KUL: prof. Ph. Nelidoff o francuskim modelu świeckości państwa

O historii francuskiego modelu świeckości państwa i obecnych debatach na tematy światopoglądowe w tym kraju mówił 12 listopada prof. Philippe Nelidoff z Uniwersytetu w Tuluzie. Jest on gościem odbywającej się na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim konferencji nt. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej państw europejskich”.

Prelegent poruszył temat określenia świeckości, którą – zastrzegł – należy odróżnić od pojęcia laicyzacji. "Laicyzacja to fundamentalne odrzucenie religii, które są tu uważane za szkodliwe, za źródło przemocy i sporów między ludźmi. My natomiast jesteśmy przeciwnego zdania: uważamy, że krzyż i jego wieszanie w przestrzeni publicznej tam, gdzie jest to możliwe, jest nie tylko afirmacją symbolu religijnego, który ma centralne znaczenie dla chrześcijaństwa. Krzyż i chrześcijaństwo to także fundament, na którym zbudowane są nasze demokratyczne społeczeństwa" – podkreślił prof. Nelidoff.

W tym sensie, jego zdaniem, dewiza Republiki Francuskiej, czyli słowa „wolność, równość, braterstwo”, doskonale współgra z podstawowymi wartościami, które wniosło i dalej wnosi do europejskiej cywilizacji chrześcijaństwo.

Prelegent przypomniał, że Francja jest jedynym europejskim krajem, w którego konstytucji wprost zapisano określenie „świeckość” państwa. "Może jest to dziwactwo na tle innych systemów konstytucyjnych w Europie, ale o ile taki termin gdzie indziej nie występuje, to jednak pojawiają się praktyki zmierzające do osiągnięcia takiego stanu jak świeckość państwa" – dodał profesor.

Taki model nie przeszkadza francuskim władzom w corocznych spotkaniach z przedstawicielami wszystkich najważniejszych wyznań i religii, by przedyskutować istotne problemy obu stron. Dotyczy to także Kościoła katolickiego, który w takich spotkaniach reprezentują nuncjusz apostolski, arcybiskup Paryża i przewodniczący francuskiego episkopatu. Jako przykład Nelidoff podał toczącą się we Francji debatę nad wprowadzeniem tzw. prawa Leonettiego, dotyczącego m.in. zagadnień związanych z eutanazją i opieką paliatywną. Podobnie działo się podczas debaty nad legalizacją tzw. „małżeństw” homoseksualnych.

Obecnie francuską opinię publiczną zajmują trzy kwestie, co do których wypowiadają się obecne w tym kraju wspólnoty wyznaniowe. Pierwsza to dyskusja nad stanem oświaty, którą laicyzacja dotknęła pod koniec XIX w. Od 1882 r. we francuskich szkołach państwowych nie są zawieszane krzyże, są one natomiast obecne – co zapisano w odpowiedniej ustawie – nadal w szkołach katolickich, w których nauczanie odbywa się na mocy porozumienia z państwem. Państwo od 1959 r. finansuje nauczanie w tych szkołach.

Debatę wzbudziło z kolei wprowadzenie w 2004 r. ustawy zabraniającej ”ostentacyjnego” noszenia symboli religijnych, w tym krzyża, w szkołach publicznych. "Chodzi zarówno o symbol noszony przez księży, jak i o małe krzyżyki na łańcuszkach" – uściślił mówca.

Wspomniał następnie o islamie, który w ostatnich latach stał się religią bardzo widoczną we francuskim krajobrazie społecznym. Wspomniany zakaz noszenia symboli religijnych objął także elementy stroju muzułmańskiego, w tym burkę.

Krzyże zniknęły także z budynków francuskiego wymiaru sprawiedliwości: sal rozpraw czy przesłuchań. Stało się to już w 1904 r., na mocy specjalnego okólnika wydanego 110 lat temu przez tamtejszy resort sprawiedliwości. Wyjątkiem jest Tuluza, gdzie w budynku sądu apelacyjnego nadal wisi krzyż. Dopiero jednak od 1972 r. we wszystkich budynkach administracji publicznej obowiązuje zakaz eksponowania krzyży i innych symboli religijnych. Od tego czasu oskarżony przed składaniem zeznań nie może wypowiadać formuły przysięgi zawierającej określenie „przed Bogiem i społeczeństwem”.

Prof. Nelidoff wspomniał też o szeregu wyroków sądów miejskich z końca XIX w., które zmierzały wręcz do usunięcia krzyży z cmentarzy, ale ostatecznie nie zdecydowano się tego wprowadzić. Jeśli rodzina chce umieścić krucyfiks na płycie grobu zmarłego krewnego, nadal może to uczynić.