Konferencja „Młodzież – profilaktyka – rodzina” z nagrodą „Złote Ogniwo”

„Młodzież potrzebuje dobrych małżeństw, żeby chciała mieć rodzinę i dzieci” – podkreślił prof. Szymon Grzelak podczas konferencji „Młodzież – profilaktyka – rodzina”, która odbyła się we wtorek w Senacie RP. Spotkaniu towarzyszyła gala wręczenia nagrody „Złote Ogniwo” dla profilaktyka roku 2024.

W Senacie RP odbyła się konferencja pt. „Młodzież – profilaktyka – rodzina”, zorganizowana przez Komisję Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej oraz Komisję Zdrowia, we współpracy z Fundacją Instytut Profilaktyki Zintegrowanej. Uczestnicy debaty zwracali uwagę na konieczność budowania systemowego podejścia do problemów młodzieży, w tym zdrowia psychicznego, zachowań ryzykownych oraz wychowania do wartości rodzinnych. Konferencji towarzyszyła gala wręczenia nagrody „Złote Ogniwo” dla profilaktyka roku 2024.

Otwarcia konferencji dokonała senator Beata Małecka-Libera, przewodnicząca komisji zdrowia, przypominając, że rok 2025 został decyzją Senatu ogłoszony rokiem edukacji zdrowotnej i profilaktyki. – Choć wciąż mówi się o potrzebie działań profilaktycznych, społeczeństwo wciąż słabo reaguje na programy profilaktyczne. To ogromne wyzwanie dla wszystkich, którzy się tym zajmują – zaznaczyła. Jej zdaniem szczególną troską powinny być objęte nowe zjawiska, takie jak uzależnienia cyfrowe oraz problemy ze zdrowiem psychicznym, które dotykają coraz częściej młodych ludzi. – Aby pomóc młodzieży, potrzebne jest zaangażowanie zarówno ze strony rodziny, jak i szkoły. Namawiam państwa, byście po tym spotkaniu widzieli potrzebę wsparcia młodych ludzi także w ich najbliższym środowisku – apelowała.

Prof. Szymon Grzelak, prezes Fundacji Instytut Profilaktyki Zintegrowanej, podkreślił, że profilaktyka problemów i zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży to ważny element polskiej racji stanu. Wskazał na jedno z najnowszych wyzwań, jakim jest pogłębiająca się zapaść demograficzna. Jak zaznaczył, działania w tym obszarze muszą obejmować nie tylko aspekt ekonomiczny, ale także wychowawczy i kulturowy. – Młodzież potrzebuje dobrych małżeństw, żeby chciała mieć rodzinę i dzieci. Trzeba im takich wzorców dostarczać, nawet jeśli nie mają ich w swoich rodzinach. To zadanie dla profilaktyków – mówił.

Prof. Grzelak zaprezentował wyniki badań przeprowadzonych przez Fundację IPZIN w roku szkolnym 2023/2024. Wynika z nich, że choć większość młodzieży wciąż deklaruje chęć posiadania dzieci, obecnie stanowi to niewiele ponad połowę badanych. – Jeśli weźmiemy pod uwagę, że część młodych nie chce mieć dzieci wcale, okazuje się, że nie osiągamy nawet poziomu zastępowalności pokoleń w ich planach – zauważył. Co więcej, z wiekiem to pragnienie systematycznie spada. Jako dwa najsilniejsze czynniki chroniące przed rezygnacją z planowania rodziny wskazał: „osobisty kontakt nastolatka z małżeństwami, których miłość jest dla niego przykładem” oraz „znaczenie wiary i religii w jego życiu”.

Z badań IPZIN wynika również, że młodzież, która nie planuje posiadania dzieci, częściej zmaga się z obniżonym nastrojem, depresją, myślami samobójczymi oraz doświadcza cyberprzemocy. – Szczęśliwe życie rodzinne to jedyny cel życiowy, którego wybór ma tak jednoznacznie pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i zachowania młodzieży. Marzenie o rodzinie wiąże się z mniejszą skłonnością do sięgania po substancje psychoaktywne oraz do korzystania z treści szkodliwych, jak pornografia czy hazard – tłumaczył.

Podkreślił, że w profilaktyce zintegrowanej kluczowe jest wzmacnianie tzw. czynników chroniących, które zabezpieczają młodzież przed wieloma zagrożeniami jednocześnie. Należą do nich przede wszystkim: rodzina i więzi z rodzicami, klimat klasy i wychowawcy, a także wiara i religia. – Młodzi potrzebują przestrzeni do refleksji nad celami życiowymi i pozytywnych wzorców małżeństwa oraz rodziny. Trzeba ich przygotowywać do ojcostwa i macierzyństwa jako pięknego i ważnego powołania – zaznaczył. Jako ważny postulat wskazał również ograniczenie dostępu dzieci i młodzieży do pornografii, która – jak zaznaczył – „niszczy ich wrażliwość”.

