Myśląc z Wojtyłą…o człowieku

Człowiek w relacji z drugim i z Bogiem, człowiek wobec cierpienia oraz ludzka tożsamość w ujęciu filozofii, teologii i poezji Karola Wojtyły był tematem drugiego spotkania z cyklu „Myśląc z Wojtyłą”, które odbyło się w Domu Arcybiskupów Warszawskich. Tym razem w debacie głos zabrali filozofowie – prof. dr hab. Karol Tarnowski i dr Anna Karoń-Ostrowska oraz psychoterapeuta Wojciech Eichelberger.

Spotkanie rozpoczęła wspólna modlitwa oraz odczytanie fragmentu poezji Karola Wojtyły przez Annę Nehrebecką. Następnie słowo wstępu do zgromadzonych skierował kard. Kazimierz Nycz. Metropolita warszawski przypomniał, że cykl debat jest jednocześnie przygotowaniem do zbliżającej się wielkimi krokami kanonizacji papieża Jana Pawła II, jak również przedłużeniem „Dziedzińca Dialogu” zakończonego niedawno w Warszawie. Ideą spotkań ma być więc refleksja na temat spuścizny papieża Polaka podejmowana przez wierzących, ale i tych, którzy mają pytania i wątpliwości co do poszczególnych punktów papieskiego nauczania.

Na początku debaty prof. Karol Tarnowski zaznaczył, że człowiek był zawsze w centrum uwagi Jana Pawła II, nieustannym przedmiotem jego troski. Choć Karol Wojtyła wyrastał ze szkoły filozofii tomistycznej, zdecydowanie odrzucił tomistyczną koncepcję traktowania człowieka jako bytu jednego z wielu. Dla Wojtyły człowiek jest podmiotem przeżyć, podmiotem świadomym i jako taki podmiotem zdolnym do podejmowania decyzji moralnych. Człowiek jest więc obecny w swoich myślach i działaniach, który aby decydować o sobie, musi w jakimś sensie siebie posiadać.

– Według Karola Wojtyły człowiek nieustannie buduje i kształtuje sam siebie poprzez podejmowane w życiu wybory. Człowieczeństwo nie jest nigdy czymś dokonanym i statycznym – mówił prof. Tarnowski. – Jest wolny, ale ta ludzka wolność jest „wolnością zmierzającą ku prawdzie”, nigdy nie jest wolnością samą dla siebie.

Dr Anna Karoń-Ostrowska uznała, że najistotniejsze w refleksji Karola Wojtyły o człowieku było to, że jest on bytem pozostającym w relacji do Boga i drugiej osoby. To w tej relacji wciąż się kształtuje. Papież wraca do biblijnej historii Adama, który jako jedyny był chciany przez Boga dla niego samego.

– W ujęciu Wojtyły i jego teologii ciała to kobieta i mężczyzna razem tworzą człowieka – powiedziała dr Karoń-Ostrowska. – U początku istnienia doświadczali jedności, która została zakłócona przez grzech pierworodny. Człowiek po grzechu zamknął się na drugiego i doświadczył samotności i lęku. Wojtyła uczy, że w wolności, która jest wyborem „ku czemuś”, „ku miłości”, ponownie się na tę jedność otwiera. Wolność, która istnieje sama dla siebie, nie jest według niego wolnością, ale jakąś jej karykaturą. Człowiek, który kocha wyzwala się z tej źle rozumianej wolności. Jest to ogromnie trudne i bolesne doświadczenie, które Karol Wojtyła opisał najpełniej w książkach „Miłość i odpowiedzialność”, „Przed sklepem jubilera” oraz „Promieniowanie ojcostwa”. Polega to na oddawaniu siebie samego drugiemu i niejako przyjmowaniu go w siebie.

Psychoterapeuta i buddysta Wojciech Eichelberger sięgnął w swej wypowiedzi do wieloletnich doświadczeń pomocy cierpiącym pacjentom, które skłoniły go do refleksji nad tajemnicą ludzkiego cierpienia. Doszedł do wniosku, że cierpienie jest zwykle związane z kryzysem tożsamości i niemożnością odpowiedzenia sobie na pytanie: kim jestem? Z pomocą w znalezieniu odpowiedzi na to pytanie przyszła mu poezja Karola Wojtyły.

Na pytanie zadane przez prowadzącego dyskusję Bogdana Białka, czy z koncepcji filozoficznych Karola Wojtyły da się wywieść odpowiedź na pytanie: Jak żyć?, prof. Tarnowski odpowiedział, że papież nie miał wątpliwości, iż aby żyć sensownie trzeba mieć świadomość istnienia Boga. Bo to orientacja na Boga i transcendencję pozwala nie zagubić się w świecie pośród niesprzyjających okoliczności.

Podobnego zdania była Anna Karoń-Ostrowska, która zauważyła, że być może odpowiedź na to pytanie według Wojtyły jest prosta: żyć tak, by duszę dać. Czyli, na kolejnych etapach drogi, poprzez koleje wybory i decyzje, dawać siebie Bogu i drugiemu człowiekowi.

Tymczasem Wojciech Eichelberger stwierdził, że ludzie na przestrzeni dziejów usilnie starali się uczynić świat lepszym, ale jak dotąd im się to nie udało. Ta myśl doprowadziła go do refleksji, że być może najlepszym, co można zrobić to próbować się wyciszyć.

– Wszystkie konflikty biorą się z konstruowania przeciwstawnych pojęć, wiec może lepiej ich nie tworzyć? – pytał psychoterapeuta.

Na zakończenie dr Karoń-Ostrowska podkreśliła, że ważnym elementem nauczania Wojtyły o człowieku jest podejmowanie tajemnicy cierpienia, która była mu szczególnie bliska i znana z autopsji. Z cierpieniem mierzył się już jako dziecko poprzez doświadczenie sieroctwa i zmagał praktycznie przez całe życie. A jego najpełniejszą wypowiedzią na ten temat było umieranie na oczach całego świata. Czyniąc to ukazał nam, że życie człowieka nie kończy się tutaj, a to, co prawdziwe i najpiękniejsze, to do czego wszyscy dążymy, jest wciąż gdzieś przed nami.

Cykl comiesięcznych debat "Myśląc Wojtyłą" przygotowujących do kanonizacji bł. Jana Pawła II rozpoczął się 19 listopada w Domu Arcybiskupów Warszawskich. Dotychczasowe dyskusje poświęcone były Bogu i człowiekowi. Następne dotyczyć będą Europy i świata, Polski, Kościoła oraz młodzieży.

Organizatorem cyklu spotkań jest kard. Kazimierz Nycz, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, kwartalnik "Więź", Instytut Papieża Jana Pawła II, Centrum Myśli Jana Pawła II, Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie, Katolicka Agencja Informacyjna i Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia.

Hasłem następnej debaty, która odbędzie się 15 stycznia 2014 r. o godz. 15.00, będzie Europa i świat. Po dyskusji rozpocznie się spotkanie opłatkowe kard. Kazimierza Nycza z dziennikarzami.