Ludzie Kościoła oraz innych wyznań i religii zmarli w ostatnim roku

W okresie od 30 października 2020 do 31 października br. zmarło 213 hierarchów katolickich, w tym 16 kardynałów i ponad 30 arcybiskupów. Pochodzili oni łącznie z 71 krajów, najwięcej z Brazylii – 21, Włoch – 15 i Meksyku – 13. W tym gronie jest również 8 z Polski i tylu samo ze Stanów Zjednoczonych.

Kardynałowie i patriarcha

2020

1. 15 XI – Raúl Eduardo Vela Chiriboga (ur. 1 I 1934), Ekwadorczyk. Między innymi biskup polowy Ekwadoru (1989-98), arcybiskup Quito (2003-10), kardynał od 20 XI 2010.

2. 16 XI – Henryk Roman Gulbinowicz (17 X 1923), Pola. Administrator apostolski archidiecezji w Białymstoku (1970-76), arcybiskup wrocławski (1976-2004), kardynał od 25 V 1985.

2021

3. 7 I – Henri Schwery (14 VI 1932), Szwajcar. Biskup Sionu (1977-95), kardynał od 28 VI 1991.

4. 13 I – Eusébio Oscar Scheid SCI (8 XII 1932), Brazylijczyk. Biskup São José dos Campos (1981-91), arcybiskup Florianópolis (1991-2001), arcybiskup São Sebastião do Rio de Janeiro (2001-10), kardynał od 21 X 2003.

5. 3 IV – Christian Wiyghan Tumi (15 X 1930), Kameruńczyk. Biskup Yagoua (1979-82), arcybiskup-koadiutor Garoua (1982-84), arcybiskup Garoua (1984-91), arcybiskup Douali (1991-2009), kardynał od 28 VI 1988, pierwszy kardynał z Kamerunu.

6. 10 IV – Edward Idris Cassidy (5 VII 1924), Australijczyk. Arcybiskup tytularny, nuncjusz apostolski w Chinach (na Tajwanie; 1970-73), pronuncjusz w Bangladeszu (1973-79), w Lesoto, delegat apostolski w Afryce Południowej (1979-84), w Holandii (1984-88), przewodniczący Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan (1989-2001), kardynał od 28 VI 1991.

7. 17 IV – Sebastian Koto Khoarai OMI (11 IX 1929), Lesotyjczyk. Biskup Mohale’s Hoek (1977-2014), kardynał od 19 XI 2016, pierwszy kardynał z Lesoto.

8. 27 IV – Nicholas Cheong Jin-Suk (7 XII 1931), Koreańczyk z Południa. Biskup Cheongju (1970-98), arcybiskup Seulu (1998-2012), kardynał od 24 III 2006.

9. 29 V – Cornelius Sim (16 IX 1951), Brunejczyk. Wikariusz apostolski Brunei od 21 XI 1997, biskup od 21 I 2005 (sakra), kardynał od 28 XI 2020, pierwszy kardynał z tego kraju.

10. 11 VII – Laurent Monsengwo Pasinya (7 X 1939), Kongijczyk (Kinszasa). Biskup pomocniczy Inongo (1980-81), biskup pomocniczy Kisangani (1981-88), arcybiskup Kisangani (1988-2007), arcybiskup Kinszasy (2007-18), kardynał od 20 XI 2010.

11. 29 VII – Albert Vanhoye SI (24 VII 1923), Francuz. Teolog, sekretarz Papieskiej Komisji Biblijnej (1990-2001), kardynał od 24 III 2006; w chwili śmierci liczył 98 lat i był najstarszym członkiem Kolegium Kardynalskiego.

12. 10 VIII – Eduardo Martínez Somalo (31 III 1927), Hiszpan. Arcybiskup tytularny, nuncjusz apostolski w Kolumbii (1975-79), prefekt Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (1988-92), prefekt Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego (1992-2004), Kamerling Kościoła (1993-2007), kardynał od 28 VI 1988.

