Obradowano nad nowym programem duszpasterskim

„Kościół naszym domem” – to temat najbliższego roku duszpasterskiego, którego realizacja rozpocznie się 27 listopada wraz z początkiem Adwentu. Nad jego szczegółami obradowała 24 i 25 stycznia w Warszawie Komisja Episkopatu ds. Duszpasterstwa pod przewodnictwem arcybiskupa Stanisława Gądeckiego.

Rok obchodzony pod hasłem: „Kościół naszym domem” będzie elementem realizowanego już trzyletniego programu duszpasterskiego: „Kościół domem i szkołą komunii”.

Wśród zasadniczych celów przygotowywanego programu abp Gądecki wymienił pomoc wiernym w zrozumieniu tajemnicy Kościoła poprzez ukazanie komunii jako dzieła Ducha Świętego, a przy tym umocnienie ducha ekumenizmu. Bardzo ważne będzie zatem odnawianie i budowanie „struktur komunijnych” w Kościele, czyli różnorodnych struktur o charakterze wspólnotowym oraz pogłębianie ducha zaangażowania i współodpowiedzialności za Kościół ze strony wiernych świeckich.

Owocem tego – jak zaznaczył wiceprzewodniczący Episkopatu – winno być m. in. pogłębienie „ducha współpracy miedzy duchowieństwem, osobami życia konsekrowanego i świeckimi oraz większa obecność i zaangażowanie świeckich w życiu parafialnym”. Do tego niezbędny jest rozwój takich struktur w ramach Kościoła jak: Rady Kapłańskie i Rady Duszpasterskie na poziomie diecezjalnym oraz Rady Duszpasterskie i Rady Ekonomiczne, które winny znajdować się w każdej parafii.

Zbigniew Nosowski proponował, aby program duszpasterski pod hasłem „Kościół naszym domem” wypełnić bardzo konkretnymi treściami ukazującymi różne etapy życia Kościoła, w kategoriach związanych z życiem domu, które są dobrze zrozumiałe dla wiernych. Chodzi więc tu m.in. o „solidne fundamenty”, na których dom musi być zbudowany, o stół, jako miejsce budowania wspólnoty, o właściwy wystrój, itp. Generalnie jednak celem programu winno być z jednej strony „większe zadomowienie wiernych w Kościele” oraz „większe udomowienie samego Kościoła”. Dodał, że warto jest pomyśleć także o „sprzątaniu domu z brudów”, co można by połączyć z opracowaniem specjalnego programu reagowania w Kościele na sytuacje kryzysowe.

Abp Henryk Hoser powiedział, że jednym z najważniejszych dzisiejszych wyzwań duszpasterskich jest istnienie społeczeństwa coraz bardziej „sierocego”, gdzie następuje zanik więzi, spowodowany w dużej mierze kryzysem rodziny. Kolejne pokolenie, chociaż ma lepszą sytuację materialną, wychowuje się przy praktycznej nieobecności rodziców, szczególnie ojca, co rodzi później katastrofalne konsekwencje. Odbija się to także na religijności młodzieży, której trudno jest pojąć czym jest „ojcostwo Boże”, skoro nigdy nie doświadczyli własnego. Dochodzi do tego ogromny deficyt modlitwy charakteryzujący dzisiejsze chrześcijaństwo, co dotyka nawet zgromadzeń zakonnych.

Obudzić „struktury komunijne” w ramach Kościoła w Polsce

Referat o „strukturach komunijnych” w Kościele wygłosił ks. dr Adam Wodarczyk. Podkreślił, że światło ku rozwojowi tego rodzaju struktur dał Sobór Watykański II i jego wizja Kościoła jako wspólnoty. Znajduje to wyraz m. in. w Konstytucji Dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium” . Jego zdaniem „eklezjologia komunii jest kluczem do zrozumienia przesłania ostatniego Soboru”. Prelegent wyjaśnił, że budowanie struktur komunijnych ma na celu kształtowanie odpowiedzialności za wspólnotę Kościoła na zasadzie większej partycypacji poszczególnych jego członków. Zaznaczył, że budowanie struktur komunijnych, które są wyrazem diakonii (czyli służby) musi być poprzedzone pogłębioną ewangelizacją i właściwą formacją katechumenalną.

