Drukuj Powrót do artykułu

Ostrów Wielkopolski – jeden z najstarszych cmentarzy w Polsce

31 października 2021 | 14:50 | ek | Ostrów Wielkopolski Ⓒ Ⓟ

Sample Fot. Ewa Kotowska-Rasiak

Stary Cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim to jeden z najstarszych cmentarzy katolickich w Polsce. Pierwsza informacja o nim znalazła się na planie miasta z 1784 r. W jednym z grobów spoczywają rodzice i siostra kard. Edmunda Dalbora, pierwszego prymasa Polski Odrodzonej. Cmentarz jest starszy nawet od Cmentarza Rakowickiego w Krakowie i warszawskich Powązek.

Stary Cmentarz położony między ul. Wysocką a Wrocławską ma powierzchnię 1,256 ha. Pierwsza informacja o nim znalazła się na planie Ostrowa z 1784 r. O jego powstanie zabiegał w końcu XVIII wieku proboszcz parafii pw. św. Stanisława Biskupa ks. Franciszek Chrzanowski. Duchowny zwrócił się z taką prośbą do Radziwiłłów, którzy byli właścicielami miasta. Przeniesienie cmentarza poza teren kościoła było jednym z pierwszych tego typu rozwiązań w Polsce.

Najstarszy z zachowanych nagrobków pochodzi z 1842 r., gdzie spoczywa Juliane Handke z Domaszewskich. Z ok. 2800 osób pochowanych tu od początku istnienia cmentarza udało się zidentyfikować 1250. Ostrowski cmentarz jest miejscem wiecznego spoczynku wielu ludzi wpisanych na trwałe w dzieje miasta. Znajdują się tutaj groby wybitnych osobistości, m.in. weteranów powstania listopadowego, Wiosny Ludów i powstania styczniowego, działaczy narodowych i społeczników w czasach zaborów, osobistości z II Rzeczypospolitej, ludzi kultury, członków starych ostrowskich rodów.

W jednym z grobów spoczywają rodzice i siostra kard. Edmunda Dalbora, pierwszego prymasa Polski Odrodzonej. Pochowani zostali tutaj m.in. ks. Augustyn Szamarzewski, proboszcz, uczestnik powstania styczniowego, organizator polskiej spółdzielczości kredytowej w zaborze pruskim, ks. Jan Kompałła, proboszcz, inicjator budowy Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego, Gustaw Bojanowski, pisarz, autor książek o Fryderyku Chopinie i Adamie Mickiewiczu, Witold Leitgeber, księgarz, wydawca, pisarz, Wincenty Broniwój-Orliński, prawnik, działacz emigracyjny.

Niektóre nagrobki są wysokiej artystycznej klasy, można znaleźć formy klasyczne, neoromantyczne, secesyjne, kubistyczne. Niewątpliwie najpiękniejszym pomnikiem cmentarnym jest rzeźba „Pielgrzym” z 1890 r. dłuta Władysława Marcinkowskiego, która stała niegdyś na grobie ks. Konstantego Chiżyńskiego, a obecnie znajduje się w krużganku ostrowskiej konkatedry.

Na cmentarzu na wysokich cokołach stoją figury Matki Boskiej i św. Józefa. Aleje wysadzono grabami i lipami – dziś drzewa te należą do pomników przyrody. W 1833 r. nekropolię opasano murem, który zachował się do obecnych czasów. Nad bramą umieszczono wymowny napis: ,,Mnie żyć jest Chrystus, a umrzeć zysk’’.

Cmentarz kilkakrotnie narażony był na likwidacje m.in. w 1820 r. przez władze pruskie i w czasie II wojny światowej. W 1962 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Ostrowie, powołując się na zarządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej, zamknęło cmentarz dla celów grzebalnych. Wówczas nekropolia uległa dewastacji. Dopiero w 1984 r. cmentarz ponownie otwarto. Najpierw zarządzała nim parafia farna, a obecnie jest pod nadzorem Miejskiego Zakładu Zieleni. Nekropolia została wpisana do rejestru zabytków w 1987 r.

Co roku 2 listopada odbywa się zbiórka pieniędzy na rzecz ratowania zabytków Starego Cmentarza, w której biorą udział samorządowcy, dziennikarze, społecznicy, jak również młodzież z ostrowskich szkół.

Kwesty w Dzień Zaduszny organizuje od ponad 20 lat miejscowe Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Jak tłumaczy Witold Banach, dyrektor Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego dzięki zebranym pieniądzom udało się odnowić wiele nagrobków m.in.: ks. Wincentego Głębockiego, ostatniego nauczyciela religii w czasie zaborów, ks. Augustyna Szamarzewskiego. Odrestaurowano również figury Matki Bożej i św. Józefa znajdujące się w głównej alei. Ufundowane zostały także tablice memoratywne osób, które były pochowane na cmentarzu, ale nie zachowały się ich nagrobki. Remontem objęto także najstarszą część, czyli mur okalający cmentarz.

Drogi Czytelniku,
cieszymy się, że odwiedzasz nasz portal. Jesteśmy tu dla Ciebie!
Każdego dnia publikujemy najważniejsze informacje z życia Kościoła w Polsce i na świecie. Jednak bez Twojej pomocy sprostanie temu zadaniu będzie coraz trudniejsze.
Dlatego prosimy Cię o wsparcie portalu eKAI.pl za pośrednictwem serwisu Patronite.
Dzięki Tobie będziemy mogli realizować naszą misję. Więcej informacji znajdziesz tutaj.
Wersja do druku
Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Możesz określić warunki przechowywania cookies na Twoim urządzeniu za pomocą ustawień przeglądarki internetowej.
Administratorem danych osobowych użytkowników Serwisu jest Katolicka Agencja Informacyjna sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (KAI). Dane osobowe przetwarzamy m.in. w celu wykonania umowy pomiędzy KAI a użytkownikiem Serwisu, wypełnienia obowiązków prawnych ciążących na Administratorze, a także w celach kontaktowych i marketingowych. Masz prawo dostępu do treści swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, wniesienia sprzeciwu, a także prawo do przenoszenia danych. Szczegóły w naszej Polityce prywatności.