10 lat temu zmarł ks. Tischner

Dziś przypada 10. rocznica śmierci ks. prof. Józefa Tischnera. Jeden z najwybitniejszych polskich teologów i filozofów katolickich zmarł w 28 czerwca 200 r. w wieku 69 lat w szpitalu w Krakowie. W Kaplicy pod Turbaczem w Gorcach, gdzie ksiądz-filozof wielokrotnie sprawował Mszę św., odprawiono dziś liturgię w Jego intencji.

Ks. Józef Tischner był jednym z najwybitniejszych współczesnych europejskich filozofów chrześcijańskich, dziekanem Wydziału Filozoficznego Papieskiej Akademii Teologicznej, wykładowcą filozofii dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, członkiem Komitetu Doradczego Unii Wolności. Należał do czołówki polskich intelektualistów drugiej połowy obecnego stulecia.

Znany szeroko poza granicami kraju. Był autorem licznych książek, tłumaczonych na wiele języków, założycielem i prezesem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Brał udział w licznych międzynarodowych konferencjach i sympozjach, wykłady i odczyty wygłaszał w wielu krajach Europy i Ameryki. Wśród jego osobistych przyjaciół znaleźli się m.in.: kard. Franz König, Hans Georg Gadamer, Paul Ricoeur, prof. Jerzy Szacki, prof. Konstanty Michalski, Leszek Kołakowski czy Emmanuel Levinas.

Józef Tischner urodził się 12 marca 1931 r. w Starym Sączu w rodzinie nauczycielskiej. Święcenia kapłańskie przyjął w 1955 r. z rąk bp Franciszka Jopa. Studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Doktorat uzyskał na UJ w 1966 r., habilitację w 1974 na Wydziale Filozofii ATK, w 1985 został profesorem nadzwyczajny PAT. Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, laureatem nagród: im. Jurzykowskiego, im. K. Pruszyńskiego, PEN-Clubu, im. S. Kisielewskiego. W 1998 roku został Krakowianinem Roku. 20 września 1999 roku Tischner otrzymał Order Orła Białego – najwyższe polskie odznaczenie.

Ks. Józef Tischner przez wiele lat był częstym gościem Karola Wojtyły, najpierw jako arcybiskupa Krakowa a następnie w Rzymie u Jana Pawła II. W książce „Między panem a plebanem”, Tischner wspomina jak podczas swego pobytu w Rzymie, wraz z Janem Pawłem II śledził telewizyjne relacje o strajkach w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku.

Brał udział w słynnym zjeździe „Solidarności” w gdańskiej hali „Olivii”, gdzie – jako nieoficjalny kapelan – odprawiał Msze św. i głosił homilie. Jego ówczesna książka „Etyka solidarności” stała się niemalże dokumentem programowym tego niezwykłego ruchu odrodzenia społecznego.

W latach 90. Tischner był jednym z pierwszych katolickich autorów w Polsce, którzy zajęli się ideami liberalnej demokracji. Próbował pokazać, że liberalna demokracja jako podstawa porządku życia państwowego i gospodarczego nie musi kłócić się z chrześcijaństwem. Z kolei jako stały publicysta „Tygodnika Powszechnego”, a zarazem „Gazety Wyborczej”, podejmował na łamach tych pism bardzo głęboką a zarazem prowokującą dyskusję o aktualnej kondycji Kościoła w Polsce.

„Paradoks polega na tym – pisał na łamach „Gazety” w 1994 roku – że z jednej strony masz w Kościele codzienne nauczanie, a z drugiej – praktykę, która co dzień temu nauczaniu zaprzecza”. W sposób bezpardonowy Tischner wzywał polski Kościół do reformy swego duszpasterstwa i głębokiego rachunku sumienia. Był zarazem jednym z najbardziej sztandarowych przeciwników lustracji i dekomunizacji. Tego typu bezkompromisowa postawa, formułowana na dodatek ciętym publicystycznym językiem, w łonie samego Kościoła zjednywała Tischnerowi więcej wrogów niż przyjaciół. Stał się też jednym z głównych obiektów ataku niemal całej polskiej prawicy.

Z tego powodu zdziwienie wielu kręgów w Polsce wywoływał szacunek jakim nieustannie darzył go obecny Papież. Jan Paweł II dał temu świadectwo m.in. podczas dwóch ostatnich pielgrzymek do Polski, kiedy wśród osób, z którymi spotykał się prywatnie był zawsze ks. Józef Tischner. 9 czerwca 1997 roku na osobiste życzenie Ojca Świętego chory Tischner został przywieziony ze szpitala w karetce pogotowia do jego krakowskiej rezydencji. W 1999 roku ks. Tischner miał okazję spotkać się z Janem Pawłem II na plebanii katedry na Wawelu.

Ks. Tischner znany był ze znakomitego poczucia humoru, które nie opuszczało go mimo ciężkiej choroby. Kiedy na wspomniane spotkanie na Wawelu w 1999 roku przybył na wózku inwalidzkim, przymocował do niego tabliczkę z napisem: „Tischner mobile”, na wzór papieskiego pojazdu.

Do najważniejszych publikacji ks. Tischnera można zaliczyć: „Etykę solidarności”, (1981), „Polski kształt dialogu” (1981); „Myślenie według wartości” (1982); „Filozofia dramatu” (1995); „Nieszczęsny dar wolności” (1996); „W krainie schorowanej wyobraźni” (1997); „Historia filozofii po góralsku”, (1997), „Spór o istnienie człowieka” (1998).