Obchody 78. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim

Oni nie mieli prawa do kapitulacji. Wiedzieli o tym, że jakiekolwiek poddanie się hitlerowskim Niemcom oznacza śmierć. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Cześć ich pamięci – powiedział prezydent Andrzej Duda przy Pomniku Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie, gdzie odbyły się w poniedziałek obchody 78. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Oficjalne uroczystości rozpoczęły się od dźwięku syren, który zawyły w całej Warszawie w południe, po czym nastąpiło odśpiewanie w jidysz hymnu powstańców getta warszawskiego „Zug nyszt kejn mul”.

Modlitwę za zmarłych z Psalmu 130 odmówił po hebrajsku rabin Michael Schudrich, naczelny rabin Polski. Następnie wieńce kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta złożyli prezydent Andrzej Duda wraz z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą, a następnie delegacje organizacji społeczno-kulturalnych zajmujących się upamiętnianiem dziedzictwa polskich Żydów i przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej.

Wiązanki kwiatów spoczęły także przy tablicach pamięci działacza żydowskiego i powstańca w getcie Pawła Frenkla (ul. Muranowska 1 oraz Grzybowska 5A), przy Murze Getta (ul. Sienna 55) i przy Pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego (ul. Prosta 51).

W okolicznościowym przemówieniu po oficjalnej części obchodów przypomniał o bohaterskim zrywie powstańców z getta. – Oni nie mieli prawa do kapitulacji. Nie mogli się poddać. Nie mogli liczyć na to, że zostaną potraktowani jak jeńcy wojenny. Wiedzieli o tym, że jakiekolwiek poddanie się hitlerowskim Niemcom oznacza śmierć. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Cześć ich pamięci – powiedział prezydent Duda.

Popołudniowym punktem programu obchodów jest Marsz Pamięci Powstańców trasą: pomnik Bohaterów Getta – pomnik Żegoty – płyta Szmula Zygielbojma – bunkier Anielewicza – Umschlagplatz.

Ze względu na obecną sytuację epidemiczną liczba uczestników wydarzenia jest ograniczona, ale transmisję z uroczystości na żywo przeprowadzą w mediach społecznościowych organizatorzy wydarzenia – Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Muzeum Getta Warszawskiego i Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło rankiem 19 kwietnia 1943 r., w momencie rozpoczęcia zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta w wigilię żydowskiego święta Pesach.

Było pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie, aktem o charakterze symbolicznym, zważywszy na nikłe szanse powodzenia. W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców – bojowników z Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria.

Przez blisko miesiąc warszawskie getto prowadziło bój z wojskami niemieckimi. Najcięższe walki toczyły się w rejonie ul. Zamenhoffa i Nalewek oraz na pl. Muranowskim. W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu. 8 maja w schronie przy ul. Miłej 18 samobójstwo popełnił przywódca powstania Mordechaj Anielewicz wraz z grupą kilkudziesięciu żołnierzy. Nielicznym powstańcom udało się kanałami wydostać z płonącego getta.

Na rozkaz Jürgena Stroopa, komendanta policji i SS, 16 maja 1943 r. wysadzono wielką synagogę na ulicy Tłomackie, która znajdowała się w miejscu obecnego placu Bankowego. Było to symboliczne zakończenie likwidacji żydowskiej dzielnicy w Warszawie.