KUL: Współczesne problemy wolności myśli, sumienia i wyznania w Polsce i Europie

„Wolność sumienia i wyznania to fundamentalna zasada państwa prawa. Zagwarantowanie tej wolności jest szczególnym obowiązkiem państwa, a zwłaszcza prawa karnego” – stwierdził dr Damian Szeleszczuk podczas debaty o wolności myśli, sumienia i wyznania. Odbyła się ona w ramach IX Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego organizowanego przez Katedrę Prawa Wyznaniowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Poruszane tematy dotyczyły współczesnych problemów związanych z wolnością myśli, sumienia i wyzwania w perspektywie Polski i Europy.

Do południa prelegenci poruszali tematy związane z problemami wolności myśli, sumienia i wyznania w perspektywie polskiej. O polskiej genezie małżeństwa wyznaniowego ze skutkami cywilnymi mówił prof. Michał Pietrzak z UW. Najważniejszą kwestią, jaką poruszył było niezrozumienie jednoczesnego zawarcia związku małżeńskiego na kanwie prawa kanonicznego i równocześnie także cywilnego.

Natomiast dr hab. Józef Koredczuk z UWr poruszył kwestie związane z budownictwem sakralnym i kościelnym w świetle orzecznictwa sądowego i administracyjnego. – Budownictwo sakralne może być realizowane tylko przez kościelne osoby prawne, a w rzeczywistości realizuje je często we własnym imieniu nieuprawniony do tego podmiot jakim jest proboszcz parafii – zaznaczał profesor. Mówił też o finansowaniu inwestycji sakralnych wskazując, że realizowane są one z darowizn przeznaczonych na cele kultu religijnego.

O problemie kompetencji GIODO wobec wyznaniowych administratorów danych osobowych w świetle orzecznictwa sądowego mówił ks. dr hab. Piotr Steczkowski z URz. Problem dotyczył spraw związanych z rosnącą liczbą aktów apostazji, które z powodu braków formalnych nie były respektowane przez proboszczów. Naczelny Sąd Administracyjny w swoich wyrokach podtrzymał niezależność Kościoła katolickiego, który ma prawo suwerennie prowadzić swoje księgi administracyjne.

O wolności sumienia i religii pracownika w świetle przepisów prawa polskiego i prawa europejskiego mówiła dr Katarzyna Krzysztofek z UJ. Zaznaczyła, że wolność sumienia i religii jest jednym z podstawowych praw obywatelskich, jednak nie zawsze realizowaną w stosunku osób pracujących. Dyskryminację pracowników podzieliła na bezpośrednią, gdzie pracownik danego wyznania był, jest lub może być w gorszej sytuacji w porównaniu z innymi pracownikami oraz na pośrednią, gdy grupa pracowników ze względu na wyznanie może być gorzej traktowana.

O poddaniu osoby nieakceptowalnym czynnościom religijnym mówiła dr Justyna Krzywkowska. Przywołała kazus pacjenta, któremu szafarz udzielił sakramentu namaszczenia chorych, przyjmując jego domniemaną zgodę. – Warto by hospitalizowany, który nie życzy sobie posługi kapelana powiadomił o tym wcześniej personel szpitalny – apelowała. – Kapłani nie mogą bowiem z powodu swojej niepewności pozbawiać wiernych prawa do sakramentów – podkreśliła prelegentka.

Andrzej Siciński skupił się na problemie realizacji prawa do obchodzenia święta przez Adwentystów. – Adwentyści wierzą, że sobota jest siódmym dniem, czyli dniem odpoczynku Pana. Radosne przeżywanie tego dnia jest obowiązkiem każdego wyznawcy – pokreślił. – Podstawą prawną w tym przypadku jest Ustawa o stosunku państwa do Kościoła Adwentystycznego. Przepis ten ma charakter obligatoryjny, co oznacza, iż na prośbę pracownika pracodawca ma obowiązek udzielenia dnia wolnego.

Ważnym zagadnieniem, które dotyczy prawnokarnej ochrony wolności sumienia i wyznania w kontekście zasady subsydiarności poruszył dr Damian Szeleszczuk. – Wolność sumienia i wyznania to fundamentalna zasada państwa prawa. Zagwarantowanie tej wolności jest szczególnym obowiązkiem państwa, a zwłaszcza prawa karnego – podkreślił prelegent. Prawnokarny zakaz obrazy uczuć religijnych zdecydowanie ma charakter wychowawczy. Przyczyną tendencji depenalizacyjnych jest chęć zepchnięcia wolności sumienia i wyznania w sferę prywatną.

Ks. Michał Czelny z KUL omówił kwestie sporne jakie narosły wokół przestępstwa obrazy uczuć religijnych. Skupił się głównie na problemie winy i kwestii zamiaru sprawcy. – Stanowisko dominujące w orzecznictwie wskazuje, iż do popełnienia czynu zabronionego w postaci obrazy uczuć religijnych konieczny jest zamiar bezpośredni – podkreślił prelegent. Stwierdził jednak, że przestępstwo to można popełnić również z zamiarem ewentualnym. W wystąpieniu przywołał sprawę Doroty Rabczewskiej, Adama Darskiego i Doroty Nieznalskiej.

Wśród wielu innych zagadnień poruszono temat uboju rytualnego w kontekście prac Sejmu RP VII kadencji, zagadnienie religijnej motywacji wyboru imienia dla dziecka i jej uszanowania w prawie polskim, analizę konstytucyjnych i prawnomiędzynarodowych uwarunkowań regulacji uboju rytualnego oraz zagadnienie używania dzwonów kościelnych w perspektywie wolności wyznania.

W popołudniowych sesjach naukowych poruszane były tematy związane z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie ochrony prawa wolności sumienia i wyznania, poszanowania tej wolności na Ukrainie, w Grecji, Cyprze, Francji czy Szwajcarii. Tym panelem naukowym zakończyło się XI Sympozjum Prawa Wyznaniowego organizowanego przez Katedrę Prawa Wyznaniowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.