Bp Edward Dajczak podkreślił, że wszelkie struktury w jakich działać będą wierni w Kościele będą o tyle skuteczne, o ile zaangażowanie w nie będzie wynikać z autentycznej wiary, której istotą jest osobiste spotkanie człowieka z Bogiem. Dlatego postulował skupienie się na tworzeniu centrów formacyjnych w każdej diecezji, które poprzez pogłębioną duchową formację przygotowywałyby liderów, którzy później będą „budować Kościół”.

Pozytywne doświadczenia działania parafialnych Rad Duszpasterskich oraz Rad Ekonomicznych na terenie archidiecezji poznańskiej przedstawił abp Gądecki. Na 400 parafii istnieją one w 98 proc. „Aby umożliwić skuteczne działanie rad duszpasterskich organizujemy szkolenia dla ich członków. W przypadku Rad Ekonomicznych jest to zadanie proste. O wiele trudniejsze jest przekonanie świeckich, że są współodpowiedzialni za duszpasterstwo. Wielu powtarza w kółko: „Proboszcz się na tym zna, on to najlepiej robi!”. Tłumaczymy im więc, na czym polega odpowiedzialność duszpasterska świeckich w parafii. Na czym polega ich współodpowiedzialność za Kościół” – wyjaśniał arcybiskup.

Dodał, że ważnym zadaniem Rad Duszpasterskich w parafiach archidiecezji poznańskiej jest aplikacja ogólnopolskiego programu duszpasterskiego do lokalnych, parafialnych potrzeb.

Marcin Przeciszewski postulował, aby realizacja programu „Kościół naszym domem” wiązała się w diecezjach z tworzeniem rad w każdej z parafii. Dodał, że pojęcie „dom” dla każdego z wiernych jest zrozumiałe. O ile kiedyś wierni ci wznosili swój kościół w sensie materialnym, teraz jest czas, aby zachęcić ich do włączenia się do budowy „Kościoła jako domu” od strony duszpasterskiej – poprzez aktywny udział w proponowanych strukturach komunijnych.

I Kongres Diecezjalnych Rad Duszpasterskich

Zostanie zorganizowany w czerwcu 2012 roku w Warszawie pod hasłem: „Rozeznanie – Dialog – Współpraca”. Po raz pierwszy na dwudniowych obradach spotkają się przedstawiciele: duchowni i świeccy, z Diecezjalnych Rad Duszpasterskich ze wszystkich polskich diecezji. Organizatorem spotkania będzie Komisja Episkopatu ds. Duszpasterstwa wraz ze Stowarzyszeniem Pastoralistów.

Celem kongresu – jak podkreślił ks. Bogusław Wolański – będzie refleksja nad głównymi wyzwaniami jakie stoją przed diecezjalnymi radami oraz wymiana doświadczeń w zakresie ich funkcjonowania. Towarzyszyć temu będą liczne praktyczne warsztaty, podczas których uczestniczy rad duszpasterskich będą mogli rozwiązywać problemy, jakie przed nimi stają oraz programować działalność konkretnej rady, w odpowiedzi na „znaki czasu”, jakie stają przed nimi w danej diecezji.

Podkreślano, że Kongres ten musi zostać przygotowany na tyle dobrze i atrakcyjnie, aby mógł służyć później jako wzorzec do analogicznych zjazdów rad parafialnych. Chodzi więc o twórczą inspirację do tego, w jaki sposób mają funkcjonować w praktyce struktury komunijne w Kościele w Polsce.

Potrzebne Rady Społeczne

Jednym z punktem dyskusji była refleksja o potrzebie istnienia odrębnych Rad Społecznych, służących jako pomoc poszczególnym biskupom diecezjalnym. Jako przykład omawiano Radę Społeczną przy metropolicie poznańskim, której działalność przedstawił jej sekretarz ks. dr Paweł Deskur.

Gremium to zostało powołane 14 listopada 2002 r. Rada jest przykładem czynnego udziału osób świeckich w życiu lokalnego Kościoła.

Do jej zadań należy służba arcybiskupowi poprzez opracowywanie i rozpowszechnianie opinii na temat bieżących wydarzeń angażujących uwagę opinii publicznej. W szczególności chodzi o takie zagadnienia jak poszanowanie godności osoby ludzkiej, prawa człowieka, małżeństwo i rodzina, życie gospodarcze, społeczno-polityczne i kulturalne. Składa się ona niemal w 100 proc. z osób świeckich, jedynym duchownym jest sekretarz.

