Konferencja Kościołów Europejskich o rozszerzeniu Unii

List Komisji Kościół i Społeczeństwo Konferencji Kościołów Europejskich na temat rozszerzenia Unii Europejskiej i Traktatu Konstytucyjnego przed szczytem w Kopenhadze (Bruksela, 22 listopada 2002 r.)

Do członków Komitetu Centralnego, Kościołów członkowskich i organizacji stowarzyszonych KEK, Narodowych Rad Kościołów, Członków Komisji Kościół i Społeczeństwo, Grup Roboczych Ustawodawstwa Europejskiego, Integracji Europejskiej i Praw Człowieka oraz Członków Beiratu w Strasburgu
Drodzy Przyjaciele,
Podczas grudniowego szczytu w Kopenhadze przywódcy piętnastu państw członkowskich Unii Europejskiej mają podjąć jedne z najważniejszych decyzji w najnowszej historii Europy. Jeśli faktycznie zgodzą się na rozszerzenie Unii Europejskiej o kolejnych dziesięć państw, w tym osiem państw z byłego bloku komunistycznego ze wschodniej części Europy, to KEK, jej Komisja Kościół i Społeczeństwo oraz wszystkie Kościoły członkowskie przyjmą to jako decydujący krok w stronę zjednoczenia Europy.
Pomimo trudności i niepewności, waga tej decyzji jest oczywista, jeśli spojrzymy na nią w odpowiednim kontekście historycznym. Historia Europy przez stulecia naznaczona była przez rozlew krwi, konflikty i nędzę, które w XX wieku osiągnęły swój punkt kulminacyjny w dwóch wojnach światowych, okresie zimnej wojny oraz licznych konfliktach lokalnych i regionalnych, niosących za sobą wiele ofiar. Szczytowym punktem pojednania, które nastąpiło po II wojnie światowej w zachodniej części Europy, było powstanie Unii Europejskiej, a więc przyniosło bardzo owocny rezultat. Rozwój procesu pojednania w innych częściach kontynentu wiązał się z przezwyciężeniem większych trudności. Pojednanie, wprawdzie służyło jako pomoc w stworzeniu żywotnych więzi między wieloma mniejszymi wspólnotami w regionie, musiało jednak przezwyciężyć przeszkody, jakie stwarzała rządząca ideologia. W istocie przez prawie cały XX wiek utrzymywał się rozziew między Wschodem i Zachodem kontynentu. Po zakończeniu okresu zimnej wojny pojawiło się jednak historyczne wyzwanie: położenie kresu podziału na Wschód i Zachód Europy. Najbliższe decyzje polityczne, jakie zapadną na szczycie Unii Europejskiej w Kopenhadze, w istotny sposób przyczynią się do zakończenia podziału. Nie można postrzegać oczekiwanego rozszerzenia Unii Europejskiej tylko jako ekspansji wspólnego rynku, lecz raczej jako część procesu zwiększania obszaru pokoju, stabilności oraz bezpieczeństwa socjalnego i ludzkiego w Europie.
Pomimo szybko postępujących negocjacji w sprawie rozszerzenia Unii Europejskiej oraz wielu pozytywnych oznak ewolucji w Europie, istnieje jednak wiele trudności i niepewności związanych z tym procesem. Jego powodzenie nadal nie jest jeszcze w pełni zapewnione. Poniżej wskazujemy na najpoważniejsze problemy:
. można odnieść wrażenie, że z rozmaitych powodów następuje wzrost eurosceptycyzmu w wielu państwach, co może utrudnić ratyfikację traktatów akcesyjnych;
. zmniejszające się zainteresowanie społeczeństw zachodnich stopniem rozwoju i sytuacją w pozostałych częściach Europy oraz brak wszechstronnej informacji o sobie nawzajem zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie;
. ostatni etap negocjacji akcesyjnych koncentruje się na finansowych aspektach procesu, co stwarza zagrożenie zatrucia ducha tego wielkiego przedsięwzięcia. Niektóre państwa członkowskie mogą uważać, że przedstawiają zbyt hojną ofertę finansową dla państw kandydujących, podczas gdy państwa kandydujące uznają ją za niewystarczającą;
. Unia musi rozwiązać problemy wewnętrzne. Nadal trwają prace Konwentu, którego celem jest poprawienie funkcjonowania Unii Europejskiej i wzmocnienie jej legitymacji demokratycznej. Unia Europejska nadal nie chce przyjąć do wiadomości konieczności reform wewnętrznych w odniesieniu do swojej polityki w niektórych obszarach (np. Wspólnej Polityki Rolnej);
. chociaż Rumunia i Bułgaria mają przed sobą perspektywę dołączenia do Unii Europejskiej w ciągu kilku najbliższych lat, wiele innych państw europejskich pozostanie poza nią w dającej się przewidzieć przyszłości. Relacje Unii Europejskiej z jej sąsiadami, w tym także z Turcją, muszą być przedmiotem stałej uwagi. Istnieje poważne ryzyko powstania nowego podziału na Wschód i Zachód, nie cała Europa jest zjednoczona.
