Opus Dei w Polsce – przegląd inicjatyw

Prowadzenie rzetelnej, systematycznej i pogłębionej formacji chrześcijańskiej dla wszystkich, którzy tylko chcą z tego skorzystać – to najważniejszy wymiar działalności Opus Dei, które obecne jest w Polsce od 1989 r. Od tego czasu z formacji tej skorzystało w mniejszym lub większym stopniu kilkadziesiąt tysięcy osób. Część z nich, w duchu tej formacji podejmuje szereg inicjatyw ewangelizacyjnych, wychowawczych, czy charytatywnych. Orszaki Trzech Króli, szkoły takie jak „Żagle” i „Strumienie”, Akademia Familijna oraz Fundacja Harambee Polska to tylko niektóre przykłady takich inicjatyw.

Kto należy do Opus Dei

Świętość w codzienności, w wiernym wypełnianiu codziennych obowiązków, w uczciwej pracy, w miłości do męża, żony i dzieci; świętość dla świeckich – to idea Opus Dei. Założył je w 1928 r. w Madrycie św Josemaria Escrivá. Jest to instytucja Kościoła katolickiego, której celem jest formacja wiernych, zwłaszcza świeckich. Świeccy zresztą stanowią 98 proc. członków Dzieła, z czego 60 proc. to kobiety. Kapłani w ramach Opus Dei zrzeszeni są w Stowarzyszeniu Kapłańskim Świętego Krzyża, które również pomaga im w drodze do świętości poprzez codzienną pracę.

Żeby dołączyć do Opus Dei trzeba przede wszystkim odkryć, że ma się do tego konkretne powołanie. Decyzja o członkostwie wiąże się z formalną umową poprzedzoną okresem kandydackim. Przynależność do Dzieła jest bowiem poważnym zobowiązaniem do pracy nad sobą, co wymaga zaangażowania i dojrzałości. Oprócz formalnych członków Dzieło posiada też współpracowników, którzy formują się w Opus Dei oraz angażują się w rozmaite działania apostolskie. Warto przy tym podkreślić, że formacja oferowana przez Opus Dei ma charakter otwarty i większość osób korzystających z niej czyni to bez jakichkolwiek zobowiązań i deklaracji.

Dzieło do Polski dotarło w 1989 r. Obecnie liczy ponad 700 członków (kobiet i mężczyzn), w tym ponad 15 kapłanów oraz kilka tysięcy współpracowniczek i współpracowników. Z formacji Opus Dei w Polsce korzysta lub korzystało w sumie kilkadziesiąt tysięcy osób. Wszystkim chętnym Dzieło oferuje cotygodniowe spotkania, comiesięczne dni skupienia, coroczne kilkudniowe rekolekcje oraz indywidualne towarzyszenie duchowe.

Ośrodki Opus Dei

W Polsce istnieje 14 ośrodków formacyjnych Opus Dei. Szczególny charakter ma Centrum Konferencyjno – Formacyjne „Dworek” w Bożej Woli k. Mińska Mazowieckiego. To pięknie utrzymany, otoczony parkiem dwór, który obecnie przyjmować może w jednocześnie 45 gości. W ostatnich latach rocznie przybywało ich do „Dworku” ponad tysiąc. Uczestniczą w rekolekcjach, kursach czy cyklach wykładów. Specyfiką „Dworku” jest to, że przyjeżdżają do niego zarówno kobiety jak i mężczyźni, choć osobno i w różnych terminach. Organizowane są rekolekcje dla kobiet, dla studentek i licealistek, dla mężczyzn pracujących, dla tzw. Young Professionals (do 32 r. ż) dla studentów i licealistów, dla księży diecezjalnych oraz kleryków.

W oddzielnej części „Dworku” mieszkają osoby zajmujące się tamtejszym gospodarstwem domowym. Część ta stanowi osobny ośrodek, gdzie prowadzona jest działalność edukacyjna dla kobiet mieszkających w okolicy.

Oprócz tego w kilku miastach w Polsce istnieją ośrodki Opus Dei, w których formacja proponowana jest albo mężczyznom albo kobietom. Po dwa ośrodki odpowiednio dla mężczyzn i kobiet istnieją w Krakowie, Poznaniu i Szczecinie. W Warszawie działa aż 6 ośrodków – 3 dla mężczyzn, 3 dla kobiet. Ośrodki w Warszawie dodatkowo skierowane są szczególnie do osób w określonych grupach wiekowych, np. ośrodek „Na Reja” prowadzi przede wszystkim formację dla młodych kobiet, w wieku od 24 do 32 lat. We wszystkich miastach, gdzie działają ośrodki Opus Dei, funkcjonują też akademiki – osobno dla studentek i studentów.

Program oferowany w ośrodkach jest dość zróżnicowany – począwszy od cotygodniowych spotkań modlitewnych i rozważań, poprzez wykłady, na temat duchowości i nie tylko, skończywszy na różnego rodzaju warsztatach i aktywnościach wspierających szeroko rozumiany rozwój człowieka. Te ostatnie dotyczą zwłaszcza najmłodszych uczestników spotkań. Np. chłopcy ze starszych klas szkoły podstawowej i liceum w klubie Potok w Warszawie uczą się technik survivalu, obsługi rozmaitych narzędzi itp. grają w piłkę a latem wyjeżdżają na obóz.

