Konferencja „Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej” (opis)

W Krakowie-Modlnicy w dniach 26-27 września 2014 r. odbyła się XIV. Międzynarodowa Konferencja z cyklu „Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej”. Tegoroczna edycja wydarzenia skupiona była na odpowiedzi na pytanie: „Co nas łączy, co nas dzieli w Europie?”.

Otwierając konferencję kard. Stanisław Dziwisz podkreślił, że nie można zapominać o chrześcijańskich fundamentach Europy. Jako główną rolę Kościoła w procesie integracji kontynentu wskazał „przekraczanie barier narodowych i kulturowych, a jednocześnie umacnianie duchowej tożsamości narodów otwierających się na przyjęcie Ewangelii”. „Łączy nas doświadczenie i pamięć o zwycięstwach człowieka, ale także o jego przegranych na naszej europejskiej ziemi” – mówił.

W pierwszym dniu konferencji grupy robocze debatowały nad problemem migracji i ich konsekwencjami dla rozwoju Europy, społeczną gospodarką rynkową jako odpowiedzią na kryzys, a także problemami młodego pokolenia, które boryka się z niepewną przyszłością i trudnością w osiągnięciu życiowej stabilności. Wprowadzenie do dyskusji przedstawili abp. Francesco Montenegro, metropolita Agrygentu, Flaminia Giovanelli, podsekretarz stanu Papieskiej Komisji „Iustitia et Pax” oraz Cezary Kościelniak z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Prowadzone debaty moderowali m.in. Leszek Gęsiak SI z Radia Watykańskiego, prof. Paweł H. Dembiński, kierownik Katedry Strategii i Konkurencji Międzynarodowej Uniwersytetu we Fryburgu, Pascal Lejeune, kierownik programu „Młodzież” przy Komisji Europejskiej czy ks. Jacek Stryczek, prezes Zarządu Stowarzyszenia WIOSNA.

Pierwszy dzień wydarzenia zakończył się uroczystą Mszą św. w sanktuarium św. Jana Pawła II, której przewodniczył kardynał Stanisław Dziwisz, zaś homilię wygłosił prymas Polski, abp Wojciech Polak. „Kościół jest wezwany do budowania jedności. Abyśmy mogli jednak sprostać temu zadaniu, także w wymiarach umacniania jedności kontynentu europejskiego, potrzeba dogłębnej refleksji nad tym, co naprawdę nas łączy, a co faktycznie dzieli” – nawiązał do tematu konferencji prymas. Wskazał, że korzenie chrześcijańskie są podstawowym elementem, który łączy Europejczyków. „Nie można drzewa odcinać od korzeni i dziwić się, że usycha” – przestrzegł arcybiskup. Prymas wymienił także źródła podziałów w Europie – egoizm polityczny i gospodarczy, brak zrozumienia dla innych, uprzedzenia, osłabienie wartości i godności życia ludzkiego od poczęcia aż do śmierci oraz brak duchowej jedności.

Rezultaty piątkowych debat zostały przedstawione wszystkim uczestnikom konferencji w sobotę rano. Grupa zajmująca się problemem migracji wskazała, że proces ten należy traktować jako szansę i wyzwanie. Podkreślono, że biorąc pod uwagę imperatyw Kościoła powszechnego, każdy z obywateli na swój sposób ma możliwość, a wręcz obowiązek, podejmowania działań na rzecz osób zmuszonych bądź dobrowolnie imigrujących – zwłaszcza przez modlitwę i wsparcie w wolontariacie lub finansowe odpowiednich instytucji. Wskazano, że dwiema podstawowymi zasadami postępowania wobec imigrantów powinno być wypracowanie wspólnej polityki imigracyjnej Europy opartej na okazywaniu bezwarunkowej pomocy każdemu w potrzebie oraz konieczność zbudowania mądrego i skutecznego prawa zapewniającego opiekę ludziom migrującym do nowego kraju.

