Kilkaset osób na promocji książki „Żydzi w Chęcinach”

Z ogromnym zainteresowaniem spotkała się wczorajsza promocja książki dr. Marka Maciągowskiego pt. „Żydzi w Chęcinach” – na spotkanie z autorem przybyli nie tylko mieszkańcy z miasta, ale profesorowie uniwersyteccy, naukowcy zajmujący się historią polskich Żydów, pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach, a swoje przesłanie online przekazał wywodzący się z chęcińskich Żydów rabin Jossel Goldstein.

Promocja odbyła się w Hali pod Basztami, a jej organizatorem był samorząd Chęcin, który aktualnie finalizuje prace przy renowacji synagogi z XVII w., w której z początkiem 2024 r. powstanie Centrum Pamięci i Kultury Żydowskiej w Chęcinach.

O tych planach i ponad 10-letnich zabiegach, a także o ratowaniu cmentarza żydowskiego i powstających publikacjach naukowych, mówił m.in. Robert Jaworski, burmistrz Chęcin.

Natomiast autor prezentowanej publikacji, kielecki historyk i dziennikarz dr Marek Maciągowski zwrócił uwagę na wciąż nieodkryte, czekające kwerendy historyków, wątki z dziejów chęcińskich Żydów, jak np. związki z chęcińskimi Żydami bogatego patrycjatu krakowskiego Kazimierza, rozkwit chasydyzmu, czy ciekawa historia getta z czasów II wojny światowej, zrelacjonowana przez ocalonych. – Kilka osób przeżyło dzięki pomocy polskich rodzin; tutejsi Polacy za opłatą mogli wchodzić do getta. Zakonspirowane ciężarówki z żywnością docierały stąd do getta w Kielcach. Oczywiście byli tacy, którzy żydowskich sąsiadów ratowali, ale i tacy, którzy stanowili zagrożenie – tłumaczył dr Maciągowski.

Była także mowa o związkach Żydów z silnym lokalnym ośrodkiem kamieniarskim i dużo zachęty – ze strony autora – do szczegółowej kwerendy na temat dziejów Żydów w Chęcinach.

Uczestnicy promocji otrzymali książkę z dedykacją Marka Maciągowskiego.

Chęciny były zamieszkiwane przez Żydów przez 400 lat. Synagogę wybudowano około 1640 roku. Po wojnie budynek służył mieszkańcom m.in. jako kino miejskie, biblioteka, a w kolejnych latach był siedzibą Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, a nawet urzędu gminy.

Potem budynek opustoszał, ale miasto zabiegało o remont i uregulowanie stanu prawnego nieruchomości. Te prace trwały około 10 lat, jednocześnie gminie udało się też pozyskać pieniądze na prace renowacyjne. Równolegle trwają prace przy zabezpieczeniu cmentarza żydowskiego.

Chęciny były wzmiankowane w 1275 r., prawa miejskie uzyskały przed 1325 r. Starostwo grodowe zostało otoczone murami przez Kazimierza Wielkiego. Od wieków był tu ośrodek wydobycia miedzi, ołowiu i srebra, od XVI w. do czasów dzisiejszych – wapieni i marmurów, przy dobrze dzisiaj rozwiniętym przemyśle kamieniarskim. Chlubą Chęcin jest średniowieczny zamek – obecnie atrakcja turystyczna.

Wzmianka o pierwszych Żydach w Chęcinach pochodzi z 1564 r. Możliwość osiedlania się zapewnił im dopiero Stefan Batory w 1581 r.

Gmina żydowska przeżywała swój dobry okres w XIX wieku. Liczne osadnictwo wynikało m.in. z bliskości Kielc, w których obowiązywał przywilej De non tolerandis Judaeis. W okresie międzywojennym Żydzi stanowili 56 proc. mieszkańców Chęcin (2825 osób).

W czasie okupacji Niemcy założyli tu getto dla 4 tys. osób. We wrześniu 1942 r. roku okupanci dokonali deportacji Żydów z chęcińskiego getta do obozu zagłady w Treblince.