Rada przy Arcybiskupie Poznańskim wypowiedziała się dotychczas m.in. na temat stosunku Kościoła do homoseksualizmu, zapłodnienia in vitro, respektowaniu praw w relacjach Państwo-Kościół, apelowała o odpowiedzialną politykę demograficzną, potrzebę pielęgnowania autentycznych autorytetów społecznych czy przeznaczania części zysków firm na cele społeczne. Przez trzy kadencje opublikowała ok. 40 oświadczeń, zawsze – jak podkreślił ks. Deskur – zachowując równy dystans do wszystkich opcji politycznych.

Rada nie ma osobowości prawnej. Jej członków powołuje arcybiskup spośród osób nie sprawujących urzędów politycznych. Należą do niej profesorowie wyższych uczelni, wybitni prawnicy, lekarze, członkowie PAN, związani z Poznaniem i cieszący się dużym autorytetem społecznym. Prof. Marek Ziółkowski, obecny wicemarszałek Senatu, zasiadający w Radzie w poprzedniej kadencji, po objęciu funkcji politycznej zrezygnował z zasiadania w archidiecezjalnym gremium. – Rada nie może być identyfikowana z jakimkolwiek ugrupowaniem politycznym, nie ma też ambicji załatwiania czyichś interesów politycznych, jej głos ma być głosem świeckich katolików na ważne społecznie tematy – wyjaśnił ks. Deskur.

Kadencja Rady trwa 3 lata. Jej członkowie zbierają się co 2-3 miesiące. W obradach uczestniczą zawsze abp Stanisław Gądecki oraz biskupi pomocniczy. Do rozmów zapraszani są także konsultorzy – wybitni specjaliści dziedzin, na temat których Rada przygotowuje oświadczenie. Jego tekst jest zwykle ogłaszany na konferencji prasowej i trafia do opinii publicznej za pośrednictwem mediów nie tylko katolickich, ale i świeckich.

Istnieje już także Rada Społeczna przy Arcybiskupie Szczecińsko-Kamieńskim oraz Rada Społeczna przy Biskupie Płockim.

Pierwszy „Tydzień Wychowania w Polsce”

Bp Marek Mendyk, przewodniczący Komisji Episkopatu ds. Wychowania zaprezentował zgromadzonym projekt nowej inicjatywy kierowanej przez siebie komisji, jaką będzie „Tydzień wychowania w Polsce”. Po raz pierwszy zostanie on zorganizowany od 11 do 17 września br. pod hasłem: „Zacznijmy wychowywać!”

Idea „Tygodnia Wychowania” – jak wyjaśnił biskup – powstała w odpowiedzi na bezideowość wprowadzanych w obecnym systemie edukacji programów, które maja na celu wyłącznie przekaz wiedzy, z pominięciem jakiegokolwiek programu wychowawczego. A więc jego celem będzie promocja personalistycznej wizji wychowania, które winno być wychowaniem ku wartościom. Ponadto ukazaniem wychowawczej funkcji Kościoła we współpracy ze szkołą i rodziną.

Wrześniowy „Tydzień Wychowania” otworzy specjalny list pasterski (czytany w pierwszą niedziele września), a złożą się nań liczne spotkania o charakterze modlitewnym, formacyjnym oraz edukacyjnym. Towarzyszyć temu będą liczne prelekcje dla środowisk wychowawców, nauczycieli i rodziców. Parafie otrzymają specjalne materiały katechetyczne.

Walczmy o wolną niedzielę

Ks. dr Tomasz Wielebski z UKSW mówił z kolei o potrzebie troski o właściwe rozumienie i przeżywanie niedzieli, jako szczególnego czasu budowania komunii Kościoła. Podkreślił, że w Polsce niezbędna jest szczególna praca nad „kulturą świętowania w niedzielę” i kwestia ta winna stać się elementem programu duszpasterskiego. Jego zdaniem rolą Kościoła jest ukazywanie niedzieli nie tylko w perspektywie religijnej, ale także jako „dobra publicznego i wartości kulturowej”. Dlatego postulował stworzenie szerokiej akcji społecznej na rzecz wolnej niedzieli, w której powinny wziąć udział ruchy i stowarzyszenia katolickie. Proponował wykorzystanie do tej kampanii najlepszych taktyk marketingowych, ogólnopolskich akcji bilbordowych, portali internetowych, itp.

