Ogólnopolskie obchody jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski

Gnieźnieńskie i Poznańskie obchody 1050-lecia Chrztu Polski są centralnymi wydarzeniami trwającego przez cały rok 2016 jubileuszu. Zarówno Kościół, jak i państwo z zaangażowaniem podjęło się organizacji obchodów przypominających akt przyjęcia wiary przez księcia Mieszka. Odegrał on kluczową rolę w rozwoju polskiej państwowości i włączył Polan do grona krajów europejskich.

Jubileuszowe świętowanie 1050. rocznicy Chrztu Polski rozpoczęło się w Kościele wraz z nowym rokiem liturgicznym, a więc 29 listopada ub.r. Jubileuszowe obchody zainaugurowano w katedrach odprawiając w sobotę, 28 listopada, wieczorne Msze św. bądź nieszpory. Podczas uroczystej celebry biskupi zapalili i pobłogosławili płomień specjalnej jubileuszowej świecy. Przekazali je również delegacjom z poszczególnych parafii, gdzie są znakiem obchodzonego jubileuszu.

Świadectwem rocznicowych obchodów jest szczególna troska Kościoła, aby w roku 1050-lecia Chrztu przypominać wiernym istotę sakramentu chrztu i konsekwencje, jakie z tego aktu wynikają. Szczególną formę mają nabożeństwa eucharystyczne celebrowane w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, które w tym roku przybrały formułę tzw. „Drogi chrzcielnej”, wtajemniczającej w prawdy życia chrześcijańskiego.

„Pełne wiary spojrzenie na to przełomowe w dziejach naszego narodu wydarzenie sprawia, że przeżycie Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski nie ogranicza się do rozważania zagadnień o charakterze społecznym, kulturowym czy narodowym” – czytamy w liście polskich biskupów z okazji jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski.

„Są to z pewnością kwestie ważne, ale to przecież nie te pytania usłyszał Mieszko I, gdy stanął przy chrzcielnicy. Najpierw zapytano go o to, czy wyrzeka się szatana i jego próżnej chwały. Następnie, czy wierzy w Boga Ojca Wszechmogącego, w Jego Jedynego Syna – Jezusa Chrystusa, wcielonego, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego, w Ducha Świętego, w święty, katolicki i apostolski Kościół, w społeczność świętych i w zmartwychwstanie ciała. Na wszystkie te pytania Mieszko odpowiedział: „Wierzę!”. To samo wyznanie wiary powtarzamy i my 1050 lat później” – dodają biskupi.

Hierarchowie zwracają uwagę, że religijny akt Mieszka „wprowadził nasz naród w nowy świat, który wyraża się przez nową kulturę, nowe instytucje, struktury i zapisy prawne”.

Obchody centralne

Główne wydarzenia jubileuszowe odbywają się w Gnieźnie, Ostrowie Lednickim i Poznaniu. Rozpoczną się 14 kwietnia, czyli w tym dniu, w którym najprawdopodobniej 1050 lat temu, w Wigilię Paschalną, Mieszko przyjął chrzest. Zgodnie z podpisanym w 2013 roku listem intencyjnym obchody będą miały wymiar nie tylko kościelny, ale i ogólnonarodowy. Gotowość współorganizowania uroczystości religijnych oraz wydarzeń naukowych, kulturalnych i społecznych związanych z rocznicą wyraziły bowiem przedstawiciele kancelarii Prezydenta RP, polskiego parlamentu i Narodowego Centrum Kultury, a także władze lokalne.

Każdy dzień obchodów centralnych od 14 do 16 kwietnia 2016 roku ma swój motyw przewodni. Słowem kluczowym pierwszego dnia będzie „łaska”, zaś symbolem – światło świecy. Organizatorom chodzi o uświadomienie wiernym istoty chrztu oraz tego, że chrzest Polski oznaczał początek zarówno życia kościelnego, jak i struktur państwa. Słowem – kluczem drugiego dnia będzie „wierność”, zaś symbolem – krzyż. W ostatnim dniu rocznicowych obchodów, którego głównym motywem będzie „posłanie”, zaś symbolem – woda, wszyscy wierni zostaną raz jeszcze zobowiązani do życia Ewangelią, dzielenia się nią z otoczeniem i dawania chrześcijańskiego świadectwa wszędzie tam, gdzie żyją.