13. 23 IX – Jorge Liberato Urosa Savino (28 VIII 1942), Wenezuelczyk. Biskup pomocniczy Caracas (1982-90), arcybiskup Valencii w Wenezueli (1990-2005), arcybiskup Caracas (2005-18), kardynał od 24 III 2006.

14. 26 IX – José Freire Falcão (23 X 1925), Brazylijczyk. Biskup-koadiutor Limoeiro do Norte (1967), biskup tego miasta (1967-71), arcybiskup Teresiny (1971-84), arcybiskup Brasílii (1984-2004), kardynał od 28 VI 1988.

15. 29 IX – Alexandre José Maria dos Santos OFM (18 III 1924), Mozambijczyk. Arcybiskup Lourenço Marques (od 1976 – Maputo; 1974-2003), kardynał od 28 VI 1988; pierwszy rodzimy kardynał z Mozambiku.

16. 3 X – Jorge Arturo Augustin Medina Estévez (23 XII 1926), Chilijczyk. Biskup pomocniczy Rancagua (1984-87), biskup tego miasta (1987-93), Valparaíso (1993-96), proprefekt Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (1996-98), prefekt (1998-2002), kardynał od 21 II 1998.

17. 25 V – Grzegorz Piotr (Grégoire Pierre, Krikor Bedros) XX Ghabroyan ICPB (15 XI 1934), Ormianin, patriarcha Cylicji. Biskup, apostolski egzarcha Francji (1977-86), biskup Sainte-Croix-de-Paris (dla Ormian; 1986-2013), ormiańskokatolicki patriarcha Cylicji (od 25 lipca 2015).

Biskupi

Najstarsi

24 XI 2020 – Damián Iguacén Borau (ur. 12 II 1916), Hiszpan. Biskup Barbastro (1970-74), Teruel-Albarracín (1974-84), San Cristóbal de La Laguna czyli Tenerife (1984-91); zmarł w wieku 104,7 lat jako najstarszy biskup katolicki na świecie.

11 X 2021 – Antônio Afonso de Miranda SDN (14 IV 1920), Brazylijczyk. Biskup Loreny (1971-77), Taubaté (1981-96), dożył ponad 101 lat.

5 I 2021 – Joseph Tsong Huaide (Zhong Huaide) (16 VI 1920), Chińczyk. Administrator apostolski Sanyüan (1985-87), biskup tej diecezji (1985-2003), liczył 100,5 roku.

Najmłodsi

13 I – Moses Hamungole (ur. 1 V 1967), Zambijczyk. Biskup Monze (od 2014); zmarł wskutek powikłań związanych z COVID-19 w wieku 53,6 roku.

8 VI – Ducange Sylvain SDB (5 IV 1963), Haitańczyk. Biskup pomocniczy Port-au-Prince (od 4 czerwca 2016), miał nieco ponad 58 lat.

Księża, osoby zakonne, świeccy

2020

19 XI – Pier Giorgio Perini (17 I 1929), Włoch, kapłan z archidiecezji mediolańskiej. W latach 80. założył w Europie znane już w USA tzw. parafialne komórki ewangelizacyjne, istniejące także w Polsce.

3 XII – Giuseppe Dalla Torre del Tempiuo di Sanguinetto (27 VIII 1943), Włoch. Prezes Trybunału Państwa Miasta Watykanu (1997-2019), rektor Wolnego Uniwersytetu Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej (LUMSA) w Rzymie (1991-2014), gubernator generalny Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu w Jerozolimie (2011-17).

2021

9 I – Mario Meda (1927), włoski kapłan, misjonarz. W latach 1957-66 działał w Birmie, skąd wygnała go rządząca tym krajem junta wojskowa. W 1969 wprowadził „adopcję dzieci na odległość”, zwłaszcza na ziemiach misyjnych.

