Oratorium „Pieśń nad pieśniami” z muzyką Roberta Pożarskiego do tekstu w przekładzie Brandstaettera

Koncertowo-inscenizacyjnego oratorium „Pieśń nad pieśniami” z kompozycją muzyczną Roberta Pożarskiego do starotestamentalnego tekstu w przekładzie Romana Brandstaettera odbędzie się 7 czerwca (sobota) o godz. 19.30 w warszawskim kościele pokamedulskim na Bielanach i 8 czerwca (niedziela) o godz. 20.00 w kościele Matki Bożej Królowej Meksyku w Laskach.

– Z wrocławskim przyjaciółmi ze Schola Gregoriana Silesiensis i Schola Mulierum Silesiensis oraz Pawłem Szczycińskim zaśpiewamy w kościołach w Lesie Bielańskim i w Laskach k. Izabelina jedyną kompozycję naszego mistrza, kantora Roberta Pożarskiego do „Pieśni nad Pieśniami” w przekładzie się Romana Brandstaettera. Robert stworzył tę muzykę, nagraliśmy pierwotną wersję roboczo, planował dalsze prace i obmyślał kierunki realizacji dramaturgii, ale zmarł przedwcześnie w listopadzie 2021 roku – mówi KAI Katarzyna Zedel. – Podjęliśmy dalsze prace nad tym dziełem, przez serdeczną pamięć o Robercie, uznając jego dzieło za wspaniałe acz niełatwe wykonawczo i czując się spadkobiercami jego planów. Premierowe wykonanie odbyło się we Wrocławiu w 2023 roku – dodaje.

W roli Oblubieńca wystąpi kantor Paweł Szczyciński, w roli Oblubienicy usłyszymy śpiewaczki ze Scholi Mulierum Silesiensis, a w roli chóru – kantorów i śpiewaków ze Scholi Gregoriana Silesiensis. Kierownikiem artystycznym oratorium jest Marcin Bornus-Szczyciński, jeden z pionierów wykonawstwa wokalnej muzyki dawnej w Polsce; reżyserem inscenizacji – Johann Wolfgang Niklaus, autorką projektów scenografii i kostiumów – Małgorzata Dżygadło-Niklaus, autorem korowodów i choreografii – Jacek Hałas.

Pierwsza sobotnia prezentacja odbędzie się w kościele pokamedulskim na warszawskich Bielanach, gdzie przez ponad 11 lat Robert Pożarski pełnił posługę jako kantor i kierował tamtejszą scholą.

Drugie wykonanie w niedzielę odbędzie się w Laskach – gdzie ma siedzibę Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, z którym R. Brandstaetter był zaprzyjaźniony. To wykonanie będzie poprzedzone audiodeskrypcją – krótkim opisem wizualnej strony oratorium, autorstwa Marii Szczycińskiej-Nowak.

Robert Pożarski był jednym z najwybitniejszych na świecie znawcą i wykonawcą średniowiecznego chorału gregoriańskiego, polskiej muzyki renesansowej, barokowej i tradycyjnej. Szczególną atencją darzył polskie źródła chorałowe, w szczególności tzw. chorał piotrkowski. Inspiracje wykonawcze czerpał zarówno od wybitnych kantorów bizantyjskich, jak i polskich śpiewaków tradycyjnych. Jego kompozycja to owoc artystycznego doświadczenia, łączący w sobie elementy gregoriańskiego, bizantyjskiego, tradycyjnego śpiewu oraz muzyki średniowiecznej i współczesnej.

Oratorium “Pieśń nad Pieśniami” jest jedyną kompozycją w dorobku Roberta Pożarskiego – utworem unikatowym, innowacyjnym, wymykającym się jednoznacznej klasyfikacji gatunkowej, twórczo syntezującym rozległe muzyczne zainteresowania kompozytora i eksponującym mistrzowskie tłumaczenie cenionego poety, dramaturga i znawcy kultury hebrajskiej. Dzieło zawiera fantastyczną, rozbudowaną i wymagającą kunsztu wokalnego partię solową Oblubieńca, którą sam autor miał zamiar wykonywać. Z kolei partie chóralne, pełniące funkcję narracyjną i komentującą oraz rolę Oblubienicy przeznaczył dla wrocławskich schól, którymi kierował przez ponad 20 lat.