Uczestnicy spotkań w ośrodkach mogą też angażować się w wolontariat.

Dni skupienia

W wielu miejscach w Polsce Opus Dei organizuje comiesięczne dni skupienia. To kilkugodzinne spotkanie poświęcone wyłącznie na modlitwę osobistą i rozważania tematów dotyczących życia chrześcijańskiego. Rozważania prowadzi kapłan a świeccy pomagają w organizacji wydarzenia. W trakcie dnia skupienia można skorzystać również ze spowiedzi. Dni skupienia odbywają się w Ośrodkach Opus Dei ale również w innych miejscach, np. w kościołach parafialnych za zgodą księdza, w kaplicach szkolnych itp. Spotkania takie, oprócz miast, w których znajdują się Ośrodki Opus Dei odbywają się  w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Legnicy, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Rzeszowie, Toruniu i Wrocławiu (osobno dla kobiet i dla mężczyzn). Dni skupienia dla mężczyzn organizowana są jeszcze  w Bielsku – Białej, Gliwicach i Zielonej Górze.

Propozycją Opus Dei są także dni skupienia organizowane w czasie wakacji w miejscowościach letniskowych. W tym roku takie dni skupienia – osobno dla mężczyzn i kobiet – odbywały się w Białogórze, Krasnobrodzie, Krępnej, Jastarni, Pięknym Brzegu k. Węgorzewa, Starej Jedlance i Szczelińcu.

Inicjatywy wokół Opus Dei

Samo Opus Dei jest, jak mawiał sam jego założyciel, św. Josemaria Escriva, „wielką katechezą”. Katecheza ta przynosi owoce, czego przykładem jest szereg inicjatyw – ewangelizacyjnych, charytatywnych ale również kulturalnych i społecznych podejmowanych przez osoby korzystające z tej formacji i tworzące środowisko związane z Opus Dei. Część z nich wyrosła z inspiracji zagranicznych, część natomiast powstała bezpośrednio na gruncie polskim.

Akademia Familijna – organizuje kursy rozwoju osobistego dla osób na różnych etapach życia, zwłaszcza dla rodziców. Idea powstała w Hiszpanii, w Polsce zaszczepiona została w 2003 r. Kursy organizowane są w różnych miastach w Polsce. Kurs trwa zwykle 6 miesięcy. W jego ramach raz w miesiącu przewidziane jest spotkanie z moderatorem oraz spotkanie w małej grupie. Są również kursy wyjazdowe, organizowane w ramach Szkoły Letniej Akademii Familijnej (SLAF), w czasie wakacji. Akademia Familijna ma propozycję kursu dla osób młodych od 22 do 32 r. ż – na temat życiowych decyzji, kursu dla małżeństw – z krótszym i dłuższym stażem oraz szereg kursów dla rodziców: „Pierwsze kroki” dla rodziców dzieci do 3 lat, „Pierwsze rozmowy” (4-5lat), „Pierwsze litery” (4-7 lat), „Pierwsze decyzje” (8-10 lat) a także kursy dla rodziców młodszych i starszych nastolatków. Jak dotąd z oferty kursów Akademii Familijnej w Polsce skorzystało ok. 5500 osób.

W środowisku związanym z Opus Dei powstało też wiele placówek edukacyjnych. Rodzice, którzy szukali dla swoich dzieci modelu edukacyjnego łączącego naukę z wychowaniem powołali w 2004 r. Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rodziny „Sternik”, nawiązując współpracę z inspirującym się nauczaniem św. Josemarii Escrivy Institució Familiar d’Educació (IFE) w Hiszpanii, prosząc o nadzór merytoryczny i przekazanie doświadczeń. Obecnie Stowarzyszenie „Sternik” prowadzi Szkołę Podstawową dla dziewcząt „Strumienie”, Szkołę Podstawową dla chłopców „Żagle” oraz dwa licea – dla dziewcząt i chłopców „Strumienie” i „Żagle” a także przedszkole „Strumienie” dla chłopców i dziewczynek i żłobek „Strumyk” dla dzieci obojga płci. Szkoły należą do Europejskiego Stowarzyszenia Edukacji Zróżnicowanej, opierającego się na założeniu, że chłopcy i dziewczęta od pewnego wieku uczą się inaczej i potrzebują innego podejścia w szkole.

