„Obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake” spotkanie z twórcami wystawy

W hołdzie ponad 20 tys. polskich emigrantów ochotników, którzy tworzyli m.in. Armię Polską we Francji, walcząc o niepodległą Polskę, na Jasnej Górze odbyło się okolicznościowe spotkanie twórców wystawy „W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek – obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919”. Uczestniczył w nim przedstawiciel Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.

Wystawa historyczno-patriotyczna autorstwa dr Anitty Maksymowicz z Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze pokazuje na unikatowych zdjęciach i dokumentach, pochodzących w większości z nowojorskiego archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, założony w Kanadzie obóz rekrutacyjny do Armii Polskiej tworzonej we Francji, nazwany Obozem Kościuszko.

Był to obóz szkoleniowy dla Polaków – ochotników z Europy i innych kontynentów. Rekruci sukcesywnie trafiali do Armii Polskiej we Francji, nazywanej od koloru mundurów „Błękitną Armią”. Znalazło się tam ok. 22 tysięcy żołnierzy. Wiosną 1919 r. „Błękitna Armia” została przetransportowana z Francji pociągami do Polski i weszła w skład Wojska Polskiego, walcząc w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej w 1920 r.

Po wojnach – do USA i Kanady powróciło około 12 i pół tysiąca byłych żołnierzy „Błękitnej Armii”. Pozostali zginęli lub zostali w Polsce i Europie. Ci, którzy powrócili, założyli w 1921 r. w Ohio Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które działa do dziś. Niestety, w Polsce Niepodległej, nie mówiąc o czasach komunistycznych, wysiłek ten był zapominany, nawet przemilczany. Dzisiaj na karty historii przywracany jest czyn zbrojny wychodźstwa polskiego w Ameryce z czasów I wojny światowej.

Jednym z elementów przywracania tej pamięci jest właśnie wystawa „Obóz Kościuszko”, która prezentowana była w różnych ośrodkach w Polsce, teraz na Jasnej Górze w Sali Rycerskiej.

– Było to wydarzenie bez precedensu w historii – mówił dr Teofil Lachowicz archiwista ze Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. – W historii Stanów Zjednoczonych nie zdarzyło się, żeby jakaś grupa etniczna wystawiła po prostu tyle tysięcy ochotników, żeby zostawili Amerykę i pojechali walczyć o wolność swojego kraju. Tego dokonali tylko Polacy – powiedział Lachowicz. Zauważył, że ta karta z historii nie jest wciąż dostatecznie znana w Ojczyźnie, a jest to „powód do chwały, do dumy, bo to był element ogromnego patriotyzmu emigrantów”.

– Oni ten patriotyzm wywieźli z kraju, bo jak wyjeżdżali, to Polski nie było na mapie świata, ale Ojczyzna żyła w ich sercach. Oni o niej marzyli i potem, kiedy nadarzyła się okazja, spełniali te marzenia, marzenia nie tylko swoje, ale też swoich ojców i dziadów, że wreszcie odradza się wolna Polska – wyjaśniał przedstawiciel Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, które już w trzecim pokoleniu pielęgnuje wiedzę i tradycje związane z tym rozdziałem polskiej historii.

– Dla jasnogórskich paulinów niezwykłym honorem jest gościć w murach tego sanktuarium wystawę, która ukazuje jedną z piękniejszych kart naszej historii, świadczącą o patriotyzmie naszych przodków, który wart jest ciągłego przypominania, a przede wszystkim naśladowania – powiedział przeor Jasnej Góry, o. Samuel Pacholski.

Podziękował pomysłodawcom i twórcom wystawy i życzył, by Maryja, z której wizerunkiem umieszczonym na ryngrafach szli żołnierze „Błękitnej Armii” do walki o wolność, towarzyszyła także im i ich trosce o zachowanie pamięci o polskich bohaterach.

Wystawa podzielona jest na 9 działów tematycznych. Pokazuje m.in. jaką rolę odegrał Obóz w historii miasta w Kanadzie, mieszkańcy którego pomagali Polakom, obozową codzienność, żołnierską musztrę, czas wolny.

– Ekspozycja ukazuje niezwykłe historie i więzi polsko-kanadyjskie – podkreśliła jej autorka dr Anitta Maksymowicz. Zauważyła też, że „Jasna Góra jest miejscem, w którym czuje się historię i ma się świadomość jak ważna była dla wielu pokoleń Polaków, również dla ochotników z Kanady”.

Podczas spotkania o wystawie o polskich ochotnikach z czasów I wojny światowej pokazano unikatowy film dokumentalny zarejestrowany w 1927r., podczas przyjazdu weteranów do Polski i na Jasną Górę. Kamera towarzyszyła im w objeździe kraju od chwili przybycia statku do Polski. Film pokazuje historyczne zdjęcia m.in. z Gdyni, Gniezna, Poznania, Częstochowy, Katowic, Krakowa, Lwowa, Równego, Wilna, Warszawy, Wilanowa, Radzymina i Łodzi. Ukazuje defilady wojskowe, a także historyczne postaci, w tym gen. Józefa Hallera i gen. Mariusza Zaruskiego.

W spotkaniu wzięli udział uczniowie Szkoły Podstawowej im. Błękitnej Armii w Toruniu. -To dla nas ważna lekcja patriotyzmu. Uczniowie patrzą na tę wystawę i widzą jak Polacy walczyli. Armia Hallera wyzwoliła Toruń w 1920 r., dlatego to dla nas ma szczególne znaczenie – zauważyła nauczycielka Magdalena Woźniak.

Wystawę „W drodze do niepodległości. Kanadyjski przystanek – obóz Kościuszko w Niagara-on-the-Lake, 1917-1919” oglądać można w Sali Rycerskiej do końca maja.