Prof. Krystyna Romaniszyn z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego mówiła o potrzebie przywrócenia społecznego szacunku dla ról matki i ojca. Jej zdaniem, jeśli chcemy, by młodzi w przyszłości chcieli mieć dzieci, muszą dorastać w środowisku, w którym rodzicielstwo jest wartością. – Rola matki i ojca musi być społecznie doceniana, nie może być uznawana za drugorzędną wobec innych ról, np. zawodowych – powiedziała. Zwróciła uwagę na wagę przygotowania do życia w rodzinie jako przestrzeni, w której przekazuje się te wartości.

Z niepokojem mówiła także o roli internetu, który – jej zdaniem – w dominującym przekazie nie promuje wartości rodzinnych. – W świecie wirtualnym nie ma miejsca na dom, dzieci ani odpowiedzialność rodzicielską. Królują przekazy hedonistyczne, skoncentrowane na samorealizacji – zaznaczyła. Podkreśliła potrzebę ograniczenia dostępu do internetu w szkołach i prowadzenia kampanii wspierających wartość rodziny. – Czas nauki powinien być czasem świętym, zarezerwowanym na relacje i rozmowy, a nie na ekran – podsumowała.

Dr Roman Solecki z Krakowskiego Instytutu Logoterapii zaprezentował współczesne zastosowania koncepcji Viktora Frankla w profilaktyce zaburzeń psychicznych. – Człowiek współczesny ma za co żyć, ale nie ma po co żyć – przypomniał słowa Frankla. Podkreślił, że u podstaw wielu problemów młodych – depresji, uzależnień, zachowań suicydalnych leży poczucie bezsensu. Z badań prowadzonych przez instytut wynika, że poczucie sensu życia jest jednym z najsilniejszych czynników chroniących. – Najbardziej rośnie ono w rodzinie – zaznaczył. W jego ocenie relacje oparte na miłości i wsparciu budują odporność psychiczną i ograniczają ryzyko uzależnień, zwłaszcza od internetu.

Z niepokojem mówił o malejącym zaufaniu uczniów do nauczycieli – coraz rzadziej zwracają się do nich z problemami, próbując radzić sobie samodzielnie. – Z roku na rok spada odsetek uczniów z poczuciem sensu życia, szczególnie w szkołach ponadpodstawowych – zauważył. – Każdy młody człowiek może poradzić sobie z kryzysem, jeśli pomożemy mu odnaleźć sens. Nie można go wymyślić – trzeba go odkryć – podkreślił, zachęcając do odwiedzenia strony www.logoterapia-krakow.pl, gdzie znajdują się informacje o badaniach i działaniach prowadzonych przez Instytut.

Dr Marek Babik, pedagog z Uniwersytetu Ignatianum, mówił o początkach i rozwoju działań profilaktycznych w Polsce. Zwrócił uwagę na konieczność tworzenia rodzin, które będą w stanie zaspokajać potrzeby emocjonalne dzieci. Wskazał, że dzieci wychowywane w bezpiecznym, wspierającym środowisku mają większą zdolność do stawiania granic i reagowania na przemoc.

Bartosz Kehl z Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom przybliżył dorobek polskiej profilaktyki opartej na badaniach naukowych, zachęcając uczestników konferencji do korzystania z dostępnych zasobów. Mówił o profesjonalizacji działań, rozwoju międzynarodowej współpracy oraz o badaniach nad czynnikami ryzyka i czynnikami chroniącymi.

Laureatką nagrody „Złote Ogniwo” i tytułu Profilaktyka Roku 2024 została Lidia Kozdeba, wieloletnia edukatorka i animatorka działań profilaktycznych wśród dzieci i młodzieży.

Decyzją kapituły konkursu, przyznano również nagrody specjalne w nowej kategorii „młodzież – profilaktyka – rodzina”. Otrzymali je: Magdalena Guziak-Nowak i Marcin Nowak, działacze społeczni i edukatorzy zaangażowani w projekty na rzecz wartości rodzinnych i wychowania prorodzinnego oraz Beata i Marcin Mądrzy, promujący profilaktykę poprzez działalność edukacyjną i świadectwo życia rodzinnego. Do grona finalistów konkursu dołączyły także: Beata Michalik, specjalistka z zakresu pedagogiki i profilaktyki społecznej oraz Daniela Bartosiak, zaangażowana w działania wychowawcze i edukacyjne na rzecz młodzieży.