Otwarto wystawę „Archiwalia klasztorne w zasobie Archiwum Bydgoskiego. W 1050. rocznicę Chrztu Polski”

W Archiwum Państwowym w Bydgoszczy została zaprezentowana niecodzienna wystawa, którą zatytułowano „Archiwalia klasztorne w zasobie Archiwum Bydgoskiego. W 1050. rocznicę Chrztu Polski”.

Na spuściznę archiwalną klasztorów przechowywaną w Archiwum Bydgoskim składa się 528 dokumentów z 23 klasztorów. Do najliczniejszych należą dokumenty w zespołach klasztorów cystersów w Koronowie (223) i norbertanek w Strzelnie (160). Na wystawie zaprezentowanych zostało 20 wybranych dokumentów.

– Najstarszym przechowywanym w zasobie archiwum jest dokument papieża Aleksandra III z 1179 roku wydany dla klasztoru benedyktynów w Mogilnie. Drugie miejsce w tej kolejności zajmuje dokument papieża Celestyna III z 1193 roku na rzecz klasztoru norbertanek w Strzelnie – powiedział dr Marek Romaniuk, kierownik Oddziału I Przechowywania, Opracowania i Zabezpieczania Materiałów Archiwalnych.

W dokumentach, prezentowanych na wystawie jest mowa m.in. o augustianach w Chojnicach i Łobżenicy, a także o cystersach w Koronowie. Ten ostatni zakon mniszy został założony we Francji w 1098 roku. Do Polski cystersi przybyli w XII wieku, kładąc podwaliny pod polskie chrześcijaństwo i polską kulturę.

– Klasztor cystersów był lokowany w 1250 roku w Byszewie przez skarbnika kujawskiego Mikołaja, za poparciem księcia Kazimierza Konradowica. Następnie został przeniesiony do wsi Smeysze (Koronowo), gdzie powstały murowane zabudowania klasztorne. W 1368 roku klasztor przystąpił do lokacji miasta Koronowa na prawie magdeburskim. Rozwój klasztoru do początków XV wieku sprawił, że stał się największym właścicielem ziemskim na Północnych Kujawach, posiadając 53 miejscowości. Trzeba dodać, że wojny z Krzyżakami przyniosły zniszczenia i rabunki, po czym nastąpił okres rozwoju – dodał Romaniuk.

Po 1772 roku władze pruskie poddały klasztor nadzorowi i kontroli, zmierzając do jego stopniowej likwidacji, która nastąpiła ostatecznie w 1819 roku. Zabudowania klasztorne przeznaczono na więzienie, a kościół stał się świątynią parafialną.

– Akta cystersów w Koronowie to najlepiej zachowany zespół akt klasztornych. Liczy ogółem 561 jednostek aktowych, z których 223 to dokumenty. Wśród nich występują dokumenty papieskie, zwierzchnich władz zakonnych, królewskie i książęce oraz wystawione przez klasztor i osoby prywatne. Dokumenty pochodzą z okresu od XIII do XVIII wieku, a dotyczą przede wszystkim różnych form uposażenia klasztoru, nadania dóbr, np. zatwierdzenie Kościoła Bożego Ciała w Koronowie wraz z parafią, zwolnień z powinności na rzecz państwa, rozstrzygnięć spraw spornych oraz lokowania wsi na prawie magdeburskim – podkreślił Romaniuk.

Wystawa prezentuje również działalność karmelitów w Bydgoszczy, Kcyni i Markowicach oraz klarysek w Bydgoszczy. Kierownik Oddziału I Przechowywania, Opracowania i Zabezpieczania Materiałów Archiwalnych podkreślił, że większość dokumentów została sporządzona na wyprawionej skórze koźlej, jagnięcej lub cielęcej.

– Na pergaminie sporządzono zwłaszcza najstarsze dokumenty. Materiałem pisarskim dla młodszych dokumentów stał się tzw. papier czerpany, który powstawał przez formowanie i odsączenie pulpy roślinnej na sicie. Powszechnie stosowanym środkiem uwierzytelniania była pieczęć wystawcy – dodał Romaniuk.

Materiały udostępnione przez Archiwum Państwowe w Bydgoszczy prezentują także spuściznę benedyktynów w Mogilnie oraz norbertanek w Strzelnie. To właśnie z tych klasztorów pochodzą najstarsze przechowywane dokumenty papieskie z 1179 i 1193 roku. Wystawa w Bydgoszczy przy ul. Dworcowej 65 będzie czynna do 30 czerwca w godz. od 8.00 do 15.00.