Kościoły stacyjne, wielkopostna pielgrzymka do początków chrześcijaństwa

Najważniejsze świątynie antycznego Rzymu

W Rzymie dokonywało się to właśnie w liturgiach, którym przewodniczył miejscowy biskup, czyli papież. W IV i V wieku liturgie papieskie odprawiano w nowo wybudowanych bazylikach: św. Jana na Lateranie, św. Piotra na Watykanie, w świątyni nad grobem św. Pawła, w sanktuarium maryjnym na Eskwilinie, w bazylice Świętego Krzyża Jerozolimskiego na miejscu pałacu cesarzowej Heleny, matki Konstantyna, w bazylice zbudowanej nad grobem rzymskiego męczennika Wawrzyńca oraz w tak zwanej bazylice Apostolorum, jak nazywano wówczas świątynię nad katakumbami św. Sebastiana. Do tych głównych rzymskich bazylik dodano z czasem inne kościoły, często związane z ważnymi świadkami wiary.

Liturgię poprzedzały procesje 

Kościoły nazywały się stacyjnymi, ponieważ stanowiły „statio”, czyli cel, miejsce, w którym zatrzymywały się dwie procesje, które danego dnia zmierzały do określonej świątyni. Jedną tworzyli rzymscy chrześcijanie, którzy wyruszali z uzgodnionego wcześniej miejsca, a drugą papież i jego duchowieństwo, którzy wychodzili z pałacu na Lateranie. Kościół stacyjny był więc prawdziwym miejscem spotkania obu procesji. Tradycja ta została zachowana po części do dziś w papieskiej liturgii Środy Popielcowej na Awentynie. Wierni gromadzą się w kościele św. Anzelma i udają się w procesji do bazyliki św. Sabiny, gdzie spotykają się z procesją papieską.

Tradycja nadal żywa

Szczególne zasługi w odrodzeniu Mszy stacyjnych w Wielkim Poście ma wspólnota Papieskiego Kolegium Północnoamerykańskiego, która od 1975 r. organizuje poranne liturgie w kościołach stacyjnych. Msze są odprawiane po angielsku o godz. 7 rano we wszystkie dni Wielkiego Postu z wyjątkiem niedziel i Tirduum Paschalnego. Niejednokrotnie przy tej okazji są też udostępniane miejsca i relikwie, które przenoszą wiernych do samych początków chrześcijaństwa. Na internetowej stronie kolegium można znaleźć szczegółowe informacje o przypadającym na dany dzień kościele stacyjnym.