Mało znane aspekty kultu Matki Bożej w albumie „Maryja. Biografia”

„Maryja. Biografia. Najbardziej wpływowa kobieta w dziejach” znanego tandemu autorskiego – Grzegorz Górny – Janusz Rosokoń to publikacja, która spotkała się z ogromnym zainteresowaniem i zawiera mało znane fakty, związane z życiem i kultem Maryi z Nazaretu.

„Jest najbardziej rozpoznawalną kobietą w dziejach świata. Żadna inna przedstawicielka płci pięknej w historii ludzkości nie doczekała się tak wielu hołdów, wyrazów czci, oznak wdzięczności. Tylu rzeźb, obrazów, pieśni i utworów literackich” – piszą we wstępie autorzy. Przypominają, że źródła, dotyczące Jej życia są bardzo nieliczne, to kilka zaledwie wzmianek w Ewangeliach. Brak informacji o pochodzeniu, rodzinie i narodzinach Miriam z Nazaretu uzupełnia tzw. Protoewangelia Jakuba oraz tradycja ustna, pamięć i cześć, oddawana Matce Zbawiciela. Nowy Testament jest jednak najważniejszym źródłem informacji – imię Maryi pojawia się z nim 19 razy – u św. Łukasza 13, u św. Mateusza 4, u św. Marka i w Dziejach Apostolskich po jednym razie. Święty Jan, nie wymieniając Jej z imienia, nazywa Ją Matką Jezusa we fragmencie, opisującym wesele w Kanie Galilejskiej i Matką w scenie testamentu pod krzyżem.

Ta skromna baza źródłowa nie zniechęciła Autorów, tak jak nie zniechęcała pokoleń czcicieli Matki Bożej, teologów, biblistów, artystów, by uzupełniać wiedzę o Niej. Publikacja zawiera opowieść o Jej dzieciństwie, a więc rodzicach, zamążpójściu, pobycie w Betlejem, ucieczce do Egiptu, powrotu i zwyczajnym życiu w rodzinnym Nazarecie aż po towarzyszenie Synowi na Golgotę, losy po Jego ukrzyżowaniu aż po Zaśnięcie i Wniebowzięcie. Ostatni rozdział poświęcony jest Niewieście z Apokalipsy św. Jana, wstawiennictwie i stałej obecności i kulcie Miriam, objawieniom. Książka ukazuje teologiczne znaczenie ukrytej obecności Maryi w dziejach Zbawienia, zawiera też legendy i opowieści z apokryfów.

Każdy z etapów życia Miriam jest szczegółowo opisany, Górny i Rosikoń odwiedzili wszystkie miejsca, w których przebywała, znakomite fotografie obrazują tekst. Jest on opatrzony także mapkami, ale przede wszystkim reprodukcjami dzieł sztuki takich artystów ja Giotto, Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Velazquez, Albrecht Durer, a także ikonami i średniowiecznymi rycinami anonimowych twórców.

W opowieści o najbardziej wpływowej kobiecie w historii świata, obok dobrze znanych wątków pojawiają się także tematy mało znane i rozpowszechnione. Oto w centrum Nazaretu, zaledwie 100 metrów od Groty Zwiastowania, przybyłe pod koniec XIX w. zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Nazaretanek, w trakcie budowy swojego klasztoru przypadkowo odkryły podziemny kompleks architektoniczny. Dzielne zakonnice na własna rękę podjęły się ciężkiej pracy odkopania tego obiektu. Siostry odkryły pozostałości zabudowań z czasów rzymskich, okresu bizantyjskiego i obecności krzyżowców.

Po kolejnych badaniach przez specjalistów, także już na początku XXI wieku, ustalono dokładną liczbę pomieszczeń, odnaleziono oryginalne drzwi sprzed 2 tys. lat, a także wapienne naczynia, wrzeciono, z czego archeolodzy wywnioskowali, że mieszkała tu rodzina. Odkryto też dwa skalne groby, zasuwane okrągłym głazem. W ciągu wieków kompleks zmieniał funkcje, był miejscem pochówków, zaś bizantyjskie mozaiki to ślady po wzniesionym tu kościele – z czego można wnioskować, że miejsce to uznawane było za święte. Pielgrzymi, którzy we wczesnym średniowieczu nawiedzali Ziemię Świętą, wspominają o grocie, w której mieszkała Maryja z Jezusem i Józefem, dom w Nazarecie już w czasach rzymskich był czczony przez chrześcijan jako miejsce zamieszkania Świętej Rodziny.

Z pobytem Świętej Rodziny wiąże się mało znane chrześcijanom Zachodu święto członków Kościoła Koptyjskiego, poświęcone jej pobytowi w Egipcie. Tradycja, przekazywana przez pokolenia Koptów, czyli rdzennych mieszkańców Egiptu, którzy po inwazji islamu pozostali chrześcijanami, głosi, że Święta Rodzina przebywała na ich ziemiach cztery lata. Przekazywana jest też wiedza o szlaku ich wędrówki. Można na tej drodze obejrzeć studnię, z której pili wodę, granitowe naczynie, w którym Maryja wyrabiała ciasto na chleb, kamień z odciśniętą małą stopą Jezusa.

Wiele miasteczek i miejscowości szczyci się obecnością Jezusa, Maryi i Józefa, jednak centralne jest sanktuarium w Dier Durunka. To pustynne miejsce z kompleksem hoteli dla pielgrzymów, gdyż co roku w dniach od 7 do 22 sierpnia przybywa tu tysiące Koptowie na święto Najświętszej Maryi Panny. Wierni uczestniczą w trwającej trzy godziny procesji, na czele idzie biskup, diakoni niosą ikonę Matki Bożej, uczestnicy śpiewają i klaszczą w dłonie. Na zakończenie procesji wypuszczane są w niebo cztery białe gołębie, które mają zanieść dobrą nowinę na cztery krańce świata. Według tradycji to właśnie z tego miejsca Święta Rodzina miała wyruszyć w drogę powrotną do Nazaretu. Wyjątkowe przedstawienie w chrześcijańskiej ikonografii na ikonie, przechowywanej w klasztorze Deir al.-Muharrak ukazuje, jak sześcioletni Jezus prowadzi Matkę za rękę, ukazując Jej i Opiekunowi kierunek, w jakim mają iść.

Ta i wiele innych legend i przekazów, starannie zebranych przez Grzegorza Górnego pokazuje, jak wiele, mimo skąpych informacji, kolejne pokolenia chrześcijan dowiadywały się dzięki pragnieniom zbliżenia się do tajemnicy najbardziej wpływowej kobiety w dziejach ludzkości.

Grzegorz Górny, Janusz Rosiko, Maryja. Biografia. Najbardziej wpływowa kobieta w dziejach. Rosikon press, Warszawa 2023