Nowe podręczniki szkolne budzą obawy

Wprowadzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zasady przygotowywania i bezpłatnego udostępniania uczniom podręczników szkolnych budzą w społeczeństwie uzasadnione obawy, czy w procesie tym z dostateczną uwagą zostanie wysłuchany głos rodziców i opiekunów – uważają członkowie Rady Społecznej przy Arcybiskupie Poznańskim.

Oświadczenie w sprawie zasad przygotowywania podręczników szkolnych przekazanego m.in. Prezydentowi RP, marszałkom Sejmu i Senatu, oraz Ministerstwu Edukacji Narodowej:

Motywem do podjęcia pracy nad ujednoliconymi podręcznikami szkolnymi było przeniesienie ich na platformę elektroniczną. Jest to tendencja zgodna ze współczesnymi trendami w rozwoju technik komunikacyjnych, a w szczególności z tendencją do wykorzystania w nauczaniu źródeł wiedzy dostępnych przez Internet. Koncepcja tworzenia e-podręczników wiąże się także z możliwością ich nieograniczonej dystrybucji i łatwością uaktualniania treści. Jako przedsięwzięcie rządowe, wykonanie tych podręczników jest finansowane centralnie, a uczniowie dostają je bezpłatnie. Przedsięwzięcie to jest zatem potencjalnie bardzo pozytywne, lecz pod warunkiem przestrzegania pewnych zasad, na które zwracamy uwagę poniżej.

Wśród rzeczoznawców dość powszechny jest pogląd, że współczesny podręcznik powinien mieć charakter przewodnika w poznawaniu świata i być jedną z pomocy w jego rozumieniu. W tym sensie podręcznik ma wpływ na formowanie światopoglądu młodego człowieka. Niezwykle ważną sprawą jest uszanowanie w tym względzie głosu rodziców i opiekunów uczniów na temat treści tych podręczników i ich wydźwięku światopoglądowego, rodzice i opiekunowie bowiem są moralnie i prawnie odpowiedzialni za wychowanie dzieci. Kontrowersje powstałe wokół „Naszego Elementarza” odsłoniły niebezpieczeństwa wynikające z pominięcia głosu rodziców i opiekunów, w postaci zagrożenia dla poszanowania zasad chrześcijańskiego wychowania przekazywanych przez przykład domu rodzinnego.

Zastrzeżenia budzi również naruszenie pluralizmu w wyborze podręczników, obecnego w praktyce nauczycielskiej od początku przemian ustrojowych i bardzo docenianego w środowisku nauczycieli i rodziców. Rezygnacja z pluralizmu nie jest wymagana expressis verbis w nowych rozwiązaniach organizacyjno-prawnych, jednak konsekwencję tych rozwiązań już widać w decyzjach podjętych przez szkoły. W bieżącym roku szkolnym rozpoczęto realizację postanowienia o wprowadzeniu do systemu edukacyjnego darmowych podręczników, zleconych i finansowanych przez państwo, przeznaczonych dla szkół podstawowych i gimnazjów. Formalnie nie są one obowiązkowe, gdyż możliwy jest wybór innych książek, tyle że w pełni płatnych przez właściwy samorząd terytorialny. W praktyce takie rozwiązanie prowadzi do monopolizacji rynku podręczników i przekazywanych uczniom treści. Teoretycznie na rynku darmowych podręczników zapewniony jest pluralizm, jednak praktycznie takowy nie istnieje, ponieważ samorządy terytorialne nie kwapią się do włączania wydatków na alternatywne darmowe podręczniki w swoje budżety.

W tym kontekście przypominamy o moralnym i prawnym obowiązku rodziców upominania się o przestrzeganie wobec nich prawa zapisanego w Konstytucji RP: „Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami” (art. 53 ust.3) i „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.” (art. 48 ust.1). Konieczne jest zatem ustalenie zasad uczestnictwa rodziców lub delegowanych przez nich osób w projektowaniu, zlecaniu i akceptowaniu poszczególnych podręczników przeznaczonych do bezpłatnego użytkowania szkolnego. Zespoły opiniujące te podręczniki winny być rzeczywistą reprezentacją społeczeństwa a rodzice winni mieć w tej kwestii głos decydujący.

Poznań, dnia 23 marca 2015 roku

Podpisali: prof. dr hab. Czesław Błaszak, dr hab. med. Szczepan Cofta, ks. prał. dr Paweł Deskur (sekretarz), prof. dr hab. med. Janusz Gadzinowski, prof. dr hab. Bohdan Gruchman (przewodniczący), prof. dr hab. Tomasz Jasiński, prof. dr hab. Andrzej Legocki, prof. dr hab. Wojciech Łączkowski, prof. dr hab. Roman Słowiński, prof. dr hab. Michał Sznajder, prof. dr hab. Jan Węglarz (wiceprzewodniczący), mgr Grażyna Ziółkowska.