Ogólnopolska konferencja „Księża władzy ulegli. Duchowni współpracujący z władzami komunistycznymi 1944–1989”

Ogólnopolska konferencja naukowa „Księża władzy ulegli. Duchowni współpracujący z władzami komunistycznymi 1945–1989”, cz. 1, odbędzie się w dniach 25–26 czerwca w Centralnym Przystanku Historia IPN im. Lecha Kaczyńskiego w Warszawie (ul. Marszałkowska 107). Wydarzenie organizuje Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie.

– Po serii konferencji i publikacji pod tytułem „Księża dla władzy groźni”, Instytut Pamięci Narodowej postanowił przyjrzeć się „Księżom władzy uległym”. W okresie PRL-u kościoły stanowiły ostoję wolności, ale nie brakowało także kapłanów, którzy podjęli się współpracy z aparatem bezpieczeństwa lub zaangażowali w ruch księży „patriotów” – mówi KAI Marcin Sanak, historyk z Krakowa.

Celem konferencji, realizowanej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, jest przedstawienie sytuacji księży współpracujących z władzami komunistycznym w całym okresie Polski „ludowej”, czyli w latach 1944–1989. Chodzi nie tylko o księży, którzy podjęli tajną współpracę agenturalną z aparatem bezpieczeństwa, jako osobowe źródła informacji (informatorzy czy tajni współpracownicy), ale również o tych duchownych, którzy prezentowali uległą wobec władz postawę, czy też byli aktywni w szeroko rozumianym ruchu tzw. księży-patriotów. Organizatorów interesują zarówno portrety zbiorowe jak i prezentacja poszczególnych biografii czy też opis przebiegu współpracy danego prezbitera z władzami.

– Osobiście jestem bardzo zainteresowany zjawiskiem księży „patriotów” w okresie stalinowskim. Choć na jego temat powstało już wiele publikacji, odnoszę wrażenie, że jako historycy wciąż znajdujemy się na początkowym etapie badania tego tematu. Jak dotąd nie powstały monografie poświęcone Okręgowym Komisjom Księży w większości województw, brak także syntezy dziejów całego ruchu kapłanów „społecznie postępowych” w Polsce „ludowej”. Mam nadzieję, że konferencja zorganizowana przez IPN, a następnie publikacja pod redakcją prof. Rafała Łatki otworzy nowy rozdział w badaniu tych zagadnień – dodaje Sanak. – Szczególnie interesujące wydaje mi się poznawanie sylwetek poszczególnych księży, którzy posiadali zróżnicowane doświadczenie życiowe i wiązali się z ruchem „ideowych” kapłanów z różnych przyczyn. Czasami odpowiedź o motywy politycznej działalności danego prezbitera pozostaje niełatwa i złożona. Dobrym przykładem może być bohater mojego referatu, o. Sebastian Młodecki OP, który w okresie stalinowskim zaangażował się w ruch „księży patriotów” w Rzeszowie. Dominikanin niewątpliwie kontrowersyjny, ale zarazem intrygujący – mówi historyk.

Podstawowym założeniem konferencji i późniejszej publikacji o charakterze monografii wieloautorskiej będzie omówienie sposobu funkcjonowania, relacji z władzami wojewódzkimi oraz ordynariuszami i sufraganami diecezji księży współpracujących z władzami na poziomie centralnym i wojewódzkim. Celem będzie zaprezentowanie wspomnianej problematyki w jak najszerszym zakresie i we wszystkich najważniejszych regionach Polski. Oprócz tego omówione zostanie w osobnych referatach podejście centralnych władz partyjnych oraz Episkopatu Polski do problemu aktywności wspomnianej grupy duchownych, która, jak należy pamiętać, stanowiła zdecydowaną mniejszość wśród księży.

Program konferencji dostępny jest na stronie IPN.