Najstarsza szkoła w Polsce otwiera swoje podwoje dla turystów

Płockie Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, potocznie nazywane „Małachowianką”, jest najstarszą szkołą w Polsce, działającą nieprzerwanie od 1180 roku. Do dziś zachowało się pochodzące z XIII w. skrzydło szkoły z XV-wieczną gotycką wieżą, w której znajduje się obserwatorium astronomiczne. Najstarsze części szkoły chętnie zwiedzają płocczanie i turyści, licznie odwiedzający Płock w okresie wakacji.

Pierwsza w Płocku szkoła powstała przy kolegiacie. Historia kolegiaty sięga roku 1150, kiedy to Dobiechna, wdowa po wojewodzie Wojsławie, opiekunie młodego księcia Bolesława Krzywoustego, ufundowała kościół kolegiacki. Wiadomo, że w 1180 roku przy kolegiacie istniała szkoła typu trivium. Pierwotna budowla nie przetrwała i około 1240 r. powstała nowa, romańska, ceglana świątynia pw. św. Michała Archanioła. Jej relikty, ceglane mury z kamiennym detalem architektonicznym można oglądać w podziemiach szkoły (Muzeum Szkolne).

Około 1350 r. rozpoczęła się gotycka przebudowa kościoła, przy wykorzystaniu romańskich murów. W latach 70 XV w. od fasady od strony Wisły zostały wzniesione szczyt i wieża kościoła, które zachowały się do dziś. Odbyło się to za sprawą fundacji Michała z Boryszewa. W 1611 r. szkołę kolegiacką przejął zakon jezuitów. W latach 1675-1682 obok kościoła powstał nowy, murowany gmach kolegium – do dziś stanowiący skrzydło liceum.

W 1731 r. jezuici przejęli od kanoników zrujnowany kościół św. Michała i rozpoczęli jego przebudowę, którą przerwała w 1773 r. kasata zakonu. Wtedy to szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej, powierzając architektowi Stanisławowi Zawadzkiemu adaptację dawnej kolegiaty na Szkołę Podwydziałową, która podlegała wtedy Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Dlatego w herbie szkoły znajdują się skrzyżowane berła rektorskie.

W 1784 r. w budynku kolegium został umieszczony Szpital Świętej Trójcy, działający w tym miejscu do 1836 r. W 1843 r. budynek został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Antoniego Corazziego (twórcy m.in. Teatru Wielkiego w Warszawie).

Jesienią 2014 r. zakończono kolejną restaurację najstarszych części szkoły, kolegiaty i kolegium. Ekipa archeologów odkryła wspaniałe polichromie i dotarła do najdawniejszych, zabytkowych warstw. Średniowieczna wieża, z pięknymi schodami i stropami na szczycie mieści obserwatorium astronomiczne, które również można zwiedzać. Istnieje także możliwość wejścia na gotycką wieżę dawnej kolegiaty św. Michała.