Niemcy – piąte zgromadzenie ogólne Drogi Synodalnej zakończyło obrady

We Frankfurcie nad Menem zakończyło się piąte zgromadzenie ogólne Drogi Synodalnej, procesu reform w Kościele katolickim Niemiec. Obrady cechowała intensywna debata i głosowania nad tekstami dotyczącymi reformy polityki kościelnej, poinformowała niemiecka agencja katolicka KNA. Uczestniczący w obradach biskupi poprzez wstrzymanie się od głosu, wielokrotnie umożliwili przyjęcie nawet kontrowersyjnych propozycji.

W zgromadzeniu w dniach 9-11 marca w centrum konferencyjnym Targów Frankfurckich uczestniczyło 210 delegatów oraz 20 obserwatorów zagranicznych. Zapowiedziano, że w 2026 roku zbierze się kolejne zgromadzenie synodalne, które oceni, czy i w jaki sposób są realizowane decyzje.

Zgromadzenie synodalne postanowiło zwrócić się do papieża z prośbą o ponowne przeanalizowanie obowiązkowego celibatu dla księży. W innych tematach zgromadzenie zdecydowało o konkretnych reformach na terenie Konferencji Episkopatu Niemiec. Na przykład w przyszłości kobiety i mężczyźni bez święceń powinni mieć prawo do wygłaszania kazań podczas nabożeństw katolickich. Powinny też mieć miejsce uroczyste błogosławieństwa dla par tej samej płci oraz większy szacunek w Kościele dla osób, które postrzegają siebie jako transpłciowe. Postanowiono też jeszcze bardziej wzmocnić normy postępowania wobec sprawców nadużyć seksualnych i zapobiegania takim przestępstwom. Ostatnim przyjętym tekstem było głosowanie wzywające do otwarcia diakonatu dla kobiet w całym Kościele katolickim.

W pierwszym czytaniu przyjęto tekst o nadużywaniu władzy duchowej na szkodę kobiet. Do dalszej dyskusji w Komisji Synodalnej skierowano tekst, który przewiduje równy udział świeckich w podejmowaniu podstawowych decyzji w Kościele. Przed takim samoograniczeniem uprawnień episkopatu wyraźnie ostrzegł Watykan.

Zgromadzenie ogólne Drogi Synodalnej – projektu reformy w Kościele katolickim Niemiec – uzgodniło tekst podstawowy dotyczący polityki kościelnej. 11 marca we Frankfurcie członkowie synodu opowiedzieli się zdecydowaną większością głosów (97 proc.) za przyjęciem przedłożonego przez prezydium projektu tekstu tzw. preambuły zatytułowanej „Słuchać. Uczyć się. Podążanie nowymi drogami”. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec Georg Bätzing określił to jako drogowskaz.

Sześciostronicowa preambuła jako punkt wyjścia dla projektu reformy wymieniła skandal nadużyć w Kościele katolickim. Sformułowano w niej cel, jakim jest podążanie „drogą nawrócenia i odnowy”. Tekst dokonuje bilansu obecnego kryzysu kościelnego i zawiera obszerne wyznanie winy w kwestii radzenia sobie z nadużyciami w Kościele. Zawiera również apel o pełną szacunku i szczerą kulturę dialogu.

Dokument wymienia cztery główne tematy dialogu: moralność seksualna, kapłański sposób życia, władza i podział władz oraz rola kobiet w Kościele. Podkreśla, że potrzebne są decyzje w tych sprawach w Niemczech i jasne głosy w sprawach, które muszą być rozstrzygnięte na poziomie Kościoła powszechnego. Preambuła podkreśla, że niemiecka Droga Synodalna stanowi wkład w proces synodalny Kościoła , do udziału w którym papież Franciszek zaprosił wszystkich katolików.

Po zakończeniu Drogi Synodalnej konsultacje w sprawie reform w Kościele katolickim będą mogły być kontynuowane w ramach Komisji Synodalnej. W ostatnim dniu obrad zgromadzenie ogólne Drogi Synodalnej we Frankfurcie wybrało dodatkowych 20 członków Komisji Synodalnej. Jej zadaniem ma być kontynuowanie niezałatwionych jeszcze zadań projektu reform i przygotowanie do utworzenia Rady Synodalnej. Ma ona zastąpić posiedzenia Drogi Synodalnej w sprawie przyszłości Kościoła katolickiego w Niemczech. Jako nowe ogólnokrajowe ciało doradcze i zarządzające ma się zajmować „istotnymi wydarzeniami w Kościele i społeczeństwie”. Rada Synodalna ma rozpocząć działalność najpóźniej w marcu 2026 roku.

Komisja liczy w sumie 74 członków: 27 z nich to niemieccy biskupi diecezjalni, 27 osób wytypował Centralny Komitet Katolików Niemieckich ZdK. Zgodnie ze statutem należało wybrać jeszcze 20 osób spoza tego gremium zgodnie z zasadą większości. Początkowo nie było jasne, czy wszyscy spośród 27 biskupów diecezjalnych zaakceptują swój udział w komisji synodalnej. Pięciu z nich zapytało wcześniej Watykan, czy jest to dozwolone. Odpowiedź z Watykanu pozostawia otwartą możliwość uczestnictwa, o ile komisja będzie chciała mieć jedynie prawo do doradztwa, a nie do podejmowania wiążących decyzji.

