Kościół katolicki w Turkmenistanie zarejestrowany

Prezydent Turkmenistanu Gurbanguly Berdimuhamedow i rząd tego państwa zarejestrowały 12 marca Kościół rzymskokatolicki w Turkmenistanie.

O. Andrzej Madej OMI, przełożony misji „sui iuris” w Turkmenistanie, powiedział KAI, że rejestracja wspólnoty katolickiej na tej azjatyckiej ziemi to dar zadany wszystkim uczennicom i uczniom Chrystusa u progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa. Dzięki rejestracji misja w tym kraju, prowadzona od początku przez Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej z Polski, została oficjalnie uznana po 13 latach istnienia.

Polski oblat, który jest jednocześnie oficjalnym przedstawicielem Stolicy Apostolskiej, mieszkającym w Turkmenistanie na stałe, podkreśla, że wspólnota katolików cieszy się dużą przychylnością ludzi w stołecznym Aszchabadzie i dobrą opinią wśród rządzących. Ma też wszelkie predyspozycje, aby być Kościołem katolickim. W Turkmenistanie jest bowiem wiele narodowości i Kościół naturalnie jest powszechny – uważa przełożony misji.

Dodaje, że dzisiaj „jest za co dziękować: za to, że jesteśmy, że możemy być znakiem nadziei, że możemy każdego dnia na turkmeńskiej ziemi sprawować Eucharystię, głosić Słowo Boże, przyjmować ludzi, słuchać ich. Oni bardzo sobie cenią obecność Kościoła, który ma swoją stolicę w Rzymie”. O, Madej podkreślił, że Jan Paweł II zostawił nam wspaniałe miejsce wśród narodu i rodziny ludzkiej, wśród religii, ustanawiając 29 września 1997 r. nad skraju pustyni Kara-Kum misję „sui iuris”. „Blask autorytetu Papieża Polaka i ten piękny blask misji Kościoła jest w dalszym ciągu naszym bogactwem i procentuje, wydaje owoce” – dodał zakonnik.

Obecna, wielonarodowościowa wspólnota katolików w Turkmenistanie liczy 90 ochrzczonych. Dalszych kilkunastu dorosłych przygotowuje się do chrztu. Zarówno spotkania modlitewne, jak i sprawowanie Eucharystii odbywają się w wynajmowanym przez misję domu. Nuncjuszem apostolskim dla Turcji i Turkmenistanu jest abp Antonio Lucibello, rezydujący na co dzień w Ankarze. W Aszchabadzie jego przedstawicielem jest właśnie przełożony misji. Obok niego w kraju tym pracuje jeszcze jeden polski oblat – o. Tomasz Kościński.

Pierwsze ślady chrześcijaństwa na terenie dzisiejszego Turkmenistanu sięgają II w., po czym nastąpił stopniowy jego rozwój aż do czasów Tamerlana (1336-1405), który wymordował chrześcijan lub zmusił ich do przyjęcia islamu. Nielicznym tylko udało się schronić w górach. Odrodzenie wiary Chrystusowej nastąpiło w XIX w. wraz z zajęciem tych terenów przez Rosję carską. Przybywali tam przede wszystkim prawosławni, ale również katolicy, głównie zesłańcy z b. Rzeczypospolitej (ale nie tylko).

W 1897 r. mianowano stałego kapelana dla katolików w Turkmenistanie. Wkrótce też wybudowano kościoły lub kaplice w Krasnowodzku, Czardżonie, Mary i Kizył Arwat. W latach 1904-05 katolicy wybudowali neogotycki kościół w Aszchabadzie. Służył on wiernym, którymi byli głównie Polacy (ok. 5 tys.), do 1920 r. Potem świątynię zamknięto, a dzieła zniszczenia dokonało trzęsienie ziemi w 1948 r. Zginęło wówczas 2/3 mieszkańców stolicy, a w całym mieście ocalały tylko trzy budynki. W latach 1994-95 do rozproszonych katolików w Turkmenistanie zaczął docierać o. Joseph Schmidlein SI.

W kwietniu 1991 r. Stolica Apostolska ustanowiła administraturę apostolską dla katolików obrządku łacińskiego Kazachstanu i Azji Środkowej, która objęła m.in. Turkmenistan. 10 lipca 1996 r. nawiązała stosunki dyplomatyczne z tym krajem i 3 czerwca 1997 r. abp Pier Luigi Celata, nuncjusz apostolski w Turcji, złożył listy uwierzytelniające władzom Turkmenistanu. Droga do przyjazdu misjonarzy została otwarta.

29 września 1997 r. Jan Paweł II ustanowił w Turkmenistanie misję „sui iuris”, czyli samodzielną jednostkę terytorialną w Kościele katolickim. Jej przełożonym został o. Andrzej Madej, oblat Maryi Niepokalanej. 10 października tegoż roku on i inny polski oblat – o. Radosław Zmitrowicz OMI przybyli do Aszchabadu.

Misja „sui iuris” jest najniższą jednostką terytorialną w hierarchicznej strukturze Kościoła katolickiego. Do praktyki Kościoła wprowadził ją Leon XIII dekretem „Excelsum” z 12 września 1896. Papież powołuje ją do życia tam, gdzie z różnych powodów nie można jeszcze utworzyć normalnych organizmów prawnych. Stanowi ona wstępny etap istnienia Kościoła lokalnego na terenach, gdzie jest mała liczba katolików bądź tam, gdzie status polityczny danego terenu jest niepewny (np. wyspy Falklandy). „Annuario Pontificio” z 2009 wymienia 9 takich jednostek, w większości na wyspach atlantyckich i na Pacyfiku.

Według kanonistów, przełożony misji sui iuris, który nie jest biskupem, ma władzę analogiczną do władzy prefekta apostolskiego, a zatem posiada wszelkie tzw. uprawnienia zwyczajne. Podlega on bezpośrednio Stolicy Apostolskiej.