Duszpasterski program na Euro 2012

Katechezy dla młodzieży o etycznej stronie uprawiania sportu i kibicowania, historie wierzących piłkarzy oraz Msze św. i nabożeństwa w kaplicach międzywyznaniowych przy stadionach – przygotowuje Kościół w Polsce we współpracy z innymi Kościołami chrześcijańskimi przed mistrzostwami Europy w piłce nożnej, które odbędą się w czerwcu 2012 r. w Polsce i na Ukrainie.

O przygotowaniach duszpasterskich do Euro 2012 mówił ks. Edward Pleń SDB, krajowy duszpasterz sportowców, podczas dzisiejszych obrad Komisji Episkopatu ds. Duszpasterstwa w Warszawie.

W ramach duszpasterstwa powstał ogólnopolski komitet przygotowań do Euro 2012. Na jego czele stanął bp Marian Florczyk, delegat Episkopatu Polski ds. duszpasterstwa sportowców. Tworzą go wszyscy diecezjalni duszpasterze sportowców z diecezji, w których rozegrane zostaną mecze, a także m.in. członkowie Stowarzyszenia „Parafiada” i Salezjańskiej Organizacji Sportowej.

Komitet przygotowuje 10 katechez, które skierowane będą do młodzieży: uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich. Ich tematyka będzie nawiązywać do promowania etycznego kibicowania, duchowego i fizycznego rozwoju człowieka, roli sportu jako integracji między ludźmi i pozytywnego wpływu gwiazd futbolu na życie młodzieży.

Znane są już tytuły katechez: „Sport i rekreacja w ujęciu biblijnym”, „Sportowcy świadkami wiary”, „Rola kibiców w zmaganiach sportowców”, „Rola sportu w rozwoju osobowościowym człowieka”, „Sport łączy ludzi”, „Boży doping”, „Dobry chrześcijanin, wzorowy kibic i sportowiec”, „Sport w życiu chrześcijanina”, „Wzajemne zależności religii i sportu”, „Czy sportowiec może zostać świętym?”.

Teksty będą niedługo dostępne na stronie krajowego duszpasterstwa sportowców: www.sport.episkopat.pl. Witryna będzie też informować o kolejnych inicjatywach związanych z przygotowaniami Kościoła w Polsce do Euro 2012.

Duszpasterstwo współpracuje też ze spółką PL2012, koordynującą wszystkie przedsięwzięcia związane z przygotowaniami do przyszłorocznej imprezy. Na stronie internetowej www.2012.org.pl przed mistrzostwami zostanie opublikowany terminarz i miejsca odprawiania Mszy św. i nabożeństw, także w innych językach narodowych. „To jednak uzależnione jest od ustalenia, którzy kibice trafią do poszczególnych miast. Wszystko będzie wiadomo po losowaniu grup w listopadzie br.” – poinformował ks. Pleń.

Na wzór wydanego przez Niemieckie Towarzystwo Biblijne Nowego Testamentu dla sportowców, podobną inicjatywę planuje także Kościół w Polsce. Poza tekstami Pisma Świętego książka zawierała materiały prezentujące znanych sportowców różnych dyscyplin, członków niemieckiej reprezentacji olimpijskiej oraz wywiady z niektórymi z nich. „Chcemy wydać podobną publikację, ale wzbogacić ją o historie wierzących piłkarzy” – zapowiedział ks. Pleń. Ukaże się także płyta DVD pt. „Zwycięzcy” o karierach słynnych futbolistów wraz z ich świadectwami życia w wierze oraz modlitewny przewodnik dla kibiców.

W maju 2012 r. Episkopat Polski przygotuje list pasterski przed mistrzostwami Europy. Księża będą ponadto zachęcani do poruszania tematyki sportowej w homiliach, w miesiącach poprzedzających Euro 2012. Tematykę duszpasterskich przygotowań do imprezy ma też poruszyć jeden z programów Redakcji Katolickiej TVP.

Jak poinformował ks. Pleń, przy wszystkich stadionach goszczących uczestników Euro2012 powstaną międzywyznaniowe kaplice. Otwarcie kaplicy na powstającym w Warszawie Stadionie Narodowym planowane jest w marcu br.

Organizatorzy szacują, że podczas Euro 2012 Polskę odwiedzi blisko milion zagranicznych kibiców. Do imprezy pozostało 499 dni.