Rocznicowe obchody rozpoczną się uroczystościami w Gnieźnie z udziałem Episkopatu Polski. Podczas Mszy w katedrze gnieźnieńskiej, w czwartek 14 kwietnia, Episkopat będzie dziękować za chrzest Polski. Po południu biskupi udadzą się na Ostrów Lednicki na jeziorze Lednica, gdzie w czasach pierwszych Piastów znajdował się jeden z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych ówczesnej Polski. Tam, przy palatium Mieszkowym, po raz pierwszy zabrzmi jubileuszowy dzwon, ogłaszając 1050. rocznicę Chrztu Polski, biskupi zaś, wspólnie z przedstawicielami Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej wezmą udział w obrzędzie wyznania wiary.

Na następne dwa dni obchody przeniosą się do Poznania. W piątek 15 kwietnia na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich planowane są uroczyste obrady Zgromadzenia Narodowego, podczas których prezydent RP Andrzej Duda wygłosi Orędzie do narodu. W tym samym miejscu zaprezentowane zostanie jubileuszowe oratorium skomponowane na zlecenie władz samorządowych. Wieczorem w katedrze poznańskiej odprawiona zostanie uroczysta Msza św. z udziałem biskupów polskich, przedstawicieli władz państwowych oraz delegacji Episkopatów z zagranicy.

Następnego dnia, 16 kwietnia, w gmachu katolickiego gimnazjum im. Stanisława Kostki odbędzie się zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski. W tym czasie na Stadionie INEA odbywać się będzie spotkanie ewangelizacyjne przygotowywane m.in. przez Zespół KEP ds. Nowej Ewangelizacji, oraz główna jubileuszowa Msza św, której przewodniczyć będzie i homilię wygłosi legat papieski, kard. Piero Parolin. Dopełnieniem Eucharystii będzie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. W wydarzeniach na stadionie weźmie udział blisko 35 tys. osób. Obecni będą m.in. delegaci Polonii oraz przedstawiciele innych Kościołów chrześcijańskich, których zaproszono też do współtworzenia spotkania ewangelizacyjnego.

Podczas centralnych obchodów jubileuszowych planowane jest przekazanie symbolicznych krzyży polskim katedrom. Krucyfiksy wykonane będą z drewna dębowego – z pozostałości fortyfikacji obronnych z początków państwa polskiego. „To drewno, czarny dąb, był świadkiem i chrztu, i początków naszej państwowości” – zwraca uwagę ks. Waldemar Hanas z komitetu organizacyjnego obchodów w archidiecezji poznańskiej.

Niespełna miesiąc po kwietniowych uroczystościach centralnych, 3 maja 2016 r. na Jasnej Górze zostanie ponowiony Akt oddania Polski Matce Bożej, zaś na październik 2016 r. planowana jest jubileuszowa Pielgrzymka Narodowa wiernych z Polski do Rzymu.

Wydarzenia towarzyszące

Jednym z kluczowych wydarzeń wpisujących się jubileuszowe świętowanie Chrztu Polski był X Zjazd Gnieźnieński. Międzynarodowe spotkanie katolików oraz chrześcijan różnych wyznań, polityków i intelektualistów odbyło się 11-13 marca 2016 r. pod hasłem „Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa”.

Częścią obchodów Jubileuszu w archidiecezji gnieźnieńskiej jest dziewięciomiesięczna nowenna. Nawiązuje ona do Wielkiej Nowenny kard. Stefana Wyszyńskiego, która przez dziewięć lat przygotowywała naród polski do milenijnych uroczystości 1966 roku. Głoszone w ramach nowenny katechezy chrzcielne przypominają, czym jest sakrament chrztu świętego, jakie są jego skutki i konsekwencje, jakie obowiązki mają rodzice i rodzice chrzestni.

Do Wielkiej Nowenny nawiązuje też cykl debat „Raport jasnogórski 2016”, które co miesiąc organizowane są w częstochowskim klasztorze ojców paulinów na Jasnej Górze. Podejmowane podczas każdej debaty tematy odnoszą się do wielu ważnych i wciąż aktualnych zagadnień: wiary, rodziny, świętości życia, sprawiedliwości i miłości społecznej.

W opracowanie specjalnych materiałów edukacyjnych dla szkół włączyły się instytucje oświatowe i katechetyczne. Projekt edukacyjny i materiały do szkolnych programów wychowawczych przygotował Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu. Związane z chrztem Polski materiały do nauczania historii na różnych poziomach edukacyjnych przygotowało również Narodowe Centrum Kultury (NCK).

