Kielce: miasto nie rezygnuje z planów adaptacji dawnej synagogi

„Miasto podtrzymuje pomysł adaptacji synagogi jako nowoczesnego obiektu kultury” – poinformował KAI prezydent Kielc Wojciech Lubawski, usatysfakcjonowany z wyroku sądu drugiej instancji, który synagogę przy ul. Warszawskiej przyznał miastu. Zdaniem Lubawskiego, jest to furtka do wznowienia rozmów z architektem światowej sławy, Peterem Zumthorem, który zaplanuje aranżację obiektu dla nowych funkcji.

Miasto musi jednak poczekać na wyrok kasacyjny, wskutek odwołania się gminy żydowskiej w Katowicach, ale prezydent Kielc ufa, że będzie on korzystny dla miasta. „Myślę, że za kilka miesięcy będzie pora na konkretne rozmowy i decyzję, co do synagogi. Podtrzymują koncepcję nowoczesnego obiektu kultury – Nowego Teatru Kielce” – dodaje.

Kielecki samorząd planował przebudowę synagogi według projektu Petera Zumthora. Architekt opracował już wstępny projekt adaptacji obiektu na współczesną placówkę kultury, w której odbywać się będą wydarzenia z dziedziny dialogu międzykulturowego i międzyreligijnego. Gmina żydowska zablokowała projekt, kwestionując prawo własności miasta do obiektu.

Obecnie gmachem zarządza Miejski Zarząd Budynków. W zimie budynek był ogrzewany, aby zapobiec jego niszczeniu. Miasto nadal chce stworzyć w budynku instytucję kulturalną.

Spór o budynek dawnej synagogi przy al. IX Wieków Kielc toczy się między gminą żydowską, a Kielcami od 1999 r.

Komisja Regulacyjna ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich po 12 latach prac zakończyła postępowanie bez orzeczenia. Gmina żydowska skierowała pozew do sądu w Kielcach, który został oddalony.

Według kieleckiego sądu, Towarzystwa Pomocy Ubogim Wyznania Mojżeszowego, które było właścicielem synagogi przed 1 września 1939 r., nie można uznać za „inną wyznaniową żydowską osobę prawną”. W myśl Ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich, tylko taka osoba lub gmina żydowska miałaby prawo do roszczeń – uznał sąd, powołując się na wcześniejsze orzeczenia SN.

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Katowicach złożyła wówczas apelację w Krakowie. Sąd oddalił ją 9 maja 2014 r. Gmina stoi na stanowisku, że kieleckie towarzystwo, które było właścicielem synagogi, szkoły religijnej i cmentarza, prowadziło działalność wyznaniową, a dokumenty, które mogłyby to potwierdzić, zaginęły w czasie II wojny światowej.

Synagogę zaprojektowaną przez Stanisława Szpakowskiego, zbudowano na placu podarowanym w 1897 r. przez Mojżesza Pfefera. W okresie międzywojennym przy synagodze działała szkoła żydowska oraz stuosobowy chór męski. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze budynku, a pod koniec wojny podpalili go. Odbudowano go w 1955 r. W synagodze do 2011 r. mieściło się Archiwum Państwowe.