Leon XIV: polifonia – forma muzyczna pełna znaczenia dla życia chrześcijańskiego

Polifonia, styl kompozytorski polegający na jednoczesnym wykonywaniu niezależnych od siebie głosów, „jest formą muzyczną pełną znaczenia dla modlitwy i życia chrześcijańskiego”. Podkreślił to papież Leon XIV w przemówieniu do uczestników wydarzenia, promowanego przez Fundację Domenico Bartolucciego, w 500. rocznicę urodzin Giovanniego Pierluigiego da Palestriny, wielkiego kompozytora sakralnej muzyki polifonicznej XVI wieku, który kierował takimi zespołami jak Cappella Musicale Pontificia „Sistina”, Cappella Pia Lateranense i Cappella Liberiana.

Przemawiając 18 czerwca wieczorem w Sala Regia Pałacu Apostolskiego, papież podkreślił znaczenie polifonii jako formy muzycznej, która przenosi teksty liturgiczne do serc wiernych i tym samym oddaje cześć postaci i dziełu Palestriny. „Po wysłuchaniu tych anielskich głosów, prawie lepiej byłoby nie mówić i zostawić nas z tym pięknym doświadczeniem” – zażartował papież po wysłuchaniu Missa Papae Marcelli Palestriny w wykonaniu chóru Fundacji. Zorganizowane przez nią wydarzenie obejmowało koncert w dniu 15 czerwca oraz emisję znaczków z wizerunkiem kompozytora we współpracy z Pocztą Watykańską, wraz z płytą CD, która również została podarowana papieżowi.

Polifonia, jedność w różnorodności

Polifonia proponuje „ubrać święty tekst w odpowiednią melodię”, aby mógł on „lepiej dotrzeć do inteligencji wiernych”, podkreślił papież. Czyni to poprzez „powierzenie słów kilku głosom, z których każdy powtarza je na swój własny, oryginalny sposób, z różnorodnymi i uzupełniającymi się ruchami melodycznymi i harmonicznymi”. Leon XIV przypomniał, że wszystko jest następnie zharmonizowane „dzięki umiejętności, z jaką kompozytor rozwija i przeplata melodie” „przestrzegając zasad kontrapunktu, sprawiając, że odbijają się one echem, czasem nawet tworząc dysonanse, które są następnie rozwiązywane w nowych akordach”. Dla Leona XIV słuchanie takiej muzyki pomaga wejść w relację z Bogiem.

Papież podkreślił, że efektem tej dynamicznej jedności w różnorodności – metafory naszej wspólnej drogi wiary pod przewodnictwem Ducha Świętego – jest pomoc słuchaczowi w coraz głębszym wejściu w tajemnicę wyrażoną słowami, odpowiadając, w stosownych przypadkach, responsoriami lub alternatim [dialog pomiędzy zespołem śpiewaczym a organami – przyp. KAI]

Wkład Giovanniego Pierluigiego da Palestriny

Papież podkreślił, że „dzięki temu bogactwu form i treści” rzymska tradycja polifoniczna – która rozwijała się od XVI do XVII wieku i była ściśle związana z postacią Palestriny – „pozostawiła ogromne dziedzictwo sztuki i duchowości”. Dziś nadal jest „w dziedzinie muzyki punktem odniesienia, do którego należy się odwoływać, choć z odpowiednimi adaptacjami, w kompozycji sakralnej i liturgicznej”, aby umożliwić wiernym pełne uczestnictwo „z głębokim zaangażowaniem głosu, umysłu i serca”. Papież stwierdził, że Missa Papae Marcelli Palestriny jest „przykładem par excellence” tego rodzaju. Dla Leona XIV „w historii Kościoła” kompozytor ten jest jednym z tych, którzy „wnieśli największy wkład w promocję muzyki sakralnej, dla „chwały Bożej oraz uświęcenia i zbudowania wiernych w delikatnym, ale ekscytującym kontekście kontrreformacji”.

Papież zwrócił uwagę, że kompozycje Palestriny, uroczyste i surowe, inspirowane chorałem gregoriańskim, ściśle łączą muzykę i liturgię, „zarówno nadając modlitwie łagodniejszy wyraz i sprzyjając jednomyślności, jak i wzbogacając święte obrzędy o większą powagę”.

Papież przypomniał również kompozycje i wkład w muzykę sakralną wniesiony przez kardynała Domenico Bartolucciego (1917-2013), „wybitnego kompozytora i przez prawie pięćdziesiąt lat dyrektora Papieskiej Muzycznej Kapeli Sykstyńskiej zwanej potocznie „Sykstyną”, który zmarł w 2013 r. i którego imieniem nazwano Fundację.