Ostrów Wlkp: bp Kopiec mówił o roli dziejowej kard. Edmunda Dalbora

Z okazji 90. rocznicy śmierci Prymasa Polski kard. Edmunda Dalbora w Ostrowie Wielkopolskim – rodzinnym mieście arcybiskupa poznańskiego i gnieźnieńskiego odbył się wykład na jego temat. O dziejowej roli kard. Dalbora mówił bp Jan Kopiec, ordynariusz diecezji gliwickiej.

Inicjatorem spotkania w ostrowskim I Liceum Ogólnokształcącym był prof. Jerzy Pietrzak, który w słowie wstępnym przedstawił związki prymasa Dalbora z Ostrowem Wielkopolskim.

Przypomniał, że Edmund Dalbor urodził się 20 października 1869 r. w Ostrowie Wielkopolskim. W latach 1878-1888 był uczniem tutejszego gimnazjum (obecnie I LO), które trwało 10 lat. Zaznaczył, że kiedy w 1915 r. kanonik Dalbor został arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim w odpowiedzi na gratulacje, jakie otrzymał od parafii ostrowskiej napisał, że na dowód swego związku z Ostrowem postanowił, aby w jego herbie znalazło się jabłko królewskie wzięte z herbu Ostrowa Wielkopolskiego.

Dodał, że prymas Dalbor bywał w Ostrowie Wielkopolskim. Ostatni raz przybył do miasta w 1925 r., kiedy to poświęcił pomnik kard. Ledóchowskiego, do którego miał specjalny sentyment, bo jako chłopiec pamiętał te chwile, kiedy kard. Mieczysław Halka Ledóchowski był więziony w ostrowskim więzieniu i w czasie, gdy ludzie wychodzili z niedzielnej Mszy św. z okna błogosławił ludowi ostrowskiemu. Wiele osób sądzi, że pod wpływem tych wydarzeń zrodziło się powołanie kapłańskie Dalbora.

Prof. Pietrzak wskazał, że w pamięci najbardziej pozostała wizyta w 1923 r., gdy prymas Dalbor odebrał w ratuszu na Rynku z rąk burmistrza Ostrowa dyplom Honorowego Obywatela Miasta Ostrowa Wielkopolskiego i nawiedził swoje gimnazjum.

Przypomniał, że rodzice kard. Dalbora są pochowani na Starym Cmentarzu. Dodał, że na ścianie ostrowskiej konkatedry przy wejściu głównym znajduje się tablica poświęcona jego osobie odnowiona w ostatnich dniach staraniem proboszcza ks. kan. Krzysztofa Nojmana. Tę tablicę w 1970 r. poświęcił abp Antoni Baraniak. Ponadto w bocznym ołtarzu świątyni jest figura św. Stanisława, którego twarz przedstawia rysy kard. Dalbora.

Wykład pt. „Rola dziejowa Prymasa Polski kardynała Edmunda Dalbora (1969-1926) wygłosił ordynariusz gliwicki bp Jan Kopiec, profesor zwyczajny historii Kościoła na Uniwersytecie Opolskim, członek Rady Naukowej oraz Rady ds. Kultury i Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski, autor wielu prac historycznych.

Prelegent omówił drogę do kapłaństwa Dalbora, która rozpoczęła się w okresie Kulturkampfu, co spowodowało, że studia filozoficzno-teologiczne rozpoczął na Uniwersytecie w Westfalii, a potem powrócił do własnej archidiecezji, skąd udał się do Rzymu, gdzie studiował prawo kanoniczne. 25 lutego 1893 r. w rzymskiej bazylice św. Jana na Lateranie przyjął święcenia kapłańskie. W Rzymie obronił doktorat i wrócił do kraju do swojej archidiecezji. Najpierw był wikariuszem w kościele św. Marcina w Poznaniu, potem w katedrze poznańskiej, a w wieku 27 lat otrzymał nominację na kanclerza Kurii w Poznaniu, skąd po 3 latach został przeniesiony do Gniezna, gdzie był prof. prawa kanonicznego i został włączony do grona kanoników tutejszej kolegiaty św. Jerzego. W 1901 r., mając zaledwie 32 lata, został mianowany kanonikiem Kapituły Katedralnej w Poznaniu. W 1909 r. został wikariuszem generalnym i oficjałem, a w 1914 r. odznaczono go godnością papieskiego prałata.

