Lublin: cenne starodruki dzieł Sarbiewskiego wzbogacą bibliotekę KUL

W środę 25 listopada zbiór starodruków Biblioteki Uniwersyteckiej KUL zostanie powiększony o pięć tomów znakomitych wydań dzieł Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595-1640) – jednego z najwybitniejszych i najbardziej znanych za granicą Rzeczypospolitej poety Polski doby baroku. Ofiarodawcami tej wyjątkowej kolekcji są bracia Andrzej, Janusz i Marek Zalewscy.

O randze Sarbiewskiego w Europie świadczy między innymi luksusowa edycja jego poezji łacińskich wydana w Antwerpii przez oficynę Plantiniana Balthasaris Moreti, założoną przez Krzysztofa Plantina i będącą jednym z najważniejszych domów wydawniczych w ówczesnej Europie.

Wśród przekazanych przez braci Zalewskich darów znajdują się dwa wydania tej właśnie oficyny: Lyricorum Libri IV, Officina Plantiniana Balthasaris Moreti, Antverpiae z 1632 z oryginalnym frontispisem według projektu Rubensa, wykonanym przez Corneliusa Galie oraz Lyricorum Libri IV, Officina Plantiniana Balthasaris Moreti Antverpiae z 1634 – wydanie kieszonkowe, także z frontispisem, ale już zmienionym.

Obie edycje, określane przez specjalistów jako pomnikowe, wzbogacą zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej KUL w podwójnym wymiarze. Po pierwsze, do kolekcji trafi unikatowa edycja dzieł jednego z najwybitniejszych poetów polskich wydana za jego życia. Po drugie, obie edycje są arcydziełami sztuki typograficznej XVII wieku z najwybitniejszej oficyny drukarskiej tego czasu, zaś pierwsza zawiera grafikę wzorowaną na rysunku specjalnie wykonanym dla tejże edycji, najwybitniejszego artysty baroku katolickiego – Piotra Pawła Rubensa.

Przekazanie cennych ksiąg nastąpi o godz. 15.00 w czytelni Zbiorów Specjalnych – BU KUL w obecności dyrektorki BU KUL Barbary Zezuli. Uczestnicy wysłuchają wykładu pt. "Maciej Kazimierz Sarbiewski – Horatius Christianus", który wygłosi prof. dr hab. Mirosławy Hanusiewicz-Lavallee z Katedry Historii Literatury Staropolskiej KUL.

Po wykładzie planowany jest pokaz multimedialny "Krzysztof Plantin i jego spadkobiercy, znaczenie w historii drukarstwa" Arkadiusza Adamczuka i Małgorzaty Trojnackiej, po czym nastąpi prezentacja i zwiedzanie wystawy ich autorstwa.

Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640), zwany Horatius Sarmaticus bądź Horatius Christianus. Jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych za granicą Rzeczypospolitej poeta Polski doby baroku. Absolwent kolegium Jezuitów w Pułtusku, wstąpił do zakonu w 1612 roku. Kontynuował naukę w Akademii Wileńskiej i w Braniewie, później również w Rzymie, gdzie w 1623 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Doktor filozofii i doktor teologii, wielki erudyta. Odznaczony przez papieża Urbana VIII laurem poetyckim w 1623 roku, jako trzeci Polak (po Klemensie Janickim i Adamie Schröterze). Nadworny kaznodzieja króla Władysława IV. Przebywał w Nieświerzu, wykładał w Akademii Wileńskiej, Połocku i Krożach.

Sarbiewski pisał przede wszystkim po łacinie. Wydawany w całej Europie. Wpływy poezji, retoryki i estetyki Sarbiewskiego można dostrzec w całej ówczesnej poezji europejskiej od Lizbony po Wilno. Pisze ody, epigramaty o wielorakiej treści: uczcił m. in. wybór papieża Urbana VIII, pisze liryki chwalące zakon jezuitów, refleksyjne, religijne, ale też odnoszące się do treści bieżących – antytureckie.