Nie zapomnijmy o polskiej tradycji!

Mówiąc o wymiarze braterstwa w Kościele jak i o strukturach komunijnych przewodniczący Episkopatu abp Józef Michalik wskazał m. in. na rolę biskupa jako „pasterza, ojca i brata”. „A zatem braterstwo chrześcijan, braterstwo kapłańskie, apostolskie nie jest sprawą zwrotu grzecznościowego czy romantycznej emfazy, ale jest sprawą wiary w zmartwychwstanie. Jezus zostawił nam zadanie braterstwa jako prosty, ale trudny dar, jako rodzaj znaku rozpoznawczego naszej wiary ujawnianej w relacjach do ludzi i prowadzącej do zmartwychwstania” – wyjaśniał.

Odnosząc się do programu duszpasterskiego, abp Michalik proponował, aby zwrócić uwagę na to, „co w polskim duszpasterstwie stanowiło – jak się wyraził – dominantę jak dotąd chyba twórczą i pozytywną, skoro Kościół Polski wydał duszpasterza na miarę światową, jakim jest Jan Paweł II”.

Zdaniem abp. Michalika „ludowa, pogardzana przez tzw. elity pobożność ma ciągle swoją siłę, trzeba ją pielęgnować i pogłębiać, ożywiać ale i podtrzymywać tradycyjne jej formy. (…) Trzeba zatem troszczyć się o autentyzm przeżyć, czyli o ich prawdę i nie bać się prostych form pobożności i przekazu wiary, bo one mają wewnętrzną skuteczność.” Podkreślił przy tym „potrzebę wierności tradycji i zachowania polskich zwyczajów, obrzędów i obchodów, świętowanych w powiązaniu z Kościołem”.

„I tu nie należy zmieniać zbyt lekkomyślnie ani rannej procesji rezurekcyjnej, nocnej pasterki, święcenia pól i pokarmów ani obchodów świąt i odpustów. Swoją twórczą wartość formacyjną mają też uroczyste, nadzwyczajne manifestacje religijne z udziałem licznych wiernych. Stanowią bowiem nobilitację skromnych, zabiedzonych i pomijanych ludzi, którzy przy tej okazji stają się częścią wielkiej całości, są nobilitowani we wspólnocie. Te formy drażnią nietolerancyjnych ideologów modernistycznych, nie rozumiejących ich głębszej wartości. Dla nas to znak potwierdzający rolę obecności religii w przestrzeni publicznej” – wyjaśnił.

Kolejnym elementem formacyjnym – podkreślił abp Michalik – niezrozumianym i krytykowanym przez elitę postoświeceniową jest „związek religii z narodem i promocja zdrowego patriotyzmu”.

„Jako wielką wartość – kontynuował przewodniczący Episkopatu – widzę obecność religii w szkole, bo wyprowadziła tę społeczność z getta antyreligijnego i pozwoliła wreszcie z powszechnym przekazem wiedzy religijnej dotrzeć do wszystkich, którzy chcą z tego kontaktu skorzystać. Niepokoją mnie jednak próby wyprowadzenia przynajmniej jednej godziny ze szkoły do kościoła, motywowane potrzebą związku dzieci i młodzieży z parafią oraz trudnościami z młodzieżą gimnazjalną, co uważam za błędne, bo cała reforma szkolna wyrywająca młodzież ze środowiska w najtrudniejszym okresie dojrzewania jest błędna. Rozwiązanie problemu widzę w uatrakcyjnieniu katechezy przy jednoczesnym pogłębieniu kontaktu młodzieży z katechetą”.

Abp Michalik podkreślił też znaczenie umiejętnej współpracy duchownych ze świeckimi. „Chodzi o to, aby ksiądz w Polsce umiał się napracować z laikatem w taki sposób, że świeccy wkrótce będą mogli wziąć na siebie część jego zadań. Czuwać jednak trzeba, aby nie wytworzyła się pustka w kontaktach i wzajemnej odpowiedzialności księdza i działaczy świeckich” – wyjaśnił.

Wreszcie – powiedział abp Michalik – istotną sprawą jest „troska o takie zaangażowanie księży w życie społeczne, które nie będzie utożsamianiem się z konkretną partią, ani z jej programem, bądź częścią programu. To bowiem jest przyczyną najmocniejszych oskarżeń o brak jedności w Kościele, a przykładów z ostatnich miesięcy mamy kilka”.