Kraków: o Soborze Wszechprawosławnym na UPJPII

„Sobór Wszechprawosławny, z uwagi na intensywność jego przygotowań w ostatnich latach, pokazał potrzebę zgromadzenia się wszystkich biskupów, a przynajmniej większej części biskupów. Jest to wydarzenie bez precedensu” – mówił bp Jerzy Pańkowski, który wziął udział w konferencji naukowej „Przed Soborem Wszechprawosławnym” zorganizowanej 14 kwietnia na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie.

„Głównym celem tego Soboru jest pokazanie jedności prawosławia – mówi bp Jerzy Pańkowski. – Nie będziemy podejmować żadnych dogmatycznych tematów” – dodaje hierarcha wskazując, że agenda Soboru będzie dotyczyć m.in. zasady udzielania autonomii czy uregulowanie statusu diaspory, czyli terenów, na których znajdują się miasta, gdzie dwóch lub więcej biskupów reprezentuje społeczności, które wyemigrowały ze swoich krajów – wypracowano zasady, wg których ci biskupi mają ze sobą kooperować.

„Dokument, który jest trudniejszy do przyjęcia, dotyczy relacji Kościoła prawosławnego ze światem innosławnym” – mówi bp Pańkowski. Hierarcha przyznaje, że w konserwatywnych środowiskach prawosławnych pojawiły się głosy, że może on doprowadzić do zjednoczenia Kościołów, ale w rzeczywistości nie można spodziewać się przełomu. „Ten dokument mówi bardziej o tym, co zrobić żeby nasze Kościoły się zbliżyły, mówi o tym, co nas łączy” – zaznacza prorektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.

Bp Pańkowski podkreśla, że Kościoły prawosławny i katolicki łączy wiele wspólnych inicjatyw takich jak obrona rodziny, obrona życia, obrona godności ludzkiej, obrona małżeństwa jako instytucji ustanowionej przez Boga. „Tutaj możemy mówić wspólnym głosem” – podkreśla hierarcha.

Biskup siemiatycki zaznacza, że Sobór nie podejmie trudnych kwestii dogmatycznych jak Filioque, Niepokalane Poczęcie Matki Bożej czy prymat Piotrowy. Ale zwraca uwagę, że np. zaczęły się dyskusje dotyczące znaczenia prymatu w pierwszym tysiącleciu. „One nas zbliżają” – mówi.

Hierarcha zaznacza, że kiedy zaczynano pracę nad tym dokumentem w latach 80. ubiegłego wieku, to pojawiała się w nim obawa dotycząca ordynacji kobiet. Dziś jest ona faktem. W dokumencie soborowym ta sprawa będzie postawiona jasno – Kościół prawosławny zerwie dialog ze wspólnotami, które wprowadzą ordynację kobiet. „Zerwie się płaszczyzna do rozmowy” – mówi bp Pańkowski.

Sporo kontrowersji wzbudza także soborowy dokument dotyczący małżeństwa, bo podejmuje kwestie małżeństw mieszanych. „One, np. w naszym kraju, niestety są faktem. Mówię niestety, ponieważ małżonkowie nie mogą przystępować w jednym Kościele do jednej Eucharystii” – mówi bp Pańkowski zaznaczając, że w prawosławiu nie ma pojęcia interkomunii. Dokument powstał w zasadzie od nowa, bo wcześniejszy, wypracowany w latach 80., nie uwzględniał wielu aktualnych problemów, jak chociażby faktu istnienia związków partnerskich. W preambule dokumentu znajduje się teologia małżeństwa, zgodnie z którą małżeństwo jest nienaruszalną instytucją. W dalszej części poruszono kwestie trudne, jak chociażby problem bezpłodności i zajęto stanowisko w sprawie zapłodnienia pozaustrojowego.

Sobór wyda także dokument dotyczący postu, co – jak zaznacza bp Pańkowski – nie jest bez znaczenia w liberalizującym się świecie oraz dokument dotyczący misji Kościoła prawosławnego w świecie współczesnym, w którym znajdują się odniesienia do dyskryminacji mniejszości; dotyka też problemów ubóstwa, głodu, teologii rewolucji. „Myślę, że ten dokument będzie przełomowy, stąd zostanie przyjęty w ostatnim dniu Soboru” – podkreśla hierarcha.

„Sobór Wszechprawosławny ma ogromne znaczenie nie tylko dla Kościoła prawosławnego, ale dla całego chrześcijaństwa” – podkreśla ks. prof. Zygfryd Glaeser z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Kapłan dodaje, że każdy sobór jest elementem potwierdzającym jedność Kościoła, jedność chrześcijaństwa, dlatego z wielką nadzieją patrzy na czerwcowe obrady Kościoła prawosławnego.

„Traktuję Sobór Wszechprawosławny jako zgromadzenie, któremu przewodzi Duch Święty. Jeżeli będziemy otwierali się na Jego działanie, to myślę, że popłyną też pewne intuicje, pewne propozycje, które pozwolą nam także i w widzialnym wymiarze bardziej i głębiej realizować jedność, która jeszcze jest niezrealizowana z powodu naszych konfesyjnych podziałów” – przekonuje ks. prof. Glaeser.

W kontekście słów ks. prof. Glaesera warto zwrócić uwagę, że Sobór Wszechprawosławny rozpocznie się w przededniu Zesłania Ducha Świętego (wg kalendarza juliańskiego). Święta Liturgia w dniu święta Pięćdziesiątnicy odbędzie się 19 czerwca w soborze św. Menasa w Heraklionie, jednej z największych świątyń prawosławnych w Grecji.

Prof. Marek Kita z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie mówi, że analogie Soboru Wszechprawosławnego do Soboru Watykańskiego II nasuwają się same. Teolog podkreśla, że już sam powód zwołania Soboru jest podobny, bo nie chodzi o rozwiązanie jakiegoś kryzysu ze względu na rodzące się herezje, ale z konieczności przemyślenia i wyrażenia stosunku Kościoła do czasów obecnych.

„Nie jest proste odwoływanie się do starożytnych ustaleń w dzisiejszych czasach. Chociażby z takiego powodu ta refleksja będzie cenna dla Kościoła prawosławnego. To jest dość ciekawe, jak Kościół prawosławny ustami swoich hierarchów odniesie się do świata, jaki mamy, do problemów ruchu ekumenicznego, współczesnych problemów społeczno-politycznych, także do tradycyjnej ascetyki prawosławnej, co z jednej strony jest godne podziwu a z drugiej czasami nieprzystające do współczesnej rzeczywistości” – mówi prof. Marek Kita.

W czasie konferencji padło pytanie jaki język będzie obowiązywał w czasie obrad Soboru Wszechprawosławnego. Bp Pańkowski wyjaśnił, że w dziewięćdziesięciu procentach będzie to greka, ale oficjalnymi językami Soboru będą także rosyjski, francuski, angielski, arabski i gruziński. Zasadnicze dokumenty Soboru powstaną po grecku. Hierarchę zapytano także czy w Soborze będą brali udział obserwatorzy – podobnie jak dziennikarze będą mogli wziąć udział w sesji otwarcia i zamknięcia Soboru – wyjaśnił bp Pańkowski.

Konferencję „Przed Soborem Wszechprawosławnym” zorganizowały Katedra Ekumenizmu oraz Instytut Teologii Fundamentalnej, Ekumenii i Dialogu Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.