W ostatnim dniu obrad, 11 marca, po budzącej kontrowersje, niekiedy emocjonalnej debacie, zgromadzenie ogólne Drogi Synodalnej przyjęło zdecydowaną większością głosów (93,6 procent) dokument, w którym sformułowano głosy za większym udziałem kobiet w posługach i urzędach Kościoła katolickiego. Za przyjęciem dokumentu opowiedziało się też 80,7 procent biskupów. Bp Franz-Josef Bode z Osnabrück podkreślił, że „rzadko zdarzało się, by biskupi tak wyraźnie opowiedzieli się za diakonatem kobiet”. Decyzję powitano długimi oklaskami.

„Szczerze muszę przyznać, że spadł mi z serca wielki kamień” – powiedział bp Bätzing. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec wyraził zadowolenie, że – mimo licznych zgrzytów – „Droga Synodalna zadziałała” i nie była „bezzębnym tygrysem”. Osiągnięto „przełomowe rezultaty, które pokazały, że „ten Kościół jest zdolny do zmian”, stwierdził bp Bätzing.

„Bez wątpienia życzyłabym sobie więcej”, zacytowała KNA ocenę przewodniczącej Centralnego Komitetu Katolików Niemieckich (ZdK) Irme Stetter-Karp. Przyznała ona, że nie udało się „naprawdę zmienić struktury Kościoła katolickiego w Niemczech”. Jednocześnie stwierdziła, że „Droga Synodalna pokazuje wielką zmianę, jej wielkim sukcesem jest to, że wszystkie ważne kwestie decyzyjne są teraz otwarcie na stole”. Innym sukcesem jest nowa kultura dyskusji, powiedziała przewodnicząca ZdK i wyraziła nadzieję na dalsze zmiany i reformy.

Obradom towarzyszyły demonstracje przed aulą. Część demonstrantów domagała się równouprawnienia kobiet w Kościele, inni ostrzegali z transparentami przed „herezją i schizmą”. Po zakończeniu obrad została odprawiona Msza św. w katedrze frankfurckiej. Głównymi celebransami byli przewodniczący Konferencji Biskupów Niemieckich, bp Georg Bätzing oraz nuncjusz apostolski w Niemczech, abp Nicola Eterović. Końcowe przemówienia wygłosili współprzewodniczący Drogi Synodalnej – bp Georg Bätzing oraz Irme Stetter-Karp, przewodnicząca Centralnego Komitetu Katolików Niemieckich.

Długo przygotowywana Droga Synodalna – wspólny projekt biskupów i świeckich – rozpoczęła się oficjalnie w pierwszą Niedzielę Adwentu 2019 roku. O podjęciu tej inicjatywy zadecydowała Konferencja Biskupów Niemieckich w marcu 2019 roku. Wcześniej biskupi długo się zastanawiali, jak należy zareagować na przypadki wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży przez duchownych, po ogłoszeniu we wrześniu poprzedniego roku opracowania naukowego, które wywołało „trzęsienie ziemi” w Kościele katolickim tego kraju. Po zbadaniu dokumentów z lat 1946-2004 okazało się, że 4,4 procent księży wykorzystywało seksualnie małoletnich. Przez długi czas Kościół raczej starał się tuszować te fakty niż je wyjaśniać.

Tę platformę dialogu na rzecz reform powołali do życia biskupi wspólnie ze świeckimi. Otwierając proces Drogi Synodalnej ówcześni przewodniczący: episkopatu – kard. Reinhard Marx i Centralnego Komitetu Katolików Niemieckich (ZdK) – Thomas Sternberg, we wspólnym liście wezwali wiernych do otwartej dyskusji na temat przyszłości Kościoła w swej ojczyźnie. Zdefiniowano cztery punkty centralne: moralność seksualna, formy życia kapłańskiego, władza i jej podział, rola kobiet w Kościele. Dla każdego z nich utworzono grupę roboczą z udziałem uczestników synodu i ekspertów.

Najwyższym organem Drogi Synodalnej jest Zgromadzenie Synodalne. Liczy ono 230 członków, reprezentujących szerokie spectrum życia kościelnego. Członkowie Zgromadzenia pochodzą ze wszystkich dziedzin życia Kościoła: są wśród nich biskupi i księża, asystentki i pastoralni, diakoni, przedstawiciele młodzieży, zakonnice i zakonnicy oraz pracownicy parafii i inni. Obserwatorem ze strony Episkopatu Polski jest ks. dr Grzegorz Chojnacki.

Tak samo jak synody, również niemiecka Droga Synodalna ma charakter doradczy, przypomina niemiecka agencja katolicka KNA. Wyjaśnia, że uchwały tego gremium nie będą prawnie wiążące dla żadnego biskupa, co ma zagwarantować jedność z Kościołem powszechnym i zapobiec „specjalnej drodze niemieckiej”.

Proces Drogi Synodalnej był zaplanowany pierwotnie na dwa lata. Jednak ze względu na pandemię koronawirusa i obfitość dokumentów do omówienia nie zakończył się – jak planowano – w październiku 2021 roku, ale został przedłużony do 2023 roku.

KNA przypomniała, że po Soborze Watykańskim II (1962-1965) w Niemczech, oprócz synodów diecezjalnych, odbyły się dwa synody krajowe, których zadaniem było wprowadzenie w życie i skonkretyzowanie postanowień soboru. W Republice Federalnej był to Synod w Würzburgu (1971-1975). Niektóre z ich głosów zostały odrzucone przez Rzym lub pozostały bez odpowiedzi. Dla Kościoła katolickiego na terenie NRD w latach 1973-1975 odbył się drezdeński synod pastoralny.