u Niezależnemu Pismu Młodych Katolików „Spotkania”, mającemu olbrzymi wkład w kształtowanie myśli katolickiej. Podkreślił też wybitne zasługi Krupskiego w dziele funkcjonowania duszpasterstw akademickich, jego bezkompromisową postawę jako działacza konsekwentnie stawiającego sobie za cel walkę o niepodległość, a także znaczenie jego pracy dla Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, dla której tworzył zaplecze eksperckie. Mówił też o Januszu Krupskim jako nadzwyczaj oddanym urzędniku państwowym w wolnej Rzeczypospolitej, podkreślając jego wkład w budowanie Instytutu Pamięci Narodowej, a później oraz rolę jaką odegrał jako Kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Represjonowanych.

O zasługach Janusza Krupskiego dla odzyskania przez Polskę niepodległości i budowania zrębów wolnej Rzeczypospolitej zapewnił Mariusz Błaszczak, obecny minister obrony, w specjalnym liście skierowanym do rodziny Zmarłego i uczestników uroczystości.

Głos zabrała także Joanna Krupska – żona tragicznie zmarłego Janusza. – „Dla mnie to najbliższa osoba w życiu” – zaznaczyła. Dziękując za inicjatywę postawienia popiersia Janusza Krupskiego w tym miejscu, powiedziała, że jego śmierć, wraz z pozostałymi ofiarami tej katastrofy, była niezwykle trudnym momentem zarówno dla bliskich Janusza, jak również dla całej naszej Ojczyzny. – Zaświadczam, że był pięknym człowiekiem, zawsze prostolinijnym i wewnętrznie uczciwym i był też kimś bardzo odpowiedzialnym za Ojczyznę, za Kościół i za swoją rodzinę – mówiła.

Na zakończenie uroczystości miał miejsce uroczysty Apel Poległych i złożenie wieńców przez przybyłe delegacje pod pomnikiem Janusza Krupskiego oraz następnie pod pomnikiem Pary Prezydenckiej. Wśród nich złożono wieńce od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, premiera Mateusza Morawieckiego, Ministra Obrony Narodowej Mariusza Błaszczaka, Ministra Edukacji Przemysława Czarnka oraz wielu innych instytucji państwowych i samorządowych.

***
Janusz Krupski (1951–2010) był jedną z kluczowych postaci opozycji antykomunistycznej w PRL, prekursorem niezależnego ruchu wydawniczego oraz założycielem, wydawcą i redaktorem naczelnym niezależnego katolickiego pisma „Spotkania”. W stanie wojennym został internowany i brutalnie represjonowany. Po roku 1989 kontynuował działalność wydawniczą. Był także wiceprezesem Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2000–2006, a później kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Zginął w katastrofie pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. w drodze na uroczystości 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej.

Urodził się 9 maja 1951 r. w Lublinie. Skończył historię na KUL. W 1973 przeciwstawił się, jako prezes Koła Naukowego Historyków Studentów KUL, powołaniu na uczelni SZSP. Od wczesnych lat 70. był zaangażowany w działalność opozycyjną, która zaowocowała w 1976 r. powstaniem w Lublinie Nieocenzurowanej Oficyny Wydawniczej (NOWA), której był pomysłodawcą, wydającej na powielaczu „Komunikaty KOR”, następnie pierwsze numery „Zapisu” i „Spotkań”. W czerwcu 1976 (występując razem z kolegami jako Komitet Młodzieży Polskiej ds. Przestrzegania Postanowień KBWE) przekazał list zawierający opis przypadków łamania prawa w Polsce uczestnikom Zgromadzenia Młodzieży i Studentów Europy w Warszawie.

W latach 1977–1988 był założycielem i redaktorem Niezależnego Pisma Młodych Katolików „Spotkania” i Biblioteki „Spotkań”. „Spotkania” były jednym z najważniejszych polskich pism drugiego obiegu o głębszym profilu intelektualnym. Wokół pisma skupiali się ludzie w różny sposób związani z Kościołem katolickim i ośrodkami inteligencji w Polsce. Pismo posiadało swoje oddziały w Warszawie, Krakowie i Paryżu. „Spotkania” charakteryzowały się otwarciem na dialog z przedstawicielami innych wyznań, a także z ludźmi niewierzącymi. Wyraźne było zainteresowanie chrześcijaństwem na Wschodzie. Zamieszczano na jego łamach dokumentację pontyfikatu Jana Pawła II, która nie mogła się ukazać w prasie oficjalnej, jak też wiele materiałów dotyczących życia katolickiego w Polsce, na Litwie, Ukrainie i Czechosłowacji zdjętych przez cenzurę. Opublikowano m.in. papieską encyklikę „Redemptor hominis” w języku czeskim (1980). Pisano o historii Polski powojennej, antysemityzmie, stosunkach polsko – żydowskich, polsko – niemieckich czy polsko – ukraińskich. W latach 80. pismo propagowało m.in. ruch non – violence (bez przemocy).

