Kielce: obchody 70. rocznicy pogromu kieleckiego (zapowiedź)

Debaty naukowe zorganizowane przez IPN, a także wystawy, pokaz filmu, uczczenie pamięci Polaków, którzy chronili Żydów w czasie okupacji, wspomnienie ofiar zbrodni w Kielcach i modlitwy w ich intencji zorganizowane przez Stowarzyszenie im. J. Karskiego , złożą się na kilkudniowe obchody 70. rocznicy pogromu kieleckiego. Odbędą się one w dniach 2 – 4 lipca w Kielcach.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach, Narodowe Centrum Kultury, Europejska Sieć Pamięć i Solidarność zapraszają na obchody 70. rocznicy tragicznych wydarzeń w Kielcach, które odbędą się 4 lipca br.

Na program złożą się: dwie debaty naukowe zorganizowane w Domu Środowisk Twórczych w Kielcach oraz godz.12.00 złożenie kwiatów pod tablicą umieszczoną na kamienicy przy ul. Planty 7 z udziałem przedstawicieli władz państwowych.

W przedpołudniowej międzynarodowej debacie pt. „Antysemityzm jako narzędzie komunizmu. Pytania – hipotezy – interpretacje” wezmą udział: Hubertus Knabe (Miejsce Pamięci Berlin – Hohenschönhausen), Andrảs Kovảcs (Uniwersytet Środkowoeuropejski, Budapeszt), Szewach Weiss (były przewodniczący Knesetu) oraz Jan Rydel (Europejska Sieć Pamięć i Solidarność).

W popołudniowej debacie pt. „Badacze wobec wydarzeń w Kielcach 4 lipca 1946 r. Pytania – hipotezy – interpretacje”. wezmą udział: Grzegorz Berendt (Oddział IPN w Gdańsku), Bożena Szaynok (Uniwersytet Wrocławski), Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki (Delegatura IPN w Kielcach) oraz Dorota Koczwańska-Kalita, naczelnik Delegatury IPN w Kielcach. Konferencji towarzyszyć będzie projekcja filmu fabularnego "Henio" w reż. A. Miłosza i P. Weycherta.

Stowarzyszenie im. Jana Karskiego zaprasza na kilkudniowe obchody rocznicowe pogromu kieleckiego, które rozpoczną się 2 lipca przed kamienicą przy ul. Planty 7/9. O godz. 12.00 zostaną odsłonięte zamontowane na zewnątrz budynku tablice kommemoratywne (upamiętniające) z wypowiedziami św. Jana Pawła II i papieża Franciszka, dotyczącymi kieleckich wydarzeń sprzed lat. W uroczystości będą uczestniczyć biskup kielecki Jan Piotrowski i prezydent Kielc Wojciech Lubawski.

W kamienicy zostanie otwarta stała wystawa poświęcona pamięci ofiar wydarzeń sprzed 70 lat. Oprócz faktograficznej informacji o przebiegu zdarzeń znajdą się na niej dokumenty ze śledztwa i fragmenty zeznań sądowych. Pokazany będzie również szerszy kontekst historyczny i atmosfera powojennego czasu. Wystawa będzie mieć charakter multimedialny i dynamiczny, będzie aktualizowana i rozszerzana.

Na ekranach prezentowane będą zarejestrowane wspomnienia świadków tragicznych wydarzeń (m.in. Barucha Dorfmana, Esther Montag, Miriam Guterman) oraz będzie można obejrzeć inne dokumentalne materiały filmowe. Część z nich jest w wysokiej rozdzielczości, ze zbliżeniami twarzy – mieszkańcy Kielc mogą szukać na nich swoich bliskich. Zwiedzanie odbywać się będzie w niewielkich, 10-osobowych grupach.

O godzinie 19.00 w kinie Fenomen przy ul. Ściegiennego 2 (Wojewódzki Dom Kultury) odbędzie się pokaz specjalny filmu „Przy Planty 7/9” (Bogdan’s Journey). Uroczysta premiera filmu w reżyserii Lawrence’a Loewingera i Michała Jaskulskiego odbyła się 22 czerwca 2016 roku w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Honorowy patronat objęli: naczelny rabin Polski Michael Schudrich, a także metropolita warszawski ks. kard. Kazimierz Nycz oraz przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem biskup Rafał Markowski. Film zostanie także pokazany 1 lipca na 26. Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie. Wstęp na pokaz filmu jest wolny.

W niedzielę 3 lipca organizatorzy zapraszają na spotkanie o godz. 12.00 przy pomniku Menora (al. IX Wieków Kielc). W obecności przybyłych specjalnie na obchody gości z Izraela i USA mieszkańcy Kielc i goście z Polski oddadzą hołd zamordowanym w 1946 roku. Następnie wszyscy udadzą się pod budynek dawnej synagogi przy skrzyżowaniu z ul. Warszawską, by przy Memoriale Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata uczcić pamięć Polaków, którzy chronili Żydów w czasie okupacji i im pomagali.

W dalszej części obchodów zebrani przejdą na miejsce pogromu – pod kamienicę przy ul. Planty, gdzie będzie miało miejsce wspomnienie wszystkich ofiar zbrodni i modlitwa w ich intencji. Swój aktywny udział w tym fragmencie uroczystości zapowiedzieli naczelny rabin Polski Michael Schudrich, Symcha Keller (przewodniczący Rady Religijnej Związku Gmin Wyznaniowych w RP), muzyk Włodzimierz Kiniorski i aktor Jerzy Trela.

Następnie uczestnicy przewiezieni zostaną autokarami na cmentarz żydowski na Pakoszu, gdzie przy grobie zamordowanych o godz. 15.00 przewidziana jest wspólna modlitwa chrześcijan i Żydów, którą poprowadzi naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

W poniedziałek 4 lipca o godz. 18.00 na Dużej Scenie Kieleckiego Centrum Kultury odbędzie się uroczysty koncert wieńczący rocznicowe obchody. Sinfonia Varsovia prowadzona przez Jerzego Maksymiuka wykona skomponowany przez niego utwór „Lament serca”, "Kielcom in memoriam", "Symfonię kameralną" Dymitra Szostakowicza i "Adagio" na smyczki Samuela Barbera.

Przed koncertem Koncert bp Mieczysław Cisło uhonorowany zostanie wyróżnieniem VIR BONUS, przyznawanym od kilku lat przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego osobom, które istotnie przyczyniają się do realizacji idei stojących u podstaw działalności tej organizacji.

Pogrom Żydów („zajścia antyżydowskie”) miał miejsce w Kielcach 4 lipca 1946 r. Do masowej zbrodni na ludności żydowskiej doprowadziła nieprawdziwa pogłoska o porwaniu i zamordowaniu przez Żydów dziecka, ale także podzielane przez część społeczeństwa nastroje antysemickie (m.in. stereotyp „żydokomuny”) oraz niezrozumiała, niewiarygodna wręcz bierność i nieudolność tych, którzy kierowali formacjami sił porządkowych, mogąca być uznana za przyzwolenie i prowokację.

Trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie.

Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi.

Informacje, które znajdują się w nowo odkrytych (odnalezionych) źródłach niczego nie przesądzają, potwierdzają jednak nieprecyzyjność dotychczasowych ustaleń, włącznie z tymi, które znajdują się w „Postanowieniu o umorzeniu śledztwa w sprawie pogromu kieleckiego prowadzonego przez OKŚZpNP w Krakowie z 21 października 2004 r.”. Formułowane są postulaty przeprowadzenia kwerend archiwalnych oraz skorzystania z doświadczeń badaczy różnych dyscyplin nauki.