Kielce: wycinanki żydowskie inspirowane dybukiem i obrzędy żałoby w judaizmie – na wystawie w Dworku Laszczyków

Zainteresowani kulturą i tradycją Żydów polskich nie zawiedli – wielu gości wzięło dzisiaj udział w wernisażu ekspozycji pt. Monika Krajewska „Pomiędzy dwoma światami”. Wystawa inspirowana dramatem „Dybuk” Sz. An-skiego, aby osobiście spotkać się z autorką wycinanek.

Jak powiedziała Monika Krajewska, wycinanką zajmuje się od ok. 30 lat, podobnie dokumentowaniem żydowskich cmentarzy i ich symboliką. – Kiedyś trzeba ich było szukać w Polsce, gdyż były to zazwyczaj miejsca kompletnie osamotnione – mówiła. Przybliżyła zasady kunsztownej wycinanki żydowskiej, zasady łączenia jej z tekstem biblijnym i motywami osadzonymi w judaizmie. Opowiadała także genezę dramatu Sz. An-skiego „Dybuk”, który to stał się inspiracją dla filmu, teatru, malarstwa, a w jej przypadku – wycinanki.

– Nie możemy zapominać, że sąsiedzi żydowscy byli wśród nas i tak dużo z tych naszych kultur – chrześcijańskiej i żydowskiej – przenikało się, choć były to byty osobne – powiedział Tadeusz Sikora, dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej. Dział Badań Etnograficznych MWK był organizatorem wystawy.

Artystyczne wydarzenie, połączone z koncertem skrzypcowym, ma w założeniu pomóc uczestnikom wystawy poznać nie tylko etnograficzne i folklorystyczne poszukiwania autora „Dybuka”, ale także mało znany motyw tradycji i obrzędowości polskich Żydów, tzn. zasady pochówku, stosunku do żałoby i zmarłych.

Ekspozycja opatrzonych tekstem (hebrajskim, jidysz, aramejskim) 22 wycinanek z cyklu „Dybuk”, inspirowanych kultowym dramatem Szymona An-skiego pt. „Dybuk” – pisarza i etnografa badającego świat sztetli, uzupełniają: prezentacja „izdebki żydowskiej żałoby” oraz współczesne fotografie cmentarzy żydowskich autorstwa Leszka Gawlika z Muzeum Wsi Kieleckiej. Tematyka dobrze wpisuje się w jesienne miesiące związane w polskiej tradycji i obrzędowości ze szczególnym kultywowaniem pamięci o zmarłych.

Monika Krajewska zajmuje się sztuką żydowską. Początkowo – wraz z mężem, prof. Stanisławem Krajewskim – jeździła po Polsce fotografując ocalałe zabytki żydowskie i rejestrując płaskorzeźby nagrobne techniką frotażu. Owocem tej pracy oraz studiów nad motywami symbolicznymi w sztuce żydowskiej były albumy fotograficzne: „Czas kamieni” (1982) oraz „A Tribe of Stones” (1993), a także wystawy, odczyty i warsztaty m.in. w Polsce, USA, Izraelu. Badając mowę symboli, poznała różne obszary sztuki żydowskiej, w tym dawną wycinankę. Wycinanki tworzy od ponad 20 lat. Niektóre jej prace, zwłaszcza mizrachy (tablice na wschodnią ścianę), są bliskie tradycyjnej formie, inne – jak cykle „Tatry i Psalmy”, „Płonący” czy „Dybuk” – są własną interpretacją żydowskich tekstów i symboli. Łączy też wycinankę z kolażem, frotażem i fotografią, a w cyklu „Oto pokolenia” – z odbitkami z reliefów nagrobnych. Hebrajskie teksty kaligrafuje bądź wycina. Wiele jej prac powstało z okazji narodzin, uroczystości bar micwy i bat micwy oraz ślubów, są też eksponowane w synagogach i muzeach. Jako edukatorka prowadzi wykłady o tradycji żydowskiej w sztuce oraz warsztaty, m.in. na festiwalach kultury żydowskiej i w Centrum Kultury Jidysz w Warszawie.

Wystawa potrwa do 10 grudnia br.