Parafia jako szkoła człowieczeństwa i odpowiedzialności. W duchu nauczania Pawła VI

Choć papież Paweł VI najbardziej znany jest z przeprowadzenia Soboru Watykańskiego II i jego reform, to jego refleksja nad parafią i ludzką odpowiedzialnością za świat była niezwykle nowoczesna – i jest wciąż aktualna. W jego nauczaniu wspólnota parafialna jawi się jako kluczowe miejsce dojrzewania wiary, solidarności i troski o człowieka oraz o stworzenie.

Św. Paweł VI (Giovanni Battista Montini, 1897–1978) był papieżem w latach 1963–1978. Zapisał się w historii jako kontynuator Soboru Watykańskiego II, wielki reformator i prorok współczesnych wyzwań społecznych. W swojej posłudze łączył głęboką duchowość z wyczuciem współczesnych problemów świata. Jego encyklika Populorum Progressio z 1967 roku uznawana jest za początek nowoczesnej katolickiej nauki społecznej w kontekście globalizacji, ubóstwa i odpowiedzialności za stworzenie. Paweł VI jako pierwszy papież ostrzegał także przed degradacją środowiska i konsekwencjami niekontrolowanego rozwoju. Kanonizowany został przez papieża Franciszka w 2018 roku.

Parafia – dom duchowy i społeczny

W duchu Soboru Watykańskiego II Paweł VI przypominał, że parafia to nie tylko miejsce sprawowania sakramentów, lecz także konkretna wspólnota ludzi, którzy żyją razem Ewangelią w codzienności. Podczas jednej z homilii w parafii rzymskiej (1964) mówił:

„Parafia to miejsce, gdzie Ewangelia dotyka ziemi, gdzie słowo staje się życiem, a wspólnota staje się rodziną.”

To w parafii – mówił – człowiek może wzrastać nie tylko w wierze, ale również w odpowiedzialności społecznej, solidarności, i zaangażowaniu na rzecz dobra wspólnego. Tam uczy się, że chrześcijaństwo to nie idea, lecz konkret – życie z innymi i dla innych.

Rozwój ludzki i ochrona stworzenia

W swojej przełomowej encyklice społecznej Populorum Progressio (1967), Paweł VI ukazuje integralny rozwój człowieka jako kluczową misję Kościoła. Nie chodzi tylko o rozwój ekonomiczny, ale o harmonijny wzrost duchowy, moralny, społeczny – także w relacji do przyrody.

„Nie wystarczy zwiększać bogactwa i produkcji, jeśli prowadzi to do degradacji człowieka i jego środowiska.”
— Populorum Progressio, 19

To jedno z pierwszych papieskich stwierdzeń, które łączy ekonomię, duchowość i ekologię. Paweł VI ostrzegał, że postęp techniczny bez wartości prowadzi do kryzysu – również ekologicznego. Już w 1971 roku, w orędziu z okazji Światowego Dnia Pokoju, ostrzegał przed dewastacją środowiska:

„Człowiek coraz bardziej zdaje sobie sprawę, że jego bezmyślna działalność może obrócić się przeciwko niemu – niszcząc naturalne warunki jego życia.”
— Orędzie na Światowy Dzień Pokoju, 1971

W tym kontekście parafia – jako wspólnota lokalna – staje się miejscem, gdzie uczymy się szacunku dla stworzenia, umiarkowanego stylu życia, i odpowiedzialności za ziemię, wodę, powietrze, czyli za to wszystko, co bezpośrednio dotyka codziennego życia rodzin, dzieci, sąsiadów.

Parafia jako zaczyn rozwoju i nadziei

Paweł VI był przekonany, że odnowa społeczna – także ekologiczna – musi wypływać z serca człowieka przemienionego Ewangelią. A to serce kształtuje się właśnie w parafii. W przemówieniu do proboszczów Rzymu (1972) powiedział:

„Parafia to żywy ośrodek nadziei. To tam kształtuje się przyszłość społeczeństwa, bo to tam człowiek uczy się żyć razem, z wiarą, z sumieniem, ze świadomością wspólnego dobra.”

W tym świetle parafia może (i powinna) być miejscem inicjatyw na rzecz ekologii lokalnej: sprzątania okolicy, sadzenia drzew, wspólnych ogrodów, troski o wodę i zieleń wokół kościoła. To nie tylko działania praktyczne – to konkretne przełożenie Ewangelii na rzeczywistość.

Przestrzeń integralnego rozwoju

Paweł VI zostawił Kościołowi wizję, która dziś – w dobie kryzysu ekologicznego i rozpadu więzi – brzmi niemal proroczo. Parafia jako wspólnota wiary, solidarności i odpowiedzialności za stworzenie może być zaczynem odnowy – duchowej, społecznej i ekologicznej.

W Polsce, gdzie parafia przez wieki była centrum życia nie tylko religijnego, ale i społecznego, warto na nowo odkryć jej potencjał: jako miejsca, gdzie rozwija się człowiek – całym sobą: duchowo, społecznie i ekologicznie.

Aktywna Parafia 2025

Dlatego Fundacja Polska z Natury zaangażowała się w konkurs Aktywna Parafia, który co roku organizowany jest przez Katolicką Agencję Informacyjną oraz Caritas Polska. Konkurs ma na celu pokazanie szerokiej publiczności ciekawych oraz wyjątkowych parafii, w których zwykli ludzie dokonują niezwykłych rzeczy. Chcemy pokazać działalność charytatywną, inicjatywy ewangelizacyjne, promowanie zdrowego trybu życia oraz budowanie wspólnoty przez społeczności lokalne. W tym roku po raz pierwszy można zgłaszać prace w kategorii “środowisko”. Wielkie akcje humanitarne nie mogłyby zaistnieć bez lokalnych społeczności parafialnych. „Ten konkurs pokazuje, że Kościół żyje – nie tylko w murach, ale przede wszystkim w ludziach, na lokalnym terenie. Z naszej perspektywy charytatywnej, wsparcie dla rodzin, seniorów, dzieci odbywa się właśnie na poziomie parafii, dzięki pomocy społeczności” – podkreślił podczas inauguracji konkursu Maciej Kaliciński, wicedyrektor Caritas Polska.

Formularz zgłoszeniowy oraz szczegóły można znaleźć pod tym linkiem. Zgłoszenia można przesyłać do 14 maja, a miesiąc później, 14 czerwca zostaną ogłoszone wyniki.