Na Cmentarzu Osobowickim powstaje nowa kwatera honorowa żołnierzy wyklętych

Na wrocławskim cmentarzu Osobowickim trwa rewitalizacja kwater więziennych, w których w latach 1948–1956 potajemnie grzebano ofiary terroru komunistycznego – żołnierzy antykomunistycznego podziemia, straconych i zmarłych w więzieniach przy ul. Kleczkowskiej i Sądowej. Łącznie na dwóch kwaterach leżało do tej pory ponad 350 osób. Prace prowadzi Instytut Pamięci Narodowej.

– W 2023 r. IPN, we współpracy z gminą Wrocław i Dolnośląskim Urzędem Wojewódzkim, rozpoczął porządkowanie pól 81A i 120, by stworzyć w tym miejscu kwaterę wojenną dla żołnierzy niezłomnych i osób walczących o niepodległość Polski – mówi Kamil Dworaczek, dyrektor wrocławskiego oddziału IPN.

Do tej pory na polach, gdzie wrocławianie oddawali hołd bohaterom, spoczywali również kryminaliści, kolaboranci i funkcjonariusze UB. Nagrobki nie były podpisane, co przez lata budziło kontrowersje. IPN przeprowadził badania i wyselekcjonował 61 osób, które zostaną ponownie pochowane w odnowionej kwaterze wojennej.

W latach 2024–2025 zakończono ekshumacje z części pól 81A i 120. Kolejny etap – tzw. „ćwierćkole” po prawej stronie pomnika Ofiar Terroru Komunistycznego – zaplanowano na 2026 r. – Stanęły już pierwsze nagrobki z transkrypcjami, które zawierają nie tylko nazwiska, ale też biogramy bohaterów. To ma znaczenie edukacyjne – odzyskujemy ich historie – podkreśla Dworaczek.

Nowa kwatera, położona przed pomnikiem, będzie jednym z najważniejszych miejsc pamięci żołnierzy podziemia niepodległościowego w Polsce. Pozostałe nagrobki powstaną po zakończeniu prac ekshumacyjnych. W 2026 r. planowana jest uroczystość pogrzebowa z udziałem rodzin i władz.

Jak informuje Joanna Sulej-Piskorz, zastępca dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, dotychczasowy koszt prac wyniósł blisko 1 mln zł. – Mam nadzieję, że w przyszłym roku, po ukończeniu ostatniego etapu, spotkamy się w I połowie 2026 r. na oficjalnej uroczystości pogrzebowej – zapowiada.

Część rodzin pochowanych w kwaterach zgłosiła się po szczątki bliskich niebędących bohaterami podziemia. – Ułatwiamy godny pochówek, z pełnym poszanowaniem dla zmarłych i ich rodzin – dodaje Sulej-Piskorz. Pozostałe szczątki spoczęły w zbiorowej, poświęconej mogile na końcu pola 120.

W nowej koncepcji kwatery przewidziano również tablice informacyjne o historii miejsca – od okresu PRL po lata 90., gdy patrioci bronili nekropolii przed zniszczeniem. Zachowane krzyże pokutne utworzą lapidarium w pobliżu kwatery.

Miasto Wrocław, właściciel cmentarza, wspiera działania IPN. Docelowo przestrzeń wokół kwatery pozostanie wolna od nowych pochówków, tworząc jednolite miejsce pamięci i refleksji.