W swojej późniejszej twórczości, już po powrocie do Rzeczpospolitej, odnosi się do sporów czy opiewać Pogański Rzym czy Chrześcijaństwo. Podnosi nowy problem poezji sarmackiej – opisującej motywy polskie. Dedykuje biskupowi Łubieńskiemu "Pochwałę Bugu" (Laus Bugi), gdzie symbolicznie żegna się z rzekami antyku obiecując zastąpić je rodzimymi. Pisze też okolicznościowe wiersze do przyjaciół, rycerstwa polskiego, ody do polskich obrazów Najświętszej Marii Panny. Parafrazuje Bogurodzicę i Jana Kochanowskiego. Jest również autorem dzieł teoretyczno literackich np.: De perfecta poesi sive Vergilius et Homerus.

O randze Sarbiewskiego w Europie świadczy luksusowa edycja jego poezji łacińskich wydana w Antwerpii: Lyricorum Libri IV. Epodon Liber unus, Anverpiae, ex officina Plantiniana Baltasaris Moreti, 1632.

Oficyna założona w Antwerpii przez Krzysztofa Plantina, była jednym z najważniejszych domów wydawniczych w całej Europie. Działała nieprzerwania od 1555 roku aż do 1876 roku, a po śmierci założyciela prowadzona przez jego spadkobierców z rodu Moretusów. Po ustaniu działalności firmy cały dom i jego wyposażenie (maszyny drukarskie, kolekcje czcionek, matryc, płyt miedziorytniczych, edycji firmy i kolekcja starych druków) stały się od razu działającym do tej pory muzeum drukarstwa. Druki wydawane przez Krzysztofa Plantina i jego następców charakteryzowały się szczególnie wysoką jakością typograficzną, czystością druku, pięknymi czcionkami, które projektowano dla firmy i które również kolekcjonowano. Nad wystrojem ilustracyjnym czuwali najwybitniejsi graficy epoki między innymi Rembrandt i Piotr Paweł Rubens. Również od strony redakcyjnej czuwano nad starannością edycji. Jakość formy doskonale oddaje sygnet drukarski z wizerunkiem ręki zakreślającej cyrklem okrąg i z dewizą "Labore et constantia" (Pracą i wytrwałością).

Edycja Sarbiewskiego należy do wybitnych dzieł tej oficyny. Wydana jest ze szczególną starannością. Frontyspis, czyli ozdobną stronę tytułową zaprojektował Piotr Paweł Rubens. Zachował się rysunek przygotowawczy wykonany ręką tego wybitnego malarza, który posłużył następnie za wzór dla Corneliusza Galie do wykonania płyty miedziorytowej. Zarówno rysunek Rubensa jak i zachowana płyta oraz odbitka eksponowane są do chwili obecnej w antwerpskim muzeum Krzysztofa Plantina. Frontyspis ukazuje dwie postaci alegoryczne stojące obok barokowego, ozdobnego postumentu spod którego wypływa źródło, zaś na nim umieszczono lirę poetycką. Przed postacią kobiecą artysta umieścił kołyskę z dzieckiem. Powyżej, nad lirą, jest herb papieski Urbana VIII z pszczołami Barberinich. Temu papieżowi dzieło to jest dedykowane. Do tego wydania dołączono również, świadczące o randze Sarbiewskiego w Europie, wiersze jego wielbicieli, jemu poświęcone. O popularności poety świadczy też nakład pięciu tys. egzemplarzy, w tej epoce bardzo znaczny.

Wydanie z 1634 roku, z tej samej oficyny Plantina – Moretusa, jest nieco tylko skromniejsze. Frontyspis, wzorowany na poprzednim, jest już dziełem anonimowym, ukazuje on lirę na barokowym postumencie – ołtarzu, zaś powyżej między dwoma drzewami wisi wieniec wokół którego unosi się sześć pszczół – symbolu rodu Barberinich, z których pochodził papież Urban VIII. Wydanie tego samego dzieła już dwa lata po pierwszej edycji, świadczy również o popularności dzieła i szybkiej sprzedaży pierwszego nakładu.

Obie edycje bez wątpienia pomnikowe, wzbogacą zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej KUL w dwójnasób. Po pierwsze, do kolekcji trafi pomnikowa edycja dzieł jednego z najwybitniejszych poetów polskich wydana za jego życia. Po drugie, obie edycje są arcydziełami sztuki typograficznej XVII wieku z najwybitniejszej oficyny drukarskiej tego czasu, zaś pierwsza zawiera grafikę wzorowaną na rysunku specjalnie wykonanym dla tejże edycji, najwybitniejszego artysty baroku katolickiego – Piotra Pawła Rubensa (który bez wątpienia Sarbiewskiego też czytał).