Markowa: rusza budowa Muzeum Polaków Ratujących Żydów na Podkarpaciu

W przyszłym tygodniu w Markowej k. Łańcuta ruszy budowa Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. Będzie to pierwsza tego typu placówka w Polsce. Obiekt powstanie na zlecenie Muzeum-Zamku w Łańcucie. Inwestycja będzie kosztowała 5,58 mln zł. Ma być gotowa w marcu 2015 r.

Przetarg był ogłaszany dwukrotnie. Za pierwszym razem nie doszedł do skutku ze względu na zbyt małe możliwości finansowe inwestora. Drugi wygrała firma Skanska, która obecnie przygotowuje teren pod budowę. Inwestycja jest finansowana ze środków budżetu województwa.

Muzeum w Markowej będzie nosiło imię rodziny Ulmów, zamordowanej przez Niemców za ukrywanie dwóch żydowskich rodzin. Przygotowania do budowy trwały od kilku lat.

– Jest to dla mnie bardzo oczekiwany moment, który wieńczy kilka lat starań – mówi Mateusz Szpytma, historyk IPN i krewny rodziny Ulmów (Wiktoria była siostrą jego babci i matką chrzestną jego ojca), który wraz z Bogdanem Romaniukiem był pomysłodawcą muzeum.

Projekt przygotowała pracownia Nizio Design International, która odpowiada m.in. za aranżację Muzeum Powstania Warszawskiego. Budynek będzie miał kształt długiego prostokąta, zakończonego trójkątnym, ostrym dachem. Bryła obiektu ma wchodzić w głąb ziemi. Przy nim powstanie „sad pamięci”, który ma upamiętniać Polaków i Żydów mieszkających w Markowej, którzy zostali zamordowani w czasie II wojny światowej. W muzeum prezentowane będą historie Polaków z Podkarpacia, którzy udzielali pomocy Żydom.

Wystawione eksponaty będą też prezentować relacje polsko-żydowskie przed wojną, w trakcie okupacji, a także stosunki powojenne. – Oczywiście można powiedzieć, że pomoc udzielana Żydom przez Polaków była za mała w stosunku do potrzeb. Ale trzeba pamiętać, że w Polsce i krajach wschodnich za taką pomoc groziła kara śmierci, czego na Zachodzie nie było. Dlatego trzeba mieć wielki szacunek i uznanie dla tych, którzy się na to decydowali, bo często było to bohaterstwo większe od zaangażowania w konspirację antyniemiecką – podkreśla Mateusz Szpytma.

– Budynek Muzeum będzie gotowy w ciągu 18 miesięcy. Prace rozpoczniemy od przygotowania terenu pod budowę, wzmocnienia i odwodnienia gruntu. Następnie wykonamy roboty ziemne i fundamentowe – mówi Dariusz Urbanik, menadżer projektu ze Skanska.

Wraz z budową muzeum zagospodarowany zostanie teren wokół obiektu oraz wybudowany wodociąg, kanalizacja sanitarna i deszczowa ze zbiornikami retencyjnymi, instalacja oświetlenia zewnętrznego oraz przyłącza telefoniczne.

Co roku w Markowej odbywają się obchody rocznicy rozstrzelania rodziny Ulmów i ukrywanych przez nich Żydów. Rada powiatu łańcuckiego ustanowiła bieżący rok – Rokiem Rodziny Ulmów z Markowej. Wiąże się on z 69. rocznicą ich śmierci i potrwa do 24 marca 2014 r.

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali wraz z sześciorgiem dzieci w Markowej na Podkarpaciu. W czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie ośmioro Żydów – pięciu mężczyzn z Łańcuta o nazwisku Szall oraz Laykę i Gołdę Goldman wraz z córką jednej z nich. 24 marca 1944 r. w nocy do ich domu wtargnęli hitlerowcy. Najpierw zamordowali ukrywanych Żydów, a potem całą rodzinę Ulmów, w tym Wiktorię, która była w dziewiątym miesiącu ciąży, a także dzieci, z których najstarsze miało 8 lat, a najmłodsze 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. W 2003 r. rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. W 2011 r. wszystkie dokumenty trafiły do Watykanu. W 2004 r. odsłonięto pomnik przypominający heroiczność rodziny Ulmów.