Według Marcina Bornusa-Szczycińskiego, wieloletniego przyjaciela i współpracownika autora, „Pieśń nad pieśniami” jako księga biblijna interesowała Roberta Pożarskiego od kilkudziesięciu lat, a ostatecznie stworzył swoje wielkie dzieło muzyczne do tekstu tłumaczenia Romana Brandstaettera, którego twórczością zafascynował się w ostatnich latach. „Brandstaetter nadaje się do śpiewania jak rzadko kto, jego poezja jest syntezą doświadczeń melodii hebrajskiego oryginału, z analitycznym, precyzyjnym, wręcz mistrzowskim użyciem języka polskiego. W dziele Roberta ciekawa jest gra między rytmem „tanecznym”, regularnym, a rytmem psalmodycznym, gdzie recytatyw króluje i wtedy rytm jest dużo bardziej swobodny; są sytuacje, gdzie ten rytm jest całkowicie podporządkowany rytmowi słowa” – mówi Bornus-Szczyciński.

Księga „Pieśń nad pieśniami” jako dramat jest wyjątkowa, gdyż nie przebiega w czasie, od urodzenia do śmierci, od oczekiwania do spełnienia, lecz jest trwaniem, utwierdzaniem się wielkiej miłości, która istnieje cały czas i będzie istnieć zawsze, jednocześnie bez fizycznego zwieńczenia i spełnienia. Forma dramatyczna nawiązuje do tradycji Wschodu, gdzie do dziś uprawiana jest suficka tradycja ghazal. To skrajnie zdyscyplinowana forma poezji, która wykłada się jednocześnie, w każdej chwili i każdym słowie jako mistyczna i miłosna. Śpiewak i poeta, który zajmuje się tym przez całe życie, opowiada poemat będący jednocześnie dziełem mistycznym i erotycznym, i, nie skręcając ani na chwilę w jedną lub drugą stronę, mając stale w pamięci istnienie tej drugiej strony, zawsze porusza się po grani tego napięcia. Na Zachodzie ta forma sztuki prawie zanikła, jeśli nie liczyć kilkudziesięciu lat XVII-wiecznego muzycznego manieryzmu. Ale może jednak nie wszystko stracone? Przecież sama nieprzerwana do dziś obecność „Pieśni na pieśniami” wśród ksiąg kanonicznych Starego Testamentu domaga się takiej właśnie wewnętrznej dyscypliny.

Reżyseria spektaklu i opracowanie minimalnej formy teatralnej powierzona została Wolfgangowi Niklausowi, znanemu z realizacji średniowiecznych dramatów liturgicznych ze Scholą Węgajty, a stworzenie scenografii oraz kostiumów – Małgorzacie Dżygadło-Niklaus.

Robert Pożarski nie zdążył dokończyć prac nad koncepcją scenicznego opracowania i publicznego wykonania swojego dzieła, gdyż zmarł przedwcześnie w listopadzie 2021 roku. Premierowe wykonanie „Pieśni nad Pieśniami” odbyło się w 2023 roku, a kolejne wykonania są uhonorowaniem jego pamięci, ukazaniem jego muzycznego i artystycznego geniuszu, a także realizowaniem jego testamentu.

Idea i kompozycja: Robert Pożarski
Tekst starotestamentalny w tłumaczeniu Romana Brandstaettera
Kierownictwo muzyczne: Marcin Bornus-Szczyciński
Reżyseria: Johann-Wolfgang Niklaus
Scenografia i kostiumy: Małgorzata Dżygadło-Niklaus
Korowody i choreografia: Jacek Hałas
Wykonawcy:
Oblubieniec: Paweł Szczyciński
Oblubienica: Schola Mulierum Silesiensis w składzie:
Aleksandra Karbowniczek, Dominika Krupińska, Paulina Kukiz, Marta Kurian-Herma, Natalia Niedźwiecka-Iwańczak, Hanna Pasierska, Wiktoryna Puzanowska, Katarzyna Zedel, Tatiana Pożarska
Chór męski: Schola Gregoriana Silesiensis w składzie:
Tomasz Dajczak, Piotr Górka, Piotr Krysiński, Michał Krzywka, Adam Skobliński, Lech Templin, Józef Zagajewski, Konrad Zagajewski
Organizator: Stowarzyszenie „Schola Gregoriana Silesiensis”

Partnerzy wydarzenia: Schola Węgajty i Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi z Lasek

WSTĘP WOLNY

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Muzyka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.