3 II – Antonio Santi, włoski diakon, związany z ruchem „Communione e Liberazione”, od 1991 przebywający w Rosji, gdzie m.in. założył i prawie 20 lat kierował miejscową Caritas.

13 II – (w Budapeszcie) Franz (Ferenc) Jálics (16 XI 1927), węgierski jezuita, po wojnie działający w Argentynie. Tam też w 1976 jego i innego zakonnika uprowadzili i torturowali rządzący wówczas krajem wojskowi, a o wydanie ich im posądzano ówczesnego prowincjała jezuitów o. Jorge M. Bergoglio. Po pewnym okresie wahań ostatecznie o. Jálics przekonał się, że przyszły papież Franciszek nie tylko im nie zaszkodził, ale przeciwnie – próbował im pomóc.

16 III – (w Wiedniu) Lonny Glaser (18 I 1925, Bielsko-Biała), Austriaczka. W 1957 założyła w Wiedniu istniejący do dzisiaj Instytut „Janineum”, pomagający studentom i młodym naukowcom z ówczesnych państw komunistycznych, głównie z Polski, w zdobywaniu wiedzy i w kontaktach ze światową nauką, w latach 1980-84 Instytut dostarczał również pomoc humanitarną.

6 IV – (w Tybindze) Hans Küng (19 III 1928), Szwajcar, duchowny, jeden z czołowych teologów współczesnych, krytyk niektórych elementów nauczania katolickiego, za co pod koniec 1979 Watykan cofnął mu misję kanoniczną i prawo nauczania w uczelniach katolickich. Wtedy bardzo zaangażował się w dialog międzyreligijny, a nawet ponadreligijny i humanistyczny.

6 V – Paul Aulagnier (25 V 1943), Francuz. Kapłan tradycjonalista, przez wiele lat był związany z Bractwem Kapłańskim św. Piusa (lefebrystami), ale w 2003 odszedł z niego, chcąc prowadzić swą działalność w pełnej jedności z Rzymem. W 2006 założył Instytut Dobrego Pasterza, skupiający księży przywiązanych do liturgii przedsoborowej.

20 V – s. Margherita Marchione (19 II 1922), amerykańska zakonnica pochodzenia włoskiego, gorąca obrończyni Piusa XII, zwłaszcza jego postawy w latach II wojny światowej, autorka ponad 45 książek, zwana „bojową siostrą”.

5 VII – (w więzieniu w Bombaju) Stanislaus Lourduswamy SI, zwany potocznie Stan Swamy (26 IV 1937), indyjski kapłan, obrońca praw ludów plemiennych i praw człowieka, oskarżony niesłusznie o terroryzm i aresztowany w 2018, mimo pogarszającego się stanu zdrowia nie został zwolniony. W styczniu 2021 otrzymał indyjską Nagrodę im. M. C. Menona za obronę praw człowieka.

26 VII – (w Santiago) Fernando Karadima (6 VIII 1930), Chilijczyk o korzeniach greckich, kapłan. Oskarżano go o wielokrotne wykorzystywanie seksualne małoletnich, co początkowo było ukrywane przez władze kościelne. Ujawnienie całej sprawy zapoczątkowało wielki kryzys w Kościele w Chile. W 2011 został zawieszony w czynnościach kapłańskich a w 2018 papież wydalił go ze stanu duchownego.

11 VIII – (w Dhace) Giulio Berutti PIME (16 X 1943), Włoch, misjonarz. Od polowy lat 60. pracował w Bangladeszu, gdzie m.in. założył w diecezji Dinajpur, w której pracował, system małych banków – Credit Unions, pomagających biednym rolnikom; utworzył też pierwszą katolicką szkołę pielęgniarską i wprowadził ubezpieczenia sanitarne (zdrowotne).