Z modelem wychowawczym Opus Dei związane są też placówki w Pruszkowie – przedszkole „Promienie”, Szkoła Podstawowa „Azymut” oraz Akademickie Liceum Ogólnokształcące „Pryzmat”, placówki w Poznaniu – przedszkole „Horyzonty”, szkoła podstawowa dla dziewcząt „Horyzonty”, szkoła podstawowa dla chłopców „Skrzydła” oraz Liceum Sternik Poznań. Bielskie Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rodziny „Światło” prowadzi przedszkole „Ziarenko” i szkołę podstawową „Skała” w Bielsku – Białej, a Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji i Rodziny „Węgielek”  prowadzi w Gliwicach szkołę podstawową „Żar”, przedszkole rodzinne „Węgielek” oraz w Katowicach – szkołę podstawową dla dziewcząt „Płomień”, szkołę podstawową dla chłopców „Kuźnica”, Liceum „in Altum” i przedszkole „Węgielek” – również w oparciu o inspirację Opus Dei.

Inicjatywy edukacyjne nie dotyczą tylko dzieci i rodzin. Odpowiedzią na potrzebę jak najlepszej formacji polskich kapłanów jest Fundacja FURCA, powstała w 2014 r. założona przez osoby świeckie. Fundacja zbiera środki na kształcenie księży. Studiują oni na Uniwersytecie Navarry w Pampelunie założonym w 1952 r. przez św. Josemaríę Escrivę oraz na Papieskim Uniwersytecie św. Krzyża w Rzymie (PUSC), uczelni powołanej w 1985 r. przez św. Jana Pawła II i powierzonej od prowadzenia Prałaturze Opus Dei. Obecnie, dzięki m.in. wsparciu Fundacji FURCA na obu tych uczelniach studiuje 33 księży z różnych diecezji z całej Polski.

Ciekawą inicjatywą jest działająca od 2013 r. Fundacja Harambee Polska. To część międzynarodowego projektu charytatywnego Harambee Africa International ( w języku swahili „harambee” oznacza „wszyscy razem”), założonego w 2002 r. przez bł. Alvaro del Portillo, następcę św. Josemarii Escrivy i prałata Opus Dei. W ramach projektu międzynarodowego udało się już zrealizować 56 projektów pomocowych w 18 afrykańskich krajach. Harambee Polska zajmuje się pomocą Kenii. Dostarcza m.in. sprzęt medyczny do szpitali, remontuje szkoły, wysyła młodych wolontariuszy z Polski do pracy wśród miejscowych społeczności oraz prowadzi akcję stypendialną dla dzieci.

Chyba najbardziej znanym pomysłem, który zrodził się w gronie osób związanych z Opus Dei są Orszaki Trzech Króli. Inicjatywa ta, której pomysłodawcą był jeden z nauczycieli w szkole dla chłopców „Żagle”, zainspirowała szerokie grono osób nie tylko w Polsce ale i zagranicą. Pierwszy Orszak przeszedł ulicami Warszawy w 2009 r. jako pewnego rodzaju rozszerzona formuła szkolnych jasełek. W 2023 r. orszaki odbyły się w 753 miejscach w Polsce i zagranicą, m. in. w Niemczech, na Litwie, Wielkiej Brytanii, Francji, Kamerunie, Rwandzie i Zambii. W Polsce uczestniczyło w nich 1,5 mln. osób. Orszaki Trzech Króli to obecnie największe uliczne jasełka na świecie.

Początkowo szkolny, teraz już ogólnopolski charakter ma rodzinny konkurs szopek. Organizowany był w szkołach związanych ze Stowarzyszeniem „Sternik”. Obecnie jest to jedna z wielu inicjatyw podejmowanych przez Fundację Orszak Trzech Króli.

„Manufaktura MM” – ta tajemnicza nazwa odnosi się do spotkań w gronie kobiet. Panie zbierają się, by malować razem figurki Matki Bożej. „MM” to po prostu „malowanie Maryi”. Głównym celem tej inicjatywy jest propagowanie nabożeństwa do Matki Bożej. Spotkanie może być też okazją do rozmowy, podzielenia się problemem, budowania relacji. Zawsze towarzyszy mu modlitwa. Samo malowanie zaś też może mieć formę modlitewnej medytacji. Pomalowane figurki wystawiane są na sprzedaż a zyski zasilają różne dzieła charytatywne. Malarskie spotkania odbywają się obecnie w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Szczecinie, Płońsku i Poznaniu, głównie w prywatnych mieszkaniach. „Malowanie Maryi” to prywatna inicjatywa, realizowana w gronie prywatnych osób. Wiele z nich, w tym pomysłodawczyni, związanych jest z Dziełem i korzysta z formacji Opus Dei.

Formacja ta inspiruje również do wielu innych działań, jak np. tłumaczenie filmików ewangelizacyjnych czy organizowanie w prywatnych domach klubików i zajęć dla najmłodszych dzieci.

Inicjatywy podejmowane w środowisku związanym z Opus Dei mogą mieć najróżniejszy charakter – mogą być bardzo trwałe czy sformalizowane ale też jednorazowe i o charakterze zupełnie prywatnym.  – Jeśli chodzi o wpływ duchowości Opus Dei, najważniejsze jest to, jak zmienia się podejście każdej z osób do jej pracy, życia rodzinnego i relacji w wyniku odkrycia powołania do Dzieła – podsumowuje ks. dr Stefan Moszoro – Dąbrowski, Wikariusz Regionalny Opus Dei w Regionie Europa Środkowo – Północna.