Nowa podstawa programowa nauczania religii: odpowiadamy na pytania i problemy uczniów

Lekcje religii mają odpowiadać na pytania i problemy uczniów, przekazywać wiedzę o wierze, Kościele, liturgii, sakramentach i normach moralnych, zapoznawać uczniów z kulturą chrześcijańską i uczyć braterstwa i współpracy w pluralistycznym świecie. Te właśnie wątki zawiera nowa podstawa programowa nauczania religii rzymskokatolickiej w szkole. Dokument zaprezentowany został podczas konferencji prasowej, która odbyła się dziś w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie.

W konferencji wzięli udział: bp Wojciech Osial, biskup łowicki, przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski; ks. prof. dr hab. Paweł Mąkosa, pracownik Katedry Katechetyki Integralnej Instytutu Nauk Teologicznych Wydziału Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, konsultor Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski oraz prof. dr hab. Anna Zellma, pracownik Katedry Teologii Pastoralnej i Katechetyki Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, konsultor Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, członek Zespołu ds. opracowania podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce i programu nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach.

Jak poinformował prowadzący spotkanie ks. Leszek Gęsiak, rzecznik KEP, nowa podstawa programowa przygotowana została przez zespół ekspertów i zatwierdzona 15 października 2025 r. podczas zebrania KEP w Gdańsku. Dokument opublikowany został przez wydawnictwo Jedność.

Nauczanie religii i katecheza parafialna

Bp Osial podkreślił, że nowa podstawa programowa nie jest reakcją na szkodliwe zmiany w nauczaniu lekcji religii w szkole wprowadzone w ostatnim czasie przez MEN, ale wynika z troski o jak najlepsze wychowanie religijne młodych, takie, które byłoby odpowiedzią na współczesne wyzwania. – Refleksje nad potrzebą zmian i działania w tym kierunku podejmowane były już od wielu lat – mówił. Zwrócił uwagę, że idea nowej podstawy wpisuje się  duży projekt pracy nad całością formacji religijnej młodego człowieka. W projekcie tym ważną rolę do odegrania ma zarówno szkoła jak i parafia – na zasadzie wzajemnego uzupełniania się.

Przypomniał, że pierwsze decyzje w tej sprawie biskupi podjęli już w 2022 r. W czerwcu 2024 r. powołane zostały 2 zespoły – ds. religii w szkole (na czele z nim samym) oraz ds. katechezy parafialnej (pod kierownictwem bp. Artura Ważnego). 4 października 2024 r. powstały 2 zespoły robocze pod kierownictwem ks. prof. Pawła Mąkosy oraz prof. Anny Zellmy, które zajęły się pracami nad podstawą programowa nauczania religii w szkole na różnych etapach edukacji. Projekt po szerokich konsultacjach został zatwierdzony przez biskupów 15 października br.

– Obecnie jesteśmy na etapie przygotowywania szczegółowego programu lekcji religii – wyjaśnił. Poinformował, że program powstający również pod kierunkiem prof. Zellmy i ks. prof. Mąkosy prawdopodobnie już w styczniu i lutym będzie poddawany konsultacjom, tak, by na wiosnę mógł zostać przekazany wydawnictwom, które będą miały następnie rok na napisanie podręczników. Zaznaczył też, że na bazie prezentowanego dziś dokumentu, każdy może napisać własny program, który jednak musi zostać zatwierdzony przez Biuro Programowania Katechezy.

Dodał, że prace nad dokumentem określającym kierunki katechezy parafialnej jeszcze trwają. Całość zostanie uwieńczona nowym dyrektorium katechetycznym dla Kościoła w Polsce, które uwzględniać będzie oba uzupełniające się kierunki i przestrzenie formacji młodych.

Odpowiadamy na pytania i problemy uczniów

– Nauczanie religii w szkole będzie się koncentrować na uczniu – na jego pytaniach i potrzebach. Będzie to nauczanie religii katolickiej, nie religioznawstwo. Przede wszystkim ma być jednak ono przekazywaniem wiedzy w oparciu o pewne racjonalne fundamenty – mówił ks. prof. Paweł Mąkosa. Wyjaśnił, że w nowej podstawie nauczyciele religii nie są zobligowani do kształtowania postaw religijnych. – Realizacja tego zadania byłaby bardzo trudna lub wręcz niemożliwa w dzisiejszym świecie. Lekcje religii mają być otwarte na wszystkich, również na niewierzących, niekatolików, i nie chrześcijan; tych co chcą poznać Kościół i chrześcijaństwo, również z zewnątrz. Lekcje są dla nich otwarte i są na nich bardzo mile widziani – podkreślił.

Zaznaczył, że tematy poruszane na lekcjach dotyczyć będą pytań o genezę i funkcjonowanie świata, pytań o Boga, o relacje między nauką i wiarą, o zło w świecie, o antropologię chrześcijańską. Uczniowie będą mieli okazję, by poznać chrześcijaństwo i katolicyzm – od strony prawd wiary, wiedzy o liturgii, sakramentach czy normach moralnych. Będą też zapoznawać się z kulturą chrześcijańską, tym co wniosła – i nadal wnosi – w cywilizację w Polsce, w Europie i w świecie. Ważnym zadaniem lekcji będzie również budowanie braterstwa w pluralistycznym świecie, ukazywanie płaszczyzn porozumienia i współpracy między tymi, którzy się różnią.

W tym kontekście ks. prof. Mąkosa wyodrębnił 5 działów zawartych w podstawie programowej: 1. Poszukiwania i dylematy młodego człowieka, 2. Wiara i życie Kościoła, 3. Młodzież w pluralistycznym świecie, 4. Chrześcijańskie dziedzictwo kulturowe, 5. Święta i tradycje katolickie.

Prof. Anna Zellma zwracała uwagę, że nowa podstawa wykorzystuje osiągnięcia współczesnej pedagogiki, psychologii rozwojowej oraz pedagogiki specjalnej. Mówiła o tym, że dotyczy nie tylko dydaktyki, ale ma również wymiar wychowawczy, zakłada wstępną diagnozę wiedzy i umiejętności uczniów, które mogą być bardzo różne i akcentuje pozytywny charakter przekazu. Podkreśliła znaczenie korelacji z edukacją szkolną, zwłaszcza w kontekście dziedzictwa kulturowego ale także włączania się w działania wychowawcze i profilaktyczne podejmowane w szkole.

Przygotowanie do Pierwszej Komunii – przede wszystkim w parafii

Odpowiadając na pytania dziennikarzy uczestnicy konferencji podkreślili, że przygotowanie do Pierwszej Komunii Świętej w swoim podstawowym wymiarze odbywać się będzie w parafii, choć jako element wspomagający, wiele elementów związanych z wiedzą na temat przygotowania do Sakramentu, przekazywanych będzie również na lekcjach religii w szkole.