O deklaracji „Nostra aetate” podczas 150-lecia Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku

O znaczeniu soborowej deklaracji „Nostra aetate” o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich przypomniał podczas uroczystości 150-lecia Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku bp Roman Pindel. Spotkanie w bielskim Teatrze Polskim z udziałem rabinów, duchownych katolickich i luterańskich oraz środowisk żydowskich z Polski i zagranicy zainaugurowało 26 października obchody rocznicowe związane z jubileuszem działalności miejscowej żydowskiej gminy. Wśród uczestników poniedziałkowej uroczystości był m.in. naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

Podczas swego wystąpienia ordynariusz bielsko-żywiecki zauważył, że przyjęta przez Sobór Watykański II 50 lat temu deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, była przełomową w czasach nowożytnych zachętą do współpracy i dialogu między Żydami i chrześcijanami.

„Dzielę radość z pięknego jubileuszu 150-lecia gminy żydowskiej w Bielsku. Dziękuję Bogu za wszystkich członków tej gminy: za jej założycieli i tych, którzy zostali przyłączeni do swoich przodków, a także za tych, którzy kontynuują to piękne dziedzictwo. Oby miłosierny obdarzył wszystkich swoim błogosławieństwem” – powiedział bp Pindel, wypowiadając na koniec Aaronowe błogosławieństwo.

Luterański biskup Paweł Anweiler podkreślił, że bielski Syjon patrzy na gminę żydowską z wielkim uznaniem, „wczytując się w historię bielskiej żydowskiej społeczności i dzień dzisiejszy „który mimo wszystko składa świadectwo o nieodłącznym błogosławieństwie Bożym”.

Z kolei wiceprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, rabin Stas Wojciechowicz odnosząc się do interpretacji fragmentu Tory i tradycji żydowskiej, życzył bielskim członkom gminy „jak najwięcej wody, młodych drzew i błogosławieństwa Bożego dla gminy i całego narodu żydowskiego”.

Głos zabrali także ambasador Izraela w Polsce Anna Azari oraz prezydent Bielska-Białej Jacek Krywult.

Przewodnicząca zarządu GWŻ Dorota Wiewióra przypomniała przykłady bielskich Żydów, którzy odnieśli światowe sukcesy w różnych dziedzinach. Zaś za pointę swego przemówienia uczyniła słowa Jana Pawła II wypowiedziane 14 czerwca 1987 roku podczas spotkania z przedstawicielami społeczności żydowskiej. Papież przypomniał wówczas o misji, jaką ma naród żydowski w świecie współczesnym wobec ludów, narodów i całej ludzkości.

Podczas uroczystości wiceprzewodniczący sejmiku województwa śląskiego Andrzej Kamiński dziękując społeczności żydowskiej za wkład w rozwój regionu wyróżnił Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Bielsku-Białej Złotą „Odznaką honorową Za Zasługi dla Województwa Śląskiego”. Takie samo wyróżnienie otrzymała przewodnicząca GWŻ Dorota Wiewióra.

Podczas uroczystej gali w teatrze zaśpiewała Anna Eleny Szulamit Lubowska. Wystąpił także bielski zespół jazzowo klezmerski „Anashim”. Wcześniej specjalny referat wygłosił dr Jacek Proszyk, badacz dziejów Żydów bielsko-bialskich.

Pierwsze wzmianki o Żydach w Bielsku pojawiły się w XVII wieku. W przededniu II wojny światowej społeczność żydowska stanowiła około 20 proc. liczącej 25 tys. ludności miasta. W Białej w 1939 r. obywatelami miasta było blisko 4 tys. Żydów (13 proc. mieszkańców).

W połowie XIX wieku Żydzi bielscy, podlegający formalnie Żydom w Cieszynie zaczęli starać się pozyskanie niezależności. W 1849 r. uruchomili własny cmentarz, a od 1865 r. mogli stworzyć niezależną gminę wyznaniową. W swej historii do 1939 r. bielska gmina wyznaniowa miała sześciu rabinów, w większości zwolenników reform w liturgii żydowskiej.

W latach 1880-1881 pod nadzorem bielskiego architekta Karola Korna gmina wybudowała synagogę, wzorowaną na synagodze w Budapeszcie w charakterystycznym dla ówczesnej epoki stylu mauretańskim.

Bielscy Żydzi powołali do życia szereg organizacji akademickich, samopomocowych, artystycznych. Tu także powstała w 1889 r. pierwsza na terenie Austrii loża paramasońska Bielitz Humanitätsverin B`nei B`rith „Austria”. Popularność zaczynały zdobywać także idee syjonistyczne. Powstały stowarzyszenia propagujące ideę stworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.

Bielska gmina żydowska utrzymywała pięcioklasową szkołę powszechną, utworzoną w roku 1927 z wykładowym językiem polskim. Gmina utrzymywała również przedszkole, Zakład Nauk Judaistycznych i Języka Hebrajskiego oraz bibliotekę im. Salomona J. Halberstamma, szczycącą się imponującym zbiorem książek. Powstały liczne organizacje dobroczynne, kulturalno-oświatowe oraz towarzyskie, funkcjonowała prasa żydowska.

Gmina żydowska w Bielsku powstała w 1865 r., a uzyskała osobowość prawną w 1997 r. na postawie Ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Przy bielskiej Gminie działa biblioteka oraz archiwum. Należy do niej kilkadziesiąt, w większości starszych osób, w tym także ocalałych z Zagłady. Pochodzą z terenu całego dawnego województwa bielskiego.