W tej sytuacji pragniemy wyrazić naszą nadzieję, że proces rozszerzenia zakończy się wynikiem pozytywnym, a jednocześnie chcemy podkreślić odpowiedzialność, jaką ponoszą Kościoły. W tym krytycznym momencie bardzo pożądane jest aktywne podejście Kościołów w całej Europie do sprawy.
Dlatego też zachęcamy i zapraszamy was, aby wykorzystać ten dokument lub jego część z własnymi komentarzami w publicznej debacie w waszych Kościołach i państwach. Rolą Kościołów, oprócz wielu innych, jest rozpoznanie konieczności i wagi sytuacji, aby publicznie zabrać głos. W aktualnej sytuacji, gdy dobiega końca proces rozszerzenia Unii Europejskiej i proces wypracowania projektu nowego Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej, proponujemy, aby wykorzystać wszystkie dostępne środki (każdy w ramach swoich możliwości i w zależności od sytuacji społecznej), aby odegrać aktywną rolę w tych procesach, zwracając uwagę na przykład na następujące aspekty:
. uznanie wagi wyzwania, przed którym obecnie stoi Europa, i udział w debacie wszędzie tam, gdzie doraźny interes finansowy i politykierski nie przesłania moralnych i politycznych wymogów o znaczeniu historycznym. Odnosi się to zarówno do decyzji, jakie w grudniu mają podjąć przywódcy polityczni, jak i do procesu ratyfikacji traktatów akcesyjnych w najbliższym roku przez państwa członkowskie i państwa przystępujące do UE;
. uważne śledzenie debaty w Konwencie Europejskim i udział w publicznych oraz eksperckich dyskusjach na temat sytuacji w każdym kraju. W tym celu można wykorzystać załączone dokumenty zawierające opis przebiegu prac Konwentu i aktywności KEK;
. wykorzystywanie każdej publicznej okazji, aby przypominać ludziom, że nie wolno traktować rozszerzenia Unii Europejskiej po prostu jako dostosowania „Wschodu” do „Zachodu”. Rozszerzenie w istocie jest bowiem przekształceniem całej Europy, które obejmuje zarówno obecne państwa członkowskie jak i nowe.
Wiele z tych działań zostało już podjętych w różnych krajach Unii Europejskiej i kandydujących. W ostatnich kilku miesiącach przedstawiciele Kościołów nawiązali kontakt z delegatami swoich państw w Konwencie i przedstawili stanowisko wobec procesu integracji europejskiej. Teraz nadszedł czas, aby zdynamizować te działania. Moment podejmowania decyzji na poziomie europejskim stanowi dobrą okazję, aby przedstawić opinię Kościołów w tej sprawie. W perspektywie długofalowej Kościoły odgrywają istotną rolę w procesie integracji europejskiej. W tym względzie to do nich należy zadanie intensyfikowania kontaktów między Kościołami państw Unii Europejskiej a Kościołami w pozostałych częściach Europy. Na tym polegałby ich wkład w zmniejszaniu zagrożenia nowym podziałem Europy.
Prosimy o informowanie nas o podejmowanych działaniach. Jest bardzo prawdopodobne, że najbliższe Zgromadzenie KEK w Trondheim odbędzie się w czasie, gdy Konwent Europejski właśnie zakończy prezentację swoich propozycji dotyczących przyszłej struktury Unii Europejskiej (łącznie z dokumentem konstytucyjnym), a publiczna debata poświęcona traktatom akcesyjnym będzie się toczyć w pełni.
Rev. Rüdiger Noll
Dyrektor Komisji Kościół i Społeczeństwo
Sekretarz generalny KEK