Kielce: ormiańskie manuskrypty na wystawie w Muzeum Dialogu Kultur

Ewangeliarze i inne przedmioty liturgiczne, broń biała wytwarzana w warsztatach Ormian lwowskich, pasy kontuszowe z podwarszawskiej manufaktury Paschalisa Jakubowicza, kobierce oraz księgi – to najważniejsze elementy wystawy prezentowanej w Muzeum Dialogu Kultur pt. „Warsztat ormiański – kunszt detalu”.

Kodeksy i ewangeliarze ormiańskie to zabytki wyjątkowe w skali światowej. Dla Ormian są przedmiotami kultu, porównywalnymi z ikonami w Prawosławiu. Kopiści, malarze, miniaturzyści, introligatorzy i tłumacze, którzy pracowali przy tworzeniu i ozdabianiu ewangeliarzy, byli traktowani w Armenii jak święci. Manuskrypty były pisane alfabetem ormiańskim. Są świetnym przykładem dziedzictwa Armenii, pozwalającym Ormianom zachować tożsamość w latach utraconej niepodległości.

Jak wyjaśnia Paweł Grzesik, kurator wystawy, szczególnie bogato była zdobiona pierwsza karta, rozpoczynająca Ewangelię. Są tam zwierzęta, elementy florystyczne i plecionki. Najczęściej wykorzystywano pergamin. Najdroższym materiałem był pergamin barwiony na purpurę, po którym pisano kolorem złotym lub srebrnym. Na zamówienie takich dzieł stać było wyłącznie cesarza.

Sztukę ormiańską charakteryzowały kolory, wzory, symbole i specyficzne przedstawianie postaci – w pozycji siedzącej, z udrapowaną szatą. W motywach stosowanych przez Ormian można doszukać się wzorców mających źródła w Armenii, Persji czy starożytnych kulturach Bliskiego Wschodu. To bogaty świat symboli i sztuki, która oddziaływała również na kulturę polską.

Kilkanaście tysięcy zabytkowych manuskryptów ormiańskich znajduje się w muzeum w Armenii. Wiele takich rękopisów powstawało też w Polsce, jednak zachowało się z nich jedynie ok. 20. Są one przechowywane w Bibliotece Narodowej w Warszawie, w Muzeum Narodowym w Krakowie i w Ossolineum we Wrocławiu. Pozostałe zostały rozproszone po całej Europie.

Kielecka ekspozycja stawia sobie za cel ukazanie przykładów sztuki i rzemiosła ormiańskiego, z akcentem na detal i jego oryginalność. Dotyczy to zarówno iluminatorstwa ksiąg i piśmiennictwa w ormiańskim alfabecie, ornamentyki chaczkarów – krzyży kamiennych, wzornictwa tkanin oraz zdobnictwa broni.

Autorem aranżacji w Muzeum Dialogu Kultur jest Artur Ptak.