Marszałek Sejmu: w Polsce nie ma miejsca na antysemityzm

W naszym kraju nie ma przyzwolenia na brutalność i antysemityzm. Jest zgoda na dialog, spór w duchu tolerancji i szacunku dla myślących, modlących się i świętujących inaczej – powiedział marszałek Włodzimierz Czarzasty podczas uroczystości zapalenia menory chanukowej w Sejmie.

W holu Sejmu RP zgromadzili się w poniedziałek parlamentarzyści, przedstawiciele rządu, m.in. minister sprawiedliwości Waldemar Żurek i wiceminister spraw zagranicznych Władysław Teofil Bartoszewski oraz przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, w tym ambasador USA w Polsce Thomas Rose i ambasador Izraela w Polsce Jakow Finkelstein.

Marszałek Sejmu Włodzimierz Czarzasty najpierw złożył kondolencje społeczności żydowskiej w związku z tragicznymi wydarzeniami w Sydney, wskazując, że antysemityzm nadal prowadzi do aktów przemocy i zbrodni. Zaznaczył, że nienawiść często zaczyna się od działań w internecie i podczas demonstracji.

Marszałek przeprosił również za antysemicki incydent, do którego doszło w Sejmie dwa lata temu podczas obchodów Chanuki, gdy Grzegorz Braun zgasił menorę gaśnicą proszkową. Europoseł usłyszał za to zarzuty znieważenia na terenie Sejmu RP grupy osób na tle religijnym.

Włodzimierz Czarzasty zadeklarował, że w Polsce nie ma przyzwolenia na brutalność i antysemityzm. – Jest zgoda na dialog, spór w duchu tolerancji i szacunku dla myślących, modlących się, świętujących inaczej. Oczekujemy też podobnej postawy od innych – podkreślił.

Rabin Szalom Ber Stambler przypomniał, że przesłaniem Chanuki jest wolność religijna, tolerancja i prawo każdej wspólnoty do zachowania własnej tożsamości. Zaznaczył, że wartości te – choć wywodzą się z historii sprzed ponad dwóch tysięcy lat – pozostają dziś wyjątkowo aktualne.

Przypominając historię Machabeuszy, rabin mówił o próbach narzucania Żydom sposobu praktykowania religii i eliminowania jej duchowego wymiaru. Podkreślił, że walka o Chanukę nie była walką o władzę czy terytorium, ale o zachowanie wiary, tradycji i wartości, bez których – jak zaznaczył – życie traci sens.

Rabin zwrócił uwagę, że Chanuka, w odróżnieniu od innych świąt żydowskich, nie koncentruje się na rytuałach związanych z jedzeniem, lecz na duchowości, świetle i dziękczynieniu. Zapalanie świec symbolizuje zwycięstwo światła nad ciemnością oraz powrót do fundamentalnych wartości.

Na zakończenie podkreślił, że Sejm RP jest dziś miejscem, z którego powinien wybrzmieć jasny przekaz: w Polsce jest miejsce dla wszystkich, niezależnie od wyznania, a wolność religijna i wzajemny szacunek nie podlegają negocjacjom.

Naczelny rabin Polski Michael Schudrich zwrócił uwagę, że odpowiedzią społeczności żydowskiej na tragedie i doświadczenie przemocy zawsze było odbudowywanie życia.

Nawiązując do historii Chanuki, rabin przypomniał, że po wojnie Machabeuszy Żydzi wrócili do zniszczonej świątyni nie po to, by rozpamiętywać cierpienie, lecz by na nowo budować wspólnotę. Tę samą postawę – zaznaczył – widać po Holokauście, po ataku z 7 października 2023 r. oraz po niedawnym ataku w Sydney.

Schudrich zwrócił też uwagę, że podobne doświadczenie stało się udziałem Polski po 1989 roku, gdy po latach tragedii i podziałów możliwe było wspólne odbudowywanie państwa. Jak wskazał, zdolność do tworzenia „pięknego, nowego życia” po kryzysach stanowi wspólną duchową cechę Polaków i Żydów.

Ambasador Izraela w Polsce Jakow Finkelstein podkreślił, że Chanuka jest symbolem tożsamości, nadziei i zwycięstwa światła nad ciemnością, także w czasach współczesnych tragedii.

Wyraził wdzięczność marszałkowi Sejmu za kontynuowanie tradycji zapalania świec chanukowych w polskim parlamencie, wskazując, że jest to wyraz tolerancyjnej, wielowyznaniowej i otwartej Polski.