W kolejnych miesiącach zaplanowano wydarzenia i inicjatywy adresowane zarówno do szerokiego grona odbiorców, jak i specjalistów zainteresowanych tematem. Odbędzie się m.in. Królewski Festiwal Artystyczny, konferencja poświęcona historii milenijnych badań archeologicznych 1949-1966, ekspozycja „966 Mesico baptizatur. Chrześcijaństwo na ziemiach polskich” oraz młodzieżowy panel dyskusyjny na Ostrowie Lednickim pt. „Gdzie ochrzcił się Mieszko?”. Przypomniane zostaną także milenijne uroczystości z 1966 r.

Szereg wydarzeń kulturalnych związanych z rocznicą Chrztu Polski wspiera NCK. W specjalnym programie stypendialnym dofinansowuje organizację inicjatyw, które posłużą zwiększeniu świadomości Polaków na temat roli i znaczenia Chrztu Polski jako jednego z najważniejszych wydarzeń w historii państwowości polskiej oraz jego wpływu na kształt współczesnej Polski.

W poszczególnych regionach powstają lokalne inicjatywy artystyczne odwołujące się do dziedzictwa chrześcijańskiego w kulturze polskiej. W Krakowie z tej okazji wykonane zostało „Oratorium Kalwaryjskie” Zbigniewa Książka i Bartłomieja Gliniaka.

Jubileuszowi towarzyszył również szereg konferencji naukowych, debat i innych działań popularnonaukowych organizowanych przez kościelne i publiczne ośrodki naukowe. Jednym z ciekawszych przedsięwzięć jest m.in. sympozjum „Chrzest Polski z perspektywy XXI wieku” i cykl czterech ekspozycji pod wspólnym tytułem „Rezydencjalne ośrodki państwa pierwszych Piastów. Poznań – Ostrów Lednicki – Gniezno”. Cykl sympozjów trwa także w gnieźnieńskim Instytucie Kultury Europejskiej im. Jana Pawła II. Zorganizowano je przy współpracy Muzeum Początku Państwa Polskiego i Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Przygotowanie duchowe

Obchody jubileuszu 1050. rocznicy Chrztu Polski nie ograniczają się do wskazanych tu celebracji, ale ich celem – analogicznie jak Wielkiej Nowenny z okresu Millennium – jest odnowa wiary i tożsamości chrzcielnej Polaków oraz odkrycie wynikającej z niej misji wobec nowych wyzwań, przed jakimi staje Kościół w Polsce. Służy temu specjalna duszpasterska „mapa drogowa” realizowana od czterech lat, w postaci ogólnokrajowego programu duszpasterskiego pod hasłem: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!”. Nakierowany on został na odnowienie tożsamości chrzcielnej Polaków.

Przewodniczący Komisji Duszpasterstwa KEP (do marca br. – red.) abp Stanisław Gądecki podkreśla, że ważne jest, by wątki historyczne związane z rocznicą nie przesłoniły refleksji podstawowej. Najważniejsze jest bowiem odkrycie przez dzisiejszego chrześcijanina, czym jest dla niego chrzest i jak ten dar ma on nieść w przyszłość.

Zdaniem przewodniczącego KEP „obchody tego historycznego jubileuszu muszą być przede wszystkim okazją do odnowy i pogłębienia świadomości chrzcielnej wszystkich wiernych w Polsce”. – Chodzi tu przecież o życie wieczne każdego z nas i ten aspekt ma szczególne znaczenie – dodaje.

Również tegoroczny program formacyjny dla młodzieży odnosi się do przeżywania sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. „Deo profil” jest kontynuacją kończącego się w listopadzie projektu „Serce 2.0”.Jego celem jest ukazanie młodym ludziom kerygmatu wiary.

Geneza

Chrzest był elementem, od którego zaczęła się historia Polski i jej chrześcijańskie dziedzictwo. Przyjęcie chrztu przez księcia Mieszka I w 966 r. było wydarzeniem przełomowym. Polska weszła na trwałe do rodziny państw europejskich tworzących Christianitas, wspólnotę opartą na humanizmie zrodzonym z kontemplacji Boga. Bezpośrednim motywem do przyjęcia chrztu przez ówczesnego władcę, było jego małżeństwo z czeską księżniczką Dobrawą, niezwykłą niewiastą, która całą resztę swego życia poświęciła ewangelizacji swych poddanych. Pomagał jej w tym przybyły z Pragi biskup Jordan, który założył pierwsze na ziemiach polskich misyjne biskupstwo w Poznaniu.

