Kielce: koncert symfoniczny zakończył obchody 70. rocznicy pogromu kieleckiego

Uroczysty koncert symfoniczny orkiestry Sinfonia Varsovia, prowadzonej przez Jerzego Maksymiuka, która wykonała utwór pt. „Lament serca”. Kielcom in memoriam” zakończył wieczorem 4 lipca odbywające się od soboty obchody 70. rocznicy pogromu kieleckiego. Bp Mieczysław Cisło uhonorowany został nagrodą VIR BONUS.

Na Dużej Scenie Kieleckiego Centrum Kultury przed koncertem bp Mieczysław Cisło, były przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem KEP uhonorowany został wyróżnieniem VIR BONUS, przyznawanym od kilku lat przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego osobom, które istotnie przyczyniają się do realizacji idei pojednania między chrześcijaństwem a judaizmem i między Polakami a Żydami.
 
– Zdecydowaliśmy się uhonorować naszym wyróżnieniem biskupa pomocniczego archidiecezji lubelskiej Mieczysława Cisłę, gdyż przez wiele lata kierował bardzo ważnym dla dialogu chrześcijańsko–żydowskiego w Polsce Komitetem ds. Dialogu z Judaizmem KEP. Pragnęliśmy przy tej okazji wyrazić naszą wdzięczność poprzez uhonorowanie wybitnego duchownego wyróżnieniem VIR BONUS. Słowo to znaczy: „Dobry mąż”, ale też „Człowiek uczciwy” – mówił Bogdan Białek prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego.

Ta fraza, zdaniem Bogdana Białka, podkreśla wybitne kompetencje zarówno intelektualne, ale przede wszystkim moralne. – Naszymi laureatami VIR Bonus i dla kobiet FEMINA BONA były takie osoby jak Irena Sendlerowa, Maria Stolzman, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, który jest obecny z nami – podkreślił Białek.

Naczelny rabin Polski Michael Schudrich w swym krótkim wystąpieniu nawiązał do tradycji żydowskiej, która kultywuje postawy dwóch braci – Mojżesza, uduchowionego, będącego w stałym kontakcie Bogiem i Aarona, bardzo związanego z ziemskimi sprawami, szukającego pokoju między ludźmi.

– Rzadko mogę spotkać człowieka, który jest równocześnie Mojżeszem i Aaronem. Takim jest nasz przyjaciel ksiądz biskup Mieczysław Cisło – podkreślił naczelny rabin Polski.

Bp Mieczysław Cisło dziękując za wyróżnienie go zaszczytnym wyróżnieniem, wspomniał skromnie, że nic nadzwyczajnego nie robił, jak tylko to co nakazuje i każe czynić Ewangelia i co Kościół ogłosił 50 lat temu podczas II soboru watykańskiego w dokumencie „Nostra aetate”, w którym opłakiwane są wszelkie krzywdy zadane Żydom w ciągu 2 tysięcy lat.
 
– Kościół podkreśla, że wyrastamy z korzeni żydowskich. Kościół podkreśla, że jesteśmy braćmi. To mocno akcentował w swoim pontyfikacie papież Jana Paweł II. Nie mógłbym prowadzić tego dialogu w imieniu Konferencji Episkopatu Polski, gdyby nie partner tego dialogu. Dlatego pragnę podziękować szczególnie bratu rabinowi Michaelowi Schudrichowi, który pokazuje jak można prowadzić ten dialog przez Żydów z Polakami i katolikami – podkreślił laureat nagrody.

Biskup szczególnie podziękował Polskiej Radzie Chrześcijan i Żydów i Bogdanowi Białkowi, jej współprzewodniczącemu, za to co czyni dla pojednania chrześcijańsko- żydowskiego.

Owacje na stojąco wzbudził uroczysty koncert wieńczący rocznicowe obchody orkiestry Sinfonia Varsovia prowadzonej przez Jerzego Maksymiuka. Wykonała ona skomponowany przez niego utwór „Lament serca”. Kielcom in memoriam, Symfonię kameralną Dymitra Szostakowicza i Adagio na smyczki Samuela Barbera.

Obchodom rocznicowym pogromu kieleckiego towarzyszyły też inicjatywy osób prywatnych. Zainteresowanie wzbudziło wznowienie książki pt. „Żyd w zielonym kapeluszu” kielczanina Jerzego Daniela – dziennikarza, pisarza, wydawcy i tomik wierszy pt. „Tabu” kieleckiego pisarza, poety Romualda Bielendy.

Książka pt. „Żyd w zielonym kapeluszu”, wydana 20 lat temu, ma charakter reportażowej opowieści, w której występują reżyserzy, aktorzy i widzowie dramatu, jaki się rozegrał 4 lipca 1946 roku na ulicy Planty 7 w Kielcach. Jej drugie wydanie jest poszerzone i uzupełnione o rozdział „Glosa”, który można potraktować jako swego rodzaju komentarz do procesu oswajania się miasta z problemem obecności pogromu w jego dziejach.

– Nikt z moich rozmówców sprzed lat dwudziestu już nie żyje. Zmarł Henryk Błaszczyk, ów ośmioletni chłopiec, który miał być rzekomo porwany przez Żydów, co dało początek tragicznym wydarzeniom, nie żyje ówczesny wojewoda Eugeniusz Wiślicz-Iwańczyk, odszedł mecenas Stefan Grzywaczewski, który z nakazu władz został jednym z obrońców oskarżonych w procesie, w którym zapadło 9 wyroków śmierci – poinformował KAI Jerzy Daniel.

Książka zyskała bardzo wysokie oceny środowisk żydowskich w Izraelu i USA. Jej obiektywizm i rzetelność podkreślali byli kieleccy Żydzi, pośród których znajdowali się ranni w pogromie. Wielu kielczan żywo się nią interesowało się nią podczas obchodów.

Drugą książką wydaną tuż przed obchodami rocznicowymi jest tomik wierszy pt. Tabu” Romualda Bielendy, który zaprasza czytelników w poetycką podróż w miejsca, gdzie Żydzi żyli, modlili się, byli pochowani po śmierci, ale też w ich miejsca pamięci, gdzie rozgrywały się dramaty, m.in.: deportacje, holocaust, pogromy.

Czytelnik ma okazję odwiedzić sensie chronologicznym miejscowości i miejsca, w których poeta się wychował; miejsca, które go intrygowały i jednocześnie niepokoiły swoim zapomnieniem społecznym; miejsca, wreszcie, które stanowiły tabu zarówno dla niego, ale przede wszystkim dla lokalnych społeczeństw.

Gdy Romuald Bielenda przybył do Kielc w 1967 r. jako nauczyciel zamieszkał na obszarze byłego kieleckiego getta, zetknął się z problemem związanym z „pogromem kieleckim”. A jako pisarza zainspirowała go ławeczka z emisariuszem Janem Karskim i tablica poświęcona pisarzowi Gustawowi Herlingowi – Grudzińskiemu.

Obie książki pokazują, że można także o „pogromie kieleckim” wypowiadać się nie tylko w sposób naukowy, publicystyczny, czy językiem politycznym, ale też mową dokumentalisty reportażowego i poetycką oryginalną metaforą, skłaniającą do głębokich przemyśleń.

4 lipca 1946 r. trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób. Wydarzenia te zostały wywołane plotką o porwaniu polskiego dziecka przez Żydów.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie. Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi. .