22 IX – (w Lille) Bernard Sesboüé SI (30 VII 1929), Francuz, kapłan, patrolog, ekumenista. Przez wiele lat działał w tzw. Grupie z Dombes (powstałej w 1937) – wspólnocie ekumenicznej, złożonej z teologów katolickich i protestanckich, omawiających i opracowujących różne sporne zagadnienia teologiczne.

18 X – (w Rzymie) Sante Graciotti OFM (1 XII 1923), Włoch, kapłan slawista, polonista, autor kilkudziesięciu prac z języka i literatury polskiej, doktor honoris causa Uniwersytetów: Jagiellońskiego (1986), Wrocławskiego (1989) i Warszawskiego (1998).

Inne wyznania i religie

2020

30 X – (w Podgoricy) Amfilochiusz (Risto Radović; 7 I 1938), Serb, hierarcha prawosławny, biskup Banatu (1985-90), od 1990 metropolita czarnogórski i nadmorski, na przełomie 2009-10 tymczasowo zarządzał Serbskim Kościołem Prawosławnym (SKP). Wszechstronnie wykształcony, wniósł duży wkład w odnowę życia religijnego w dawnej Jugosławii i później w niektórych krajach powstałych z jej rozpadu. Był zdecydowanym przeciwnikiem niepodległości Czarnogóry, a gdy ona jednak powstała, sprzeciwiał się utworzenia w niej Kościoła autokefalicznego. Podburzał wiernych do manifestacji antyrządowych. Zmarł z powodu COVID-19.

20 XI – (w Belgradzie) Ireneusz (Miroslav Gavrilović; 27 VIII 1930), biskup Niszu (1975-2010), od 22 I 2010 patriarcha serbski. Zmarł z powodu COVID-19, którym się zaraził na pogrzebie metropolity Amfilochiusza dwa tygodnie wcześniej.

2021

12 I – (w Mińsku) Filaret (Wachromiejew; 21III 1935), Rosjanin, ale posługujący na Białorusi, metropolita miński i słucki, patriarszy egzarcha Białorusi (1978-2013).

19 I – Ellinah Ntombo Wamukoya (1951), Suazyjka, biskupka Kościoła anglikańskiego w Suazi (obecnie Eswatini) od 18 VII 2012, pierwsza kobieta na takim stanowisku w Afryce, była zaangażowana m.in. w ochronę środowiska.

19 I – Hans Gerny (26 VI 1937), Szwajcar, biskup starokatolicki, zwierzchnik Kościoła Chrześcijańskokatolickiego w Szwajcarii (1980-2001), doktor honoris causa Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (2001).

31 I – (w Jerozolimie) Meszulam Dowid Sołowiejczyk (21 X 1921), Żyd, rabin ultraortodoksyjny (charedi) z dynastii Brisk, założyciel i tzw. rosz jesziwa (dziekan) akademii talmudycznej w Jerozolimie.

11 III – Luis Palau (27 XI 1934), Amerykanin pochodzenia argentyńskiego. Kaznodzieja baptystyczny, przez wiele lat blisko współpracował z Billym Grahamem, później działał samodzielnie. W latach 1987 i 1990 odwiedził Polskę.

5 VI – (w Lagos) T. B. Joshua (12 VI 1963), Nigeryjczyk, pastor, ewangelista. Naczelny pastor tzw. Megakościoła The Synagogue Chruch of All Nations w Lagosie. W kazaniach telewizyjnych – jak twierdził – potrafił przepowiedzieć przyszłość, m.in. podobno przewidział katastrofę smoleńską w 2010. Był poza tym egzorcystą i uzdrowicielem.

11 VII – (w Parumali) Bazyli Mar Tomasz Paweł (Baselios Mar Thoma Paulose, w świecie Paul Kollannur; 30 VIII 1946), Hindus. Od 1 XI 2010 katolikos (8. z kolei) Wschodu, metropolita (21.) Malankary, zwierzchnik Kościoła Syromalankarskiego. W 2013 spotkał się w Rzymie z Franciszkiem.