Zaledwie 34 lata później, w roku 1000 miał miejsce Zjazd Gnieźnieński, mający charakter pielgrzymki do grobu męczennika Wojciecha Adalberta, z udziałem cesarza Ottona III, legat papieski i polski władca Bolesław. Owocem zjazdu było powstanie pierwszej na ziemiach polskich metropolii, gwarantującej młodemu Kościołowi autonomię i jego zależność bezpośrednio od Rzymu. Ta wierność Rzymowi bez żadnych zawirowań i odstępstw charakteryzuje Kościół w Polsce od przeszło tysiąca lat.

Warto przypomnieć, że Chrzest Polski, zakorzeniony w wierze niepodzielnego Kościoła, w kolejnych wiekach owocował duchem ekumenicznej wolności i tolerancji – co jest charakterystycznym znamieniem polskiego chrześcijaństwa. W przeciwieństwie do innych terenów Europy nie było tu wojen między wyznaniami, lecz twórcze ich współistnienie. Dzięki temu ewangelicznemu impulsowi i otwartości polska kultura tworzona była na przestrzeni dziejów przez chrześcijan – łacinników, prawosławnych, grekokatolików i protestantów – ze znacznym udziałem Żydów oraz muzułmanów. W Rzeczypospolitej (składającej się z Polski i Litwy) to nie władca decydował jaką wiarę czy poglądy mają mieć poddani, lecz oni sami, a rolą władcy było strzeżenie ich praw.

W czasach opresji, kiedy Polska wymazana została z mapy Europy, jak i w czasie zniewolenia komunistycznego – Kościół był ojczyzną, miejscem, gdzie Polacy odnajdywali przestrzeń wolności i siłę do walki o niepodległość. Dzięki temu polska kultura na tyle głęboko przeniknięta została ethosem chrześcijańskim, że wydaje się dziś znacznie bardziej odporna na współczesne nurty sekularyzacyjne, niż wielu innych narodów europejskich.

Wielkie znaczenie w warunkach Polski komunistycznej miały obchody millennium Chrztu Polski w 1966 r. poprzedzone 9-letnią nowenną. Dla prymasa Stefana Wyszyńskiego były one okazją do odnowy wiary Polaków i umocnienia narodowej tożsamości. Liczne uroczystości religijne z udziałem wielotysięcznych tłumów nieuchronnie stały się okazją do konfrontacji z władzą komunistyczną, z której Kościół wyszedł zwycięsko, a Polacy poczuli się bardziej wolni. Na główne uroczystości Millennium Chrztu Polski, obchodzone 3 maja 1966 r. w Częstochowie, prymas Wyszyński zaprosił Pawła VI. Papież, pragnąc przybyć do sanktuarium Czarnej Madonny na Jasnej Górze, polecił nawet przygotować specjalny prezent dla tego sanktuarium – Złotą Różę, a mennica watykańska wybiła z tej okazji specjalny medal z wizerunkiem częstochowskiej Madonny. Ale komunistyczne władze nie zgodziły się na jego przyjazd. Podczas obchodów, w których uczestniczyło pół miliona wiernych, nieobecnego papieża przypominał jego portret i pusty tron, na którym złożona została wiązanka biało-żółtych róż.

Kiedy zbliżał się tegoroczny jubileusz 1050. rocznicy Chrztu Polski, kardynałowie Stanisław Dziwisz i Kazimierz Nycz przekazali zaproszenie na te obchody papieżowi Franciszkowi zaraz po jego wyborze. Do zaproszeń tych dołączył później cały polski Episkopat, jak i prezydent oraz rząd, prosząc, aby Franciszek połączył swoją pielgrzymkę do Polski z okazji Światowych Dni Młodzieży w 2016 r. z udziałem w obchodach jubileuszu Chrztu Polski. Tak się też stanie, gdyż papież będąc w Krakowie na ŚDM, uda się 28 lipca do Częstochowy, gdzie odprawi Mszę św. z okazji 1050. rocznicy Chrztu Polski.