Bp Kopiec wskazał na okres I wojny światowej. Zaznaczył, że w tym czasie Dalbor angażował się w wielu akcjach opieki nad młodzieżą, popierania idei skautowej, założył Towarzystwo Młodzieży Polskiej pw. św. Stanisława Kostki w Poznaniu, głównie dla młodzieży rzemieślniczej. Na ten okres przypada też nominacja na arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego. Uroczysta konsekracja biskupia miała miejsce w katedrze poznańskiej 21 września 1915 r. Już jako arcybiskup pomagał ofiarom wojny. W 1915 r. założył Komitet Niesienia Pomocy w Królestwie Polskim, a w 1917 utworzył Związek Towarzystw Dobroczynnych Caritas.

Biskup gliwicki odwołał się też do listu pasterskiego prymasa Dalbora napisanego w 1916 r. z okazji 950. rocznicy Chrztu Polski, w którym w tamtych czasach odważnie stwierdził, że wraz z Mieszkiem I zaczęła się historia Kościoła i narodu polskiego.

Prelegent omówił działalność kard. Dalbora w dwóch ostatnich miesiącach 1918 r. Podkreślał, że 14 listopada prymas wydał odezwę nawołującą do uznania nowych władz, ale przestrzegał przed postawami zachęcającymi do gwałtu i szerzenia nienawiści. Dodał, że 3 grudnia w farze poznańskiej celebrował uroczystą Mszę św. na rozpoczęcie polskiego Sejmu Dzielnicowego, gdzie był niezwykle podniośle i owacyjnie witany jako prymas odradzającej się Polski, a 26 grudnia uczestniczył w Poznaniu w powitaniu Ignacego Paderewskiego.

Bp Kopiec wskazał na okoliczności ustanowienia Dalbora kardynałem w 1919 r. Tę godność nadał mu papież Benedykt XV.

Przytoczył również fragmenty ostatniego listu pasterskiego prymasa, który miał być odczytany w kościołach archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w dniu 14 lutego, jednak zmarł 13 lutego i nie zdążył tego listu ukończyć. Okazją do napisania listu było ustanowienie przez papieża Piusa XI święta Chrystusa Króla.

Na zakończenie wykładu zaznaczył, że prymas Dalbor zawsze elegancko prezentował się, był smukłej postawy, o wykwintnych manierach.

Dodał, że od 1922 r. kard. Dalbor nie często pojawiał się publicznie, ponieważ chorował. Zmarł w rezydencji w Poznaniu w dniu 13 lutego 1926 r., mając zaledwie 56 lat życia. Został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.

Edmund Dalbor (1869-1926), wyświęcony na kapłana w Rzymie w 1893 r. 30 czerwca 1915 r. mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i poznańskim oraz Prymasem Polski. 15 grudnia 1919 r. został kardynałem.

Podczas I wojny światowej organizował opiekę charytatywną i duszpasterską dla jeńców wojennych. Zorganizował w Poznaniu kuchnie dla ubogich. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nakazał odprawianie nabożeństw dziękczynnych i za zmarłych żołnierzy. Propagował rekolekcje dla świeckich i szerzył kult Najświętszego Serca Jezusowego. Założył w Poznaniu Katolicką Szkołę Społeczną. Duszpasterską opieką objął Polaków zamieszkałych w Niemczech i we Francji. Dążył do ustalenia stanu prawnego Kościoła w Polsce. Był doktorem honoris causa uniwersytetów w Krakowie, Lwowie i Miinster.

Został odznaczony Orderem Orła Białego oraz Wielka Wstęgą Legii Honorowej nadaną przez rząd francuski. Zmarł 13 lutego 1926 r. w Poznaniu. Został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej. W rodzinnym mieście imię kardynała Edmunda Dalbora nosi jedna z ulic, natomiast na murze konkatedry w Ostrowie Wielkopolskim znajduje się poświęcona mu tablica.