Po powstaniu NSZZ „Solidarność” od jesieni 1980 do grudnia 1981 r. Janusz Krupski był koordynatorem Sekcji Historycznej przy Międzyzakładowym Komitecie Założycielskim, następnie Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Efektem prowadzonych przez niego prac dokumentacyjnych była zbiorowa książka „Grudzień 1970”, opublikowana przez „Editions Spotkania” w Paryżu (1987).

W stanie wojennym ukrywał się; został aresztowany, a następnie internowany do 8 grudnia 1982 r.

21 stycznia 1983 r. Krupski został uprowadzony sprzed Pałacu Kultury w Warszawie do Puszczy Kampinoskiej w rejon wsi Truskaw przez trzech funkcjonariuszy Samodzielnej Grupy „D” Departamentu IV MSW wykonujących rozkazy kpt. Grzegorza Piotrowskiego, późniejszego zabójcy ks. Jerzego Popiełuszki. W lesie został oblany i dotkliwie poparzony żrącym płynem (fenolem), w wyniku czego doznał poparzeń I i II stopnia. Przeprowadzony w 1994 r. proces doprowadził do ukarania bezpośrednich sprawców porwania.

W wolnej Polsce po 1989 r. Janusz Krupski najpierw kontynuował działalność wydawniczą. W latach 1990 – 92 był dyrektorem biura wydawnictwa „Editions Spotkania”, przeniesionego z Paryża do Warszawy. Równocześnie od 1991 r. do 93 r. był członkiem kolegium redakcyjnego tygodnika „Spotkania” – będącego kontynuacją dawnego, podziemnego pisma o tej nazwie – wówczas ambitnego nowego polskiego tygodnika informacyjnego, wydawanego we współpracy z francuską grupą „L’Express”. Niestety tygodnik ten – ze względu na trudności finansowe – został zawieszony na trwałe latem 1993 r.

Po zawieszeniu pisma, Krupski kontynuował działalność wydawniczą w ramach utworzonego przez siebie prywatnego Wydawnictwa „Krupski i S-ka”, którego był prezesem do 2000 r. Wydał cały szereg unikalnych serii wydawniczych. Najszerzej zakrojoną przezeń miała być 12-tomowa, ekumeniczna Historia Kościoła Powszechnego, tłumaczona na polski a tworzona przez zespół najwybitniejszych historyków w Europie. Niestety, wstrzymanie na pewnym etapie dotacji z ministerstwa kultury, spowodowało, że ukazały się po polsku tylko dwa tomy tej znakomitej serii.

W latach 1992 – 93 Krupski pracował jako ekspert nadzwyczajnej sejmowej komisji do zbadania skutków stanu wojennego, był też ekspertem Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej.

Od 2000 do 2006 był wiceprezesem Instytutu Pamięci Narodowej, odpowiedzialnym m. in. za tworzenie jego oddziałów terenowych.

Od 2006 r. był kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Zasługą Krupskiego była najpierw nowelizacja prawa dotyczącego kombatantów. Nieustannie zabiegał o poprawę ich losu, także w kwestiach materialnych czy medycznych. Przede wszystkim jednak starał się utrzymywać bezpośrednie kontakty ze wszystkimi środowiskami kombatanckimi zarówno w Polsce jak i rozproszonymi po świecie. Wyrazem tego były m. in. osobiste wizyty w środowiskach kombatanckich, których odbył 220 w trakcie 4 lat pełnienia urzędu.

Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu, który rozbił się pod Smoleńskiem w drodze na uroczystości upamiętniające 70. rocznicę Zbrodni Katyńskiej. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2010). Został pochowany najpierw na Powązkach w Warszawie, a następnie w 2014 r. przeniesiony na cmentarz Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w podwarszawskich Laskach, gdzie spoczywają założycie dzieła Lasek, wielu zasłużonych ludzi kultury i działaczy katolickich.

W 2012 powstał poświęcony Januszowi Krupskiemu film dokumentalny pt. „Niepodległy” autorstwa Arkadiusza Gołębiewskiego i Pawła Nowackiego.

W maju 2021 r. wydana została dwutomowa, oparta na bardzo szerokiej podstawie źródłowej, monografia pt. „Janusz Krupski – opozycjonista i polityk”, autorstwa Agaty Kunickiej-Goldfinger i Marka Kunickiego-Goldfingera. Jej wydawcą był Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

„Panteon Bohaterów” w Ossowie, umiejscowiony w Dolinie 96 Dębów, upamiętniającej wszystkie ofiary Katastrofy Smoleńskiej na terenie cmentarza przy sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej, zapoczątkowany został w kwietniu 2012 roku odsłonięciem pomnika prezydenta Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii. W kolejnych latach odsłonięto popiersia między innymi Ryszarda Kaczorowskiego, Macieja Płażyńskiego i Zbigniewa Wassermanna. Panteon składa się obecnie z 37 popiersi a jego budowa będzie kontynuowana.