50-lecie Archiwum i 20-lecie Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej

W odnowionych salach Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej odbyły się dziś obchody 20. rocznicy działalności muzeum i 50. rocznicy istnienia mieszącego się w tym samym budynku Archiwum Archidiecezjalnego. „Tu umarli żyją” – mówił podczas uroczystości gnieźnieński biskup pomocniczy Bogdan Wojtuś.

Obchody zgromadziły wielu gości: przedstawicieli świata nauki i kultury, reprezentantów lokalnych władz, szefów podobnych instytucji z Wielkopolski, kapłanów, a także byłych i obecnych pracowników obu instytucji. Jak podkreślił bp Wojtuś, zarówno muzeum, jak i archiwum spełniają niezwykle ważną rolę – gromadzą, przechowują i dbają o najcenniejsze zabytki polskiej kultury.

„W ten sposób instytucje te uczestniczą w dziele nowej ewangelizacji, zgromadzone przez nie skarby są bowiem oglądane nie tylko przez ludzi wierzących, ale także przez tych, którzy wiary nie mają lub od niej odeszli” – mówił bp Wojtuś.

Podczas uroczystości przedstawiono także projekt nadzoru konserwatorskiego w archiwum. Szczegóły przybliżyła zebranym Marzena Szczerkowska z pracowni konserwacji zabytków „Verso”. Nakreśliła także krótko ideę planowanej akcji adopcji zabytkowych ksiąg, która będzie realizowana pod nazwą „Mecenat Skarbów Słowa”. Podczas uroczystości zaprezentowano również odnowioną i rozbudowaną stronę internetową archiwum. Nowe funkcje ułatwią internautom korzystanie z zasobów, a pracownikom archiwum oszczędzą pracy.

Głos zabrał także ks. Jarosław Bogacz, diecezjalny konserwator zabytków i dyrektor Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, który podsumował prace rewaloryzacyjne Wzgórza Lecha. Projekt był realizowany w latach 2009-2011 i obejmował m.in. remont budynków kolegiackich, w których mieści się muzeum i archiwum, a także modernizację i nową aranżację przestrzeni wokół katedry gnieźnieńskiej. Prace pochłonęły ponad 13 milionów złotych z czego ponad 9 milionów pochodziło ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 4 miliony dołożyła archidiecezja gnieźnieńska.

Jubileuszowe obchody były również okazją do przypomnienia zmarłych dyrektorów i pracowników archiwum i muzeum, m.in. śp. ks. Władysława Zientarskiego – pierwszego dyrektora archiwum – oraz jego następcy śp. ks. Mariana Aleksandrowicza, który kierował instytucją przez 19 lat. Dzięki jego staraniom przeniesiono bezcenne zbiory z wież katedralnych do nowych, lepiej przystosowanych i zabezpieczonych pomieszczeń.

Archiwum Archidiecezjalne erygował w 1960 roku kard. Stefan Wyszyński. U zarania działalności instytucja zajmowała dawną bibliotekę kapitulną, a gdy ta okazała się niewystarczająca, korzystała z części katedralnych poddaszy i wież zaadaptowanych na magazyny. W 1997 roku, decyzją abp. Henryka Muszyńskiego i zgodnie z wcześniejszym życzeniem kard. Stefana Wyszyńskiego, archiwalny zbiór przeniesiono do budynków Kolegiat, gdzie znajduje się do chwili obecnej.

Dzisiejszy zbiór jest trzykrotnie większy od początkowego i należy do największych oraz najcenniejszych w Polsce. Składają się na niego m.in. archiwalia, czyli dokumenty o wartości naukowej przeznaczone do tzw. wieczystego przechowywania, pergaminowe rękopisy z czasów tworzenia się państwa polskiego, inkunabuły, czyli księgi drukowane do 1500 roku oraz ponad 70 tysięcy starodruków. Wszystkie stanowią bezcenny materiał historyczny, bez którego wiele faktów i wydarzeń z życia Kościoła i państwa polskiego nie ujrzałoby światła dziennego.

Do najcenniejszych zabytków przechowywanych w archiwum należą: Złoty Kodeks Gnieźnieński z drugiej połowy XI wieku (jedyna tego typu księga w Polsce), a także Bulla papieża Innocentego II z 1136 roku oraz Kazania Gnieźnieńskie – jeden z najcenniejszych zabytków języka polskiego.

Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej jest spadkobiercą dawnego skarbca katedralnego gromadzącego przez wieki najcenniejsze przedmioty materialne służące sprawowaniu kultu Bożego. Podstawę kolekcji tworzą kielichy, puszki, monstrancje, pierścienie biskupie, obrazy, niezliczone rzeźby i zabytkowe tkaniny. Do najcenniejszych i najstarszych eksponatów należy datowany na X wiek kielich św. Wojciecha. Tę wytoczoną z agatu czaszę podarowała św. Wojciechowi cesarzowa Teofano, żona Ottona II. Kielich towarzyszył męczennikowi podczas wyprawy do Prusów i prawdopodobnie był świadkiem jego śmierci.