Kielce: Spotkania z kulturą żydowską w Muzeum Historii Kielc

Projekty uczniowskie, spacer po śladach społeczności żydowskiej, taniec, kulinaria i muzyka – to elementy rozpoczętych dzisiaj Dni Kultury Żydowskiej w Muzeum Historii Kielc.

Dzisiejszy dzień był adresowany przede wszystkim do uczniów. Prezentacja projektu „Żydzi, kielczanie, czy po prostu ludzie” uczniów Gimnazjum nr 4 im. Jana Karskiego w Kielcach rozpoczęła dwudniowe wydarzenie. Wysłuchano także koncertu w wykonaniu Barbary Barwińskiej z Zespołu Szkół Katolickich Diecezji Kieleckiej. Uczestnicy projektu mieli również okazję obejrzeć najnowszą choreografię Studia Tańca i Stylu "Rewanż" zatytułowaną "Auschwitz". Tydzień temu produkcja ta zdobyła złoto podczas Mistrzostw Europy oraz Pucharu Świata w Płocku.

Ślady obecności żydowskiej zostały przypomniane w ramach wystawy stałej „Z dziejów Kielc. Historia mniejszości w Kielcach”.

Z kolei jutro przewidziana jest degustacja potraw przygotowanych przez uczniów Zespołu Szkół Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Kielcach oraz autorskie warsztaty wycinanek żydowskich, które poprowadzi gość z Warszawy – Wiesława Rawska–Tejszerska.

Spacer kieleckimi śladami mniejszości żydowskiej łączy dwa dni tego wydarzenia. Uczniowie i dorośli uczestnicy, wczoraj i dzisiaj poznają m.in. dzieje dawnej synagogi, słynne żydowskie kamienice, historię getta.

Do 1862 r. Żydzi nie mogli osiedlać się w Kielcach. Wcześniej żydowskiemu osadnictwu sprzeciwiali się kielczanie i właściciele miasta – krakowscy biskupi. Gdy możliwość stałego zamieszkania w Kielcach stała się możliwa, Żydzi zaczęli z niej korzystać. Pod koniec lat 30. XX w. co trzeci kielczanin miał pochodzenie żydowskie.

W 1903 r. po dwuletniej budowie, otwarto synagogę. Działało też kilkanaście domów modlitwy.
Równolegle z religijnym rozwijało się życie polityczne. Sympatię zdobywał syjonizm. W 1902 r., za sprawą adwokata Henryka Auszera, odbyło się pierwsze spotkanie zwolenników tego ruchu. Równolegle tworzyły się zręby popularnej wśród Żydów PPS, rozwijał się Bund.

W Kielcach działo dobrze rozwinięte szkolnictwo żydowskie. Do najpopularniejszych należało powstałe w 1918 r. Gimnazjum Gminy Wyznaniowej dla Chłopców, w którego murach kształciło się około 200 osób. Wśród żeńskich placówek uznaniem cieszyła się ośmioklasowa szkoła Wolamanów, do której uczęszczało 400 dziewcząt.
Znaczący był wkład kieleckich Żydów w upowszechnianie kultury i oświaty. Pierwszą księgarnię założył w 1838 r. Golec Salzstein.

W 1939 r. mieszkało w Kielcach blisko 19 tys. Żydów na ogólną liczbę 68 tys. mieszkańców. Wiosną 1941 r. utworzone zostało getto, w którym na niewielkim obszarze stłoczono blisko 27 tys. osób – do Kielc trafili Żydzi z innych miast i miasteczek Polski. Przewieziono tu również grupę około 1000 ludzi z Wiednia.
W drugiej połowie sierpnia 1942 r. Niemcy zlikwidowali getto. Część jego mieszkańców zamordowali na miejscu, resztę wywieźli do Treblinki.

Z blisko 20 tys. kieleckich Żydów zakończenia wojny dożyło około 500. W 1945 r. powrócili do Kielc. Grupa ocalałych z Zagłady zamieszkała m.in. w kamienicy przy ulicy Planty 7. To tutaj, 4 lipca 1946 r. w wyniku antysemickich zajść życie straciło około 40 osób. Wydarzenie przeszło do historii pod nazwą pogromu kieleckiego.