Nawiązał także do historycznych związków polskich Żydów z państwem polskim, przypominając, że wielu z nich było lojalnymi obywatelami i patriotami, aktywnie uczestniczącymi w życiu publicznym II Rzeczypospolitej.

Na zakończenie podkreślił, że doświadczenie historii żydowskiej uczy, iż światło zawsze zwycięża ciemność, i złożył uczestnikom życzenia radosnej Chanuki oraz pokoju.

Z kolei ambasador USA Thomas Rose powiedział, że Chanuka jest pierwszym w historii symbolem walki o wolność religijną i polityczną oraz znakiem obrony tożsamości wobec silniejszej przemocy.

Jak zaznaczył, historia Chanuki nie dotyczy wyłącznie narodu żydowskiego, ale wszystkich wspólnot zmuszanych do porzucenia własnej wiary, kultury i charakteru. Rose wskazał, że wolność zawsze wymaga poświęcenia, a raz utracona tożsamość jest niezwykle trudna do odzyskania.

Ambasador wielokrotnie odwoływał się do polskich doświadczeń historycznych, podkreślając, że Polska przez wieki potrafiła bronić swojej kultury, tradycji i wartości, mimo prób ich zniszczenia. Jak mówił, Polska może być dziś lekcją dla Zachodu, jak chronić własną cywilizację i tożsamość.

Nawiązując do antysemickiego ataku na plaży Bondi w Sydney, Rose ostrzegł, że barbarzyństwo pojawia się tam, gdzie społeczeństwa tracą wiarę w swoje wartości, a antysemityzm spotyka się z milczeniem lub usprawiedliwianiem przez słabe przywództwo. Podkreślił, że zagrożone są fundamenty judeochrześcijańskiej cywilizacji Zachodu.

Na zakończenie ambasador USA wezwał do bezkompromisowej obrony kultury, wolności i tożsamości, podkreślając, że cywilizacja przetrwa tylko wtedy, gdy nigdy się nie podda. Złożył również życzenia pokoju i pomyślności Polsce, Izraelowi i Stanom Zjednoczonym.

Następnie marszałek Czarzasty i rabin Ber Stambler zapalili środkową świecę chanukiji, po czym przekazali ją ambasadorowi Rose, który zapalił dwie świece z prawej strony menory. Odśpiewano następnie po hebrajsku chanukowe piosenki, a uroczystości towarzyszyła muzyka zespołu klezmerskiego.

Chanuka (hebr. „poświęcenie”) to żydowskie święto światła. Trwa osiem dni i najczęściej wypada w grudniu. W kalendarzu żydowskim zaczyna się 25. dnia miesiąca Kislew. Upamiętnia zwycięstwo Machabeuszy w 165 r. p.n.e. nad wojskami Antiocha IV Epifanesa, który zakazał Żydom podstawowych praktyk religijnych: obrzezania, liturgii świątynnej, obchodzenia szabatu czy studiowania Tory. Wojska grecko-syryjskie sprofanowały również Świątynię Jerozolimską. Po odzyskaniu Świątyni Machabeusze oczyścili ją i ponownie wyświęcili ołtarz. Odnaleziono wówczas jedynie jedno naczynie z rytualnie czystą oliwą, opatrzone pieczęcią arcykapłana. Oliwy wystarczyło cudownie na osiem dni, czyli na cały okres potrzebny do przygotowania nowej porcji rytualnego oleju. Na pamiątkę tego cudu przez osiem kolejnych dni zapala się światła w specjalnej ośmioramiennej lampie.

Organizatorem obchodów święta Chanuki w Polsce jest Chabad-Lubawicz – największy i najbardziej aktywny ruch chasydzki w judaizmie, założony w XVIII w. w Lubawiczu. Chabad prowadzi działalność religijną, edukacyjną i charytatywną, skupiając się na zbliżaniu Żydów świeckich do tradycji żydowskiej. W Polsce działa kilkanaście ośrodków Chabadu, m.in. w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu. Organizacja jest zarejestrowanym związkiem wyznaniowym.

Ruch wzbudza kontrowersje w świecie judaizmu, głównie z powodu kultu osoby Rebe (Menachema Mendela Schneersona), wierzeń o jego mesjańskiej roli, kontrowersyjnych działań misyjnych oraz podejścia do konwersji, co prowadzi do sporów z innymi nurtami judaizmu (ortodoksyjnym, reformowanym, konserwatywnym). Chociaż Chabad jest popularny i promuje judaizm, niektóre jego praktyki i dogmaty są postrzegane przez część świata żydowskiego jako odstępstwo od tradycyjnego judaizmu.