Kolejnym rozważanym tematem była społeczna gospodarka rynkowa jako odpowiedź na kryzys. Wyraźnie zaznaczono, że kryzys to pojęcie obejmujące nie tylko wymiar ekonomiczny, ale mające znacznie szerszy zakres, a obecnie dotykający zwłaszcza zagubienia sensu podejmowanych działań. „Musimy przejść z modelu globalizacji, naznaczonej radykalnym liberalizmem i relatywizmem wartości do nowego porządku szacunku dla podstawowych praw człowieka” – podkreślono. W ramach referowania ustaleń grupy roboczej odwołano się również do słów Franciszka z adhortacji „Evangelii Gaudium”: „Dopóki nie rozwiąże się radykalnie problemów ludzi ubogich, rezygnując z absolutnej autonomii rynków i spekulacji finansowych, atakując strukturalne przyczyny nierównowagi, nie rozwiąże się problemów świata – i ostatecznie żadnego problemu. Nierównowaga stanowi korzeń chorób społecznych”.

Ostatnia grupa robocza konferencji podkreśliła, że w kontekście dyskusji na temat sytuacji młodych w nieustannie zmieniających się warunkach ekonomicznych i społecznych kluczowym staje się uświadomienie jak ważne są prawidłowe relacje międzypokoleniowe. Zwrócono uwagę na dwie skrajne postawy widoczne wśród młodych – brak większych ambicji spowodowany brakiem odpowiedniej formacji i zaniedbaniami rodzicielskimi, a z drugiej strony ubezwłasnowolnienie młodych przez ich „hodowanie przez rodziców do osiągania sukcesu”. Podjęto także próbę wyjaśnienia niechęci młodych do angażowania się w działania polityczne – uznano, że przyczyną takiego stanu rzeczy może być idealistyczny sposób myślenia młodych ludzi, którym partie kojarzą się z natury źle, a z drugiej strony taka mentalność młodych często zraża politycznych mentorów, oczekujących większego uporządkowania oraz dostrzegania możliwości podejmowania kompromisu.

Konferencję zwieńczyła debata pt. „Nowe otwarcie dla Europy”, którą poprowadził Piotr Chęciński z TVP Info. Głównymi spikerami byli: s. dr Florian Kolfhaus z sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej, ks. Patrick Daly, sekretarz generalny Komisji Konferencji Biskupów Unii Europejskiej oraz Jos J.A.M. van Gennip, przewodniczący Socires Foundation. Podczas debaty odniesiono się m.in. do aktualnych problemów politycznych Europy.

„Czym więcej u nas niepodległości, czym więcej proeuropejskich nastrojów, tym mniej szans rosyjskiego imperializmu” – powiedział były kandydat na prezydenta Białorusi, Aleksandr Milinkiewicz. Wskazał, że obecny konflikt ukraińsko-rosyjski przyczynił się do zwiększenia negatywnych nastrojów administracji i społeczeństwa Białorusi wobec Rosji, a tę szansę trzeba wykorzystać, aby przybliżyć jego ojczyznę do Europy. Podkreślił, że wschodnia Europa powinna prowadzić silną politykę europeizacji oraz chrystianizacji, powrotu do wiary i wartości. Głos zabrała także przedstawicielka partii UDAR Witalija Kliczki, która wskazała, że trwające konflikty na Ukrainie oraz zaangażowanie Rosji są szansę na zjednoczenie Ukrainy z Europą, ale także Europy z Ukrainą. Ostrzegła, że świat i Europa muszą podjąć skuteczne działania wobec Rosji, gdyż ich brak może spowodować, że Rosja będzie czuła się bezkarna i w swoich imperialistycznych dążeniach dosięgnie następnej narodowości i kraju. Zaznaczyła także, że europejskość Ukrainy nie wynika tylko z jej historii czy położenia, ale z bardzo widocznych obecnie starań, a wręcz podejmowanych zbrojnej walki w celu obrony wolności i realnego związku z Europą.

