Kraków: Polska socjologia wczoraj i dziś (konferencja)

W sobotę w Krakowie zakończyła się ogólnopolska konferencja naukowa młodych naukowców poświęcona obliczu polskiej socjologii oraz polskiej myśli społecznej.

W ciągu dwu dni konferencji młodzi naukowcy z największych polskich ośrodków naukowych zaprezentowali kilkanaście referatów poświęconych korzeniom polskiej myśli społecznej, prowadzonym badaniom oraz własnym zainteresowaniom naukowym.

Pierwszy dzień konferencji poświęcony był korzeniom polskiej myśli społecznej. Jolanta Hurek z Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawiła referat poświęcony polskiej myśli emancypacyjnej. Jej zdaniem, pierwszą w Polsce osobą, która podjęła zagadnienie miejsca kobiety w społeczeństwie, była Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (zmarła w 1845). To ona jako pierwsza kobieta w Polsce utrzymywała się z własnej pracy twórczej i pedagogicznej. Była współtwórczynią Związku Dobroczynności Patriotycznej.

Pozostałe referaty dotyczyły głównie dwudziestolecia międzywojennego. Był to bowiem czas rozkwitu wielu szkół socjologicznych, który zrodził wielu wybitnych myślicieli społecznych.

Jednym z nich i zarazem jednym z największych polskich socjologów był Florian Znaniecki. To on założył w 1921 roku Instytut Socjologiczny w Poznaniu. Zdaniem Macieja Szymańskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu charakterystycznym rysem Floriana Znanieckiego jako profesora było nawiązywanie bezpośredniego i bliskiego kontaktu ze studentami.

Główne tematy poruszane na łamach założonego w 1930 roku przez Floriana Znanieckiego „Przeglądu Socjologicznego” przedstawiła Anna Bereś z Instytutu Śląskiego w Opolu. Zwróciła uwagę na to, że w okresie międzywojennym zainteresowaniem socjologów cieszyły się takie tematy jak: społeczność lokalna, warunki życia, więź społeczna. Już w 1935 roku Józef Chałasiński pisał na łamach Przeglądu o „Parafii i szkołach parafialnych w Ameryce”.

Studentka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Katarzyna Stępkowska przedstawiła temat: „Koncepcja cywilizacyjna w ujęciu profesora Feliksa Konecznego”. Przybliżyła zebranym siedem typów cywilizacji wyodrębnionych przez wielkiego historiozofa z Krakowa. Zwróciła uwagę na jego podstawowe założenie, że „cywilizacja, która mniej wymaga, przegrywa”.

Drugi dzień konferencji poświęcony został prezentacji współczesnych badań podejmowanych przez socjologiczne ośrodki naukowe. Karolina Dec i Paweł Kłobukowski przedstawili działalność Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Tomasz Burdzik scharakteryzował Instytut Socjologii Uniwersytetu Śląskiego. Wielowymiarowe prace Instytutu Śląskiego w Opolu opisał Olaf Gwiżdż i Paweł Sadło. Natomiast ks. Wojciech Sadłoń zaprezentował dorobek naukowo-badawczy Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.

Wśród prezentowanych tematów, jakimi zajmują się obecnie młodzi socjologowie znalazły się między innymi: rola kobiety i sytuacja polskiej rodziny, problematyka niepełnosprawności, górnośląskie społeczności lokalne, tożsamość Polaków w Niemczech.

Treści prezentowanych referatów dowiodły, że katolickie ośrodki naukowe miały zawsze wiele do powiedzenia w naukach społecznych. Socjologom religii wywodzącym się z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i skupionym wokół Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego udało się stworzyć nawet własną szkołę badawczą. Za jej twórców można uznać ks. prof. Władysława Piwowarskiego i ks. prof. Witolda Zdaniewicza. Szkoła od niemal czterdziestu lat prowadzi szerokie badania religijności, bada religię i jej wpływ na polskie społeczeństwo. Jeśli chodzi o zakres badań szkoła lubelsko-warszawska socjologii religii nie ma równych nie tylko w Polsce ale i w Europie i świecie.

Szkoła lubelsko-warszawska socjologii religii to przykład tego, że katolickie ośrodki naukowe mają szansę kształtowania oblicza polskiej nauki. Zdaniem prof. Janusza Muchy z Wydziału Humanistycznego Akademii Górniczo-Hutniczej polska myśl społeczna, która od początku istnienia charakteryzowała się narodowo-moralnym zabarwieniem staje dziś przed wyzwaniem, aby nie podążać jedynie za zachodnimi wzorcami, ale starać się sama proponować własne spojrzenie na rzeczywistość.

Na zakończenie konferencji odbyła się dyskusja panelowa poświęcona sytuacji młodych naukowców w Polsce z udziałem prof. Janusza Muchy, dr Macieja Gduli z Uniwersytetu Warszawskiego, dr Jacka Gądeckiego z Akademii Górniczo-Hutniczej oraz mgr Ewy Krzaklewskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zdaniem uczestników debaty przed młodymi naukowcami z zakresu nauk humanistycznych stoją dziś wielkie możliwości. Okazją do rozwoju są wymiany międzynarodowe i podejmowane przez różne ośrodki badania. Jednak dzisiaj obserwujemy przeobrażanie się statusu doktoranta. Coraz bardziej traci on swoje wcześniejsze znaczenie i w coraz mniejszym stopniu oznacza pełne zaangażowanie w naukę. Wielu pisze doktoraty przy okazji, co nie sprzyja poziomowi pracy naukowej. Istnieje też niebezpieczeństwo narzucania przedmiotu badań przez grantodawców.

Konferencja została zorganizowana przez Wydział Humanistyczny Akademii Górniczo-Hutniczej. Ten istniejący na technicznej uczelni wydział powstał w 2001 roku jako twórczy pomost pomiędzy tradycyjnym uniwersyteckim wykształceniem, a skoncentrowanymi na najnowszych technologiach studiami inżynierskimi.