Kicin k. Poznania: upamiętnienie więźniów obozu pracy przymusowej dla Żydów

Odsłonięcie tablicy upamiętniającej więźniów obozu pracy przymusowej dla Żydów oraz wspólna modlitwa chrześcijan i Żydów składały się na obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w podpoznańskiej Gminie Czerwonak. Uroczystości odbyły się w Kicinie, w miejscu, gdzie w czasie II wojny światowej funkcjonował utworzony przez Niemców obóz pracy.

W odsłonięciu tablicy pamiątkowej wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych i wojewódzkich, filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Poznaniu, młodzież z miejscowej szkoły oraz mieszkańcy Kicina wraz ze swoim proboszczem. Metropolitę poznańskiego reprezentował biskup senior Zdzisław Fortuniak.

Jak przypomniał Jacek Sommerfeld, wójt Gminy Czerwonak, który wraz z poprzednim proboszczem kicińskiej parafii ks. dr. Andrzejem Magdziarzem i Alicją Kobus, przewodniczącą poznańskiej filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, był inicjatorem postawienia tablicy pamiątkowej, obóz pracy przymusowej dla Żydów został założony na terenie zabudowań parafii w Kicinie.

– Obóz utworzyły władze okupacyjne wcielonej do Trzeciej Rzeszy Wielkopolski w dniu 1 lipca 1941 r. Zlikwidowano go natomiast 25 sierpnia 1943 r., a przebywający w nim więźniowie zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau – zaznaczył Sommerfeld.

Podstawowym zadaniem tego typu obozów była nie praca, ale wyniszczenie przebywających w nich ludzi, głównie przez stwarzane w nich nieludzkie warunki pracy. Pracę traktowano w nich jako środek stopniowego wyniszczania, eksterminacji Żydów, co stanowiło część ogólnego procesu zagłady realizowanego w myśl ideologii nazistowskiej.

„Także obóz w Kicinie był miejscem pracy i katorgi. Bezwzględnie eksploatowano tu więźniów, stosowano wobec nich terror” – podkreślił dr hab. Witold Tyborowski z Instytutu Historii UAM w Poznaniu, autor monografii o Kicinie wydanej w zeszłym roku z okazji 700-lecia istnienia tej miejscowości.

Uroczystość była również okazją do wspólnej modlitwy w intencji więźniów obozu, którzy w nieludzkich warunkach stracili życie. Poznański biskup senior Zdzisław Fortuniak odmówił przy tablicy pamiątkowej Psalm 103 wielbiący miłosiernego Boga. – My modlimy się Psalmami i więzieni tu Żydzi modlili się nimi. Jest więc to modlitwa za nich i razem z nimi – przyznał biskup.

Natomiast Paweł Mazur, przedstawiciel poznańskiej gminy żydowskiej, odśpiewał pieśń chasydzką, nigun, powstałą podczas drogi Żydów wiezionych bydlęcymi wagonami do obozu zagłady. Jak wyjaśnił Mazur, śpiewana jest ona m.in. w Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu i wyraża wiarę w przyjście Mesjasza pomimo wszystkich doznawanych na świecie cierpień.

Obóz pracy przymusowej dla Żydów w Kicinie, noszącym wówczas niemiecką nazwę Buschdorf, funkcjonował w latach 1941-1943 i był jednym z co najmniej 22 takich obozów utworzonych w tym czasie przez Niemców na terenie Wielkopolski.

Więźniów przywożono tu z getta łódzkiego, jak również z okolic tego miasta m.in. ze Zgierza i z Pabianic, także pojedyncze osoby z Kutna i Włocławka. Jednorazowo przebywało ich w obozie ok. 40 – mężczyzn w wieku 20-50 lat. Przez cały okres istnienia obozu przeszło przez niego w sumie ok. 114 osób. Straciło w nim życie 76 z nich.

Więźniowie wykorzystywani byli do niewolniczej pracy przy budowie drogi do wsi Kliny, brukowania dróg w Czerwonaku oraz do prac polowych i porządkowych w okolicy. Żyli w tragicznych warunkach, w głodzie, zimnie, śpiąc na gołej ziemi lub cegłach, które układali jako posłanie. Istnieją relacje o powieszeniu więźniów za próbę zabrania kilku ziemniaków z pola, ciężkich pobiciach, a także o okrutnym traktowaniu Polaków, którzy próbowali pomóc więźniom, np. dostarczając im żywność, co nie powstrzymywało ich przed niesieniem pomocy Żydom.

Likwidacja hitlerowskich obozów pracy przymusowej dla Żydów, w tym obozu w Kicinie, nastąpiła na skutek zarządzenia Heinricha Himmlera. Z Kraju Warty Żydów deportowano do obozów koncentracyjnych, w tym przede wszystkim do Auschwitz.