W czasie konferencji KAI przeprowadziła krótkie rozmowy o tematach poruszanych na konferencji z o. Maciejem Ziębą OP, dyrektorem Instytutu Tertio Millennio, prof. Pawłem Dembińskim, dyrektorem Observatoire de la Finance, oraz bp Tadeuszem Pieronkiem. O. Zięba podkreślił, że wyzwaniem chrześcijan w dzisiejszej Europie jest prawidłowe diagnozowanie obecnych problemów społecznych i poszukiwanie ich rozwiązań, zgodnych z wartościami ewangelicznymi. „Trzeba mówić uczciwie o niedomaganiach i słabościach, ale przede wszystkim o ogromnych osiągnięciach – bo to właśnie dzięki chrześcijaństwu Europa dzisiaj wyróżnia się na mapie świata” – powiedział dominikanin.

Z kolei profesor Paweł Dembiński zwrócił uwagę, że żyjemy w czasach, w których ludzie zaczynają szukać wartości nadrzędnych. Przyczyny tej sytuacji upatrywał w kryzysie dotykającym różnych aspektów ludzkiego życia, wobec którego człowiek zaczyna szukać sensu – od osobistego, poprzez społeczny, aż do zawodowego. Zaznaczył, że nawoływanie do wartości jest słuszne, ale należy bardziej się skupić na konkretnych działaniach. „Papież Franciszek bardzo wyraźnie mówi, że trzeba działać. Dobrym przykładem jest List Społeczny Episkopatu Polski, który każdy z nas powinien przeczytać i przełożyć na swoje życie” – przedstawił propozycję podjęcia realnych czynów prof. Dembiński.

Zapytany o podsumowanie wydarzenia, bp Tadeusz Pieronek, przewodniczący komitetu organizacyjnego konferencji, powiedział, że konferencja o roli Kościoła w procesie integracji europejskiej stała się istotnym punktem na mapie rozważań społecznych i ekonomicznych. Odnosząc się do tematu przyświecającego tegorocznemu wydarzeniu powiedział: „Nie możemy zapominać, że wszyscy jesteśmy ludźmi i mamy tę samą godność – to powinno stanowić najtrwalszy fundament naszej jedności”. Hierarcha wskazał także, że rola chrześcijaństwa w kształtowaniu postaw ludzkich na kontynencie europejskim jest niedoceniana. „Wbrew wszelkim działaniom próbującym tę funkcję umniejszyć, uważam, że chrześcijaństwo da sobie radę. Mamy zapowiedź Chrystusa, że jest z nami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata – trzeba to traktować poważnie” – stwierdził.

W czasie oficjalnego zamknięcia konferencji głos zabrał rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, ks. prof. Wojciech Zyzak. „Perspektywa wieczna daje wierzącym nową przestrzeń, która pozwala z większą wolnością i w horyzoncie nowego sensu angażować się w przemiany świata i wejść w dialog z każdym, któremu dobro ojczyzny ziemskiej leży na sercu” – powiedział rektor, wskazując na to, że religijny charakter wydarzenia jest jego niepodważalnym atutem.

Konferencję zorganizowana została przy współudziale: Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Fundacji im. Roberta Schumana w Luksemburgu (niezależna fundacja wspierająca współpracę chrześcijańskich demokratów oraz przybliżająca młodym politykom instytucje i zasady integracji europejskiej), Fundacji Konrada Adenauera (zajmująca się głównie propagowaniem nowoczesnych metod naprawiania gospodarki i systemu prawnego), Grupy EPL (czyli Frakcja Europejskiej Partii Ludowej, zrzeszająca chrześcijańskich demokratów i inne ugrupowania polityczne centrum i centroprawicy z 25 krajów członkowskich Unii Europejskiej) oraz Komisji Konferencji Biskupów Unii Europejskiej (zajmująca się m.in. monitorowaniem i analizą problemów politycznych w UE oraz rozwijaniem świadomości wspólnoty Kościoła na temat prawodawstwa, rozwoju i polityki EU).

Wcześniejsze konferencje również cieszyły się wielkim zainteresowaniem i popularnością. Tematy spotkań z ubiegłych lat dotyczły m. in. spraw etyki w polityce, miejsca rodziny we współczesnej Europie, zależności między chrześcijaństwem a europejskością czy religią a kulturą, a także rozważań nad postępem cywilizacyjnym w pryzmacie wiary.