Parafia – serce Kościoła. Co Jan Paweł II mówił o wspólnotach parafialnych?

W czasach szybkich przemian społecznych, kulturowych i technologicznych, łatwo przeoczyć to, co najbliższe – parafię, lokalną wspólnotę wiernych. A przecież to właśnie ona, według nauczania św. Jana Pawła II, jest „pierwszym miejscem” życia Kościoła. W parafii wszystko się zaczyna: wiara, modlitwa, służba, wzrost duchowy, a często także powrót do Boga.

Parafia jako „rodzina Boża” i „wspólnota wspólnot”

W swojej adhortacji Christifideles Laici (1988) Jan Paweł II nazywa parafię „rodziną Bożą jako braterską i gościnną wspólnotą”, a także „domem rodzinnym, braterską i wspierającą się wspólnotą”. To nie są tylko piękne metafory – to konkretne wyzwania i ideały, które powinny kształtować życie parafialne. Papież nie miał wątpliwości, że żywa parafia to żywy Kościół.

Podkreślał też, że parafia nie może być jedynie strukturą organizacyjną – jej siłą jest duchowość, zaangażowanie świeckich, modlitwa wspólna i indywidualna oraz poczucie wzajemnej odpowiedzialności. Mówił:

„Parafia jest wspólnotą wspólnot i ośrodkiem koordynującym apostolat, środowiskiem i szkołą komunii.”

Lokalność – przestrzeń inkulturacji i odpowiedzialności

Jan Paweł II był głęboko przekonany, że wiara nie istnieje w próżni. Kościół zakorzeniony w lokalnej kulturze, w realnym życiu ludzi, ma szansę naprawdę przemieniać świat. Dlatego tak bardzo zależało mu na tym, by parafie nie były anonimowe, ale były miejscem spotkania, dialogu i wzrostu – nie tylko duchowego, ale też społecznego.

W encyklice Redemptoris Missio pisał:

„Parafia pozostaje miejscem podstawowym ewangelizacji, nie mogąc rezygnować ze swego zadania, które polega