Kielce: przegląd filmów poprzedził obchody 71. rocznicy pogromu kieleckiego

Główne obchody 71. rocznicy pogromu kieleckiego, które odbędą się 4 lipca, poprzedził przegląd filmów o tragedii z 1946 r. pt. „O-Pamiętanie”. Odbywał się on w ostatnich dniach czerwca i 1 lipca w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu w Kielcach. Cieszył się sporym zainteresowaniem wśród widzów.

Film „Świadkowie” z 1986 r. w reżyserii Marcelego Łozińskiego zgodnie ze swoim tytułem, nakręcony została w oparciu o wypowiedzi świadków zbrodni, której dokonano w Kielcach na mieszkańcach domu przy ul. Planty 7/9. Wypowiadają się nauczycielka, pielęgniarka, plastyk, inżynier, robotnik, fotograf, filolog i ksiądz.

Reportaż pt. „Henio” z 1999 r. w reżyserii Andrzeja Miłosza, Piotra Weycherta ukazuje postać Henryka Błaszczyka, chłopca ,którego rzekome porwanie było początkiem pogromu. Milczał przez 50 lat. W 1996 roku, po wielu namowach pary twórców, zdecydował się opowiedzieć przed kamerą o tym, co pozostało mu w pamięci z tamtych wydarzeń.

Dokument pt. „Pogrom. Kielce: 4 lipca 1946” z 1996 r. zrealizowany został przez wyżej wspomnianych twórców z okazji 50. rocznicy pogromu kieleckiego. Tragiczne wydarzenia z 4 lipca 1946 opowiedziane zostały w nim przez świadków wydarzeń.

„Amnezja” z 2015 r., w reżyserii Jerzego Śladkowskiego, jest dokumentem o psychicznym ciężarze bycia świadkiem mordu, a zarazem o wartości samego świadectwa. „Mój dziadek robił ten pogrom” – mówił Piotr Piwowarczyk, kielczanin, bohater filmu.

Film pt. „Przy Planty 7/9”, nakręcony w 2016 r. w reżyserii Michała Jaskólskiego i Lawrence’a Loewingera opowiada o kieleckiej drodze do przywracania pamięci o pogromie z 4 lipca 1946 roku.

Pokazuje on historię działań Bogdana Białka, które polegają na przebijaniu się przez teorie spiskowe dotyczące tych wydarzeń, wyparcie pogromu ze świadomości kielczan i utrwalane przez lata wzajemne stereotypy Polaków i Żydów.

Zdaniem Bogdana Białka, prezesa Stowarzyszenia im Jana Karskiego, filmy te są zapisem drogi, jaka została pokonana przez organizatorów obchodów oraz wielu innych działań, by zacząć wprost rozmawiać o pogromie kieleckim. Wskazują one na potrzebę pielęgnowania pamięci. Dlatego też przegląd nosił tytuł „O-pamiętanie”.

W najbliższy poniedziałek 3 lipca w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej odbędzie się prezentacja książki pt. „Pamięć – Dialog – Pojednanie”, stanowiącej dokumentację obchodów ubiegłorocznej, 70. rocznicy pogromu kieleckiego. Spotkanie z Bogdanem Białkiem poprowadzi redaktor Magdalena Smożewska-Wójcikiewicz z Radia Kielce.

Główne uroczystości, których organizatorem jest Stowarzyszenie im. Jana Karskiego rozpoczną się 4 lipca o godz. 14.00 modlitwą przy grobie ofiar na cmentarzu żydowskim na Pakoszu. Poprowadzi je Michael Schudrich, naczelny rabin Polski.

Pozostałe uroczystości odbywać się będą pod pomnikiem „Menora” i obok kamienicy przy ul. Planty 7/9. Głównymi prowadzącymi będą uczniowie kieleckich szkół.

Obchody zakończy o godz. 18 koncert kantorów żydowskich ze Stanów Zjednoczonych i z Polski przed budynkiem dawnej kieleckiej synagogi.

4 lipca 1946 r. trwające wiele godzin zajścia antyżydowskie (z udziałem cywili, milicjantów, funkcjonariuszy UB i żołnierzy z różnych jednostek wojskowych) spowodowały, według śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej, śmierć 37 Żydów oraz 3 Polaków. Rannych zostało 35 Żydów. W niektórych dokumentach i publikacjach liczba ofiar jest większa. W dziewięciu procesach oskarżonych zostało 38 osób. Wydarzenia te zostały wywołane plotką o porwaniu polskiego dziecka przez Żydów.

Po pogromie, pod zarzutem odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia, władze komunistyczne przeprowadziły gwałtowną kampanię propagandową wymierzoną w podziemie niepodległościowe, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kościół katolicki i władze RP na uchodźstwie.

Zdaniem naukowców IPN, problemem ciągle otwartym i spornym pozostaje pytanie – czy przebieg i dynamika zajść antyżydowskich w Kielcach spowodowane były szeregiem działań o charakterze prowokacyjnym, czy też były wynikiem spontanicznych działań tłumu lub poszczególnych grup ludzi.