Konferencja naukowa o kapłanach Polskiego Państwa Podziemnego

Rolę kapłanów Polskiego Państwa Podziemnego (PPP) upamiętniono dziś konferencją naukową zorganizowaną w Warszawie przez Edytorskie Koło Naukowe Studentów Historii UKSW oraz Fundację PPP. Podczas konferencji uczestnicy mieli okazję wysłuchać referatów przedstawiających poszczególne sylwetki księży związanych ze strukturami PPP, jak również dowiedzieć się o roli kapelanów podczas Powstania Warszawskiego i akcji pomocy ludności Żydowskiej na terenie okupowanej Polski.

Podczas konferencji pamięć o księżach, którzy ponieśli śmierć z rąk niemieckich, sowieckich i polskich uczczono minutą ciszy.

Podczas konferencji przedstawione zostały sylwetki księży kapelanów bł. Ks. Józefa Stanka, ks. Jana Zieji, ks. Józefa Skoczyńskiego, o. Juliana Mirochny, ks. Stanisława Jasińskiego oraz ks. mjr Stefana Wyszyńskiego, późniejszego prymasa Polski.

Do organizatorów i uczestników konferencji list przesłał biskup polowy Józef Guzdek. – Szlachetną sprawą jest wspominać bohaterów minionego czasu dostrzegając ich znaczenie dla współczesności. Piękną kartę zapisali swoją krwią, trudem i cierpieniem kapelani Polskiego Państwa Podziemnego, a wśród nich ks. Stefan Wyszyński, późniejszy Prymas Tysiąclecia – napisał biskup polowy.

Radosław Głowacki z Muzeum Ordynariatu Polowego podzielił się refleksją na temat upowszechniania wiedzy wśród młodzieży na temat bł. ks. Józefa Stanka. Omawiając pracę edukacyjną muzeum nawiązał do spotkań jakie zostały zorganizowane dla młodzieży gimnazjalnej w związku z osobą błogosławionego.

Przyznał, że zainteresowanie młodzieży wiedzą o błogosławionym kapelanie nie była łatwa. – Od postawy abnegacji, aż po całkowitą fascynację tak można w skrócie określić pewną przygodę intelektualną jaką udało się odbyć wraz z młodzieżą – mówił.

Głowacki podkreślił, że gimnazjaliści, autentycznie zafascynowani postacią kapelana odwiedzili miejsca, z którymi był związany i przeszli jego szlakiem kapelańskim w Powstaniu Warszawskim. Zauważył, że najlepszym sposobem upowszechnienia wiedzy o tym błogosławionym stały się najnowsze formy przekazu Facebook i nowoczesna prezentacja eksponatów muzealnych.

Tomasz Roguski ze Światowego Związku Żołnierzy AK przedstawił obszerny życiorys ks. Jana Zieji ze szczególnym uwzględnieniem okresu okupacyjnego, powstańczego i tuż po zakończeniu działań wojennych. Obszernie cytował materiały źródłowe m. In. pamiętniki bł. Urszuli Ledóchowskiej, Zofii Kossak- Szczuckiej oraz Stanisława „Orszy” Broniewskiego.

Sylwetkę ks. Józefa Skoczyńskiego, kapłana posługującego podczas okupacji w zakładach metalurgicznych w Stalowej Woli przedstawił Przemysław Dąbek, pracownik Muzeum Wojska Polskiego.

Rolę katolickich duchownych w ratowaniu Żydów podczas wojny omówił prof. Jan Żaryn. W swoim referacie podkreślił, że badania nad tym tematem są trudne przede wszystkim z powodu złożoności kwestii związanych z pozyskaniem świadectw osób uratowanych. Jak przyznał często osoby lub potomkowie ukrywanych osób nie wiedzą o swoich żydowskich korzeniach, co również nie ułatwia sprawy w badaniach historycznych. Sprawy dodatkowo komplikują delikatne relacje polsko-żydowskie i stereotypy utrwalone we wzajemnych kontaktach.

Jako przykład podał sprawę ks. Marcelego Godlewskiego, któremu przez wiele lat instytut Yad Vashem odmawiał prawa do medalu „Sprawiedliwy wśród narodów świata”, za ukrywanie m. in. ochrzczonych Żydów, którzy z punktu widzenia Izraela przestawali być Żydami, a więc nie kwalifikowano ich jako ocalonych z Holocaustu.

Do głównych nurtów pomocy organizowanej przez księży prof. Żaryn zaliczył przede wszystkim pomoc bezpośrednią, czyli ukrywanie Żydów, wypisywanie metryk chrztu oraz głoszoną naukę i osobiste rozmowy zarówno z ukrywanymi jak i ukrywającymi.

Historyk IPN przypomniał również o decyzji abp. Szlagowskiego i bp. polowego Galla o maksymalnym skróceniu czasu przyjęcia w grono Kościoła katolickiego Żydów oraz o możliwości przyjęcia sakramentów chrztu, komunii i bierzmowania jednocześnie.

Prof. Żaryn podkreślił, że wielu ukrywanych Żydów po wojnie świadczyło o pomocy udzielanej przez poszczególnych księży, co w dobie represji wobec Kościoła w powojennej Polsce, pozwoliło w niektórych przypadkach skrócić wyroki sądzonym kapłanom.

– Zajmowanie się tym tematem to jeden ze sposobów prowadzenia rzeczowego dialogu ze stroną żydowską dotyczącą prawdziwej historii Polski, w miejsce tej wydumanej, lansowanej przez albo usługowo nastawionych do Żydów historyków polskich, albo wręcz kłamców takich jak pan profesor Jan Tomasz Gross, który swoją działalnością przeszkadza w tym dialogu – zakończył prof.Żaryn.

Działalność o. Juliana Mirochny, franciszkanina, członka Stronnictwa Narodowego i kierownika Wydziału Społecznego Narodowej Organizacji Bojowej przybliżył Rafał Sierchuła z IPN.

O powstańczych losach kapelanów powiedział prof. Wiesław Wysocki. Dziekan Wydziału Historii i Nauk Społecznych UKSW przypomniał m. in. rolę ks. płk Stefana Kowalczyka, szefa duszpasterstwa AK, faktycznego naczelnego kapelana Powstania Warszawskiego.

Zdaniem prof. Wysockiego jego działalność umożliwiła powołanie struktury kapelańskiej, która faktycznie do momentu wybuchu powstania nie istniała, dlatego że walki w mieście przewidywano na maksymalnie kilka dni. – To jego postawa sprawiła, że powołano organizację i strukturę kapelańską dla powstańczej armii – powiedział. Zdaniem profesora Wysockiego trudno jest ocenić liczę kapelanów Powstania Warszawskiego. Sam ksiądz Kowalczyk mianował kapelanami oddziałów 44 księży. Dodał, że kapelanami stawali się faktycznie wszyscy księża, będący w Powstaniu. Według historyków w Powstaniu Warszawskim zginęło 40 kapelanów.

Prof. Wysocki podkreśla, że kapelani Powstania byli traktowani jak duszpasterze regularnej armii. – Błogosławili żołnierzy, przyjmowali przysięgi, udzielali pociechy zwłaszcza rannym i dokonywali obowiązków wobec tych, którzy odchodzili, gromadzili też przedmioty osobiste po poległych żołnierzach – powiedział.

Interesującym faktem przytoczonym przez prof. Wysockiego była postawa, ks. kpt. Władysława Zbłowskiego, noszącego pistolet i granat, a który w wyniku strat pozostał najwyższy stopniem w swoim oddziale i kierował żołnierzami. – To sytuacja nieregulaminowa, kapłan nie miał prawa nosić broni, ani dowodzić, ale nie jest to osamotniony przykład. Podobnie było we wrześniu, niejednokrotnie zdarzało się w historii, że kapelanowi, nie tylko pozostawało ratować duszę, ale i materię oddziału – podkreślił.

Dziekan Historii UKSW podkreślił, że rola kapelanów znalazła odzwierciedlenie w powstańczej prasie, przytoczył fragmenty artykułów z tamtego okresu. – O postawie kapelanów najlepiej świadczy rozkaz Komendy Okręgu Warszawskiego z 3 października 1944 roku 9 kapelanów otrzymało Krzyże Walecznych, 13 Srebrne Krzyże Zasługi z Mieczami, także w tym rozkazie znalazł się cały szereg kapelańskich awansów – powiedział.

Konferencję zorganizowało Edytorskie Koło Naukowe Studentów Historii UKSW oraz Fundacja Polskiego Państwa Podziemnego.

Konferencja naukowa jest częścią obchodów 70. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową. Wieczorem, w katedrze polowej WP, w intencji żołnierzy AK odprawiona zostanie Msza św., pod przewodnictwem biskupa polowego WP Józefa Guzdka. Ordynariusz wojskowy, Muzeum Ordynariatu Polowego, Muzeum Wojska Polskiego oraz kierujący Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Janusz Ciechanowski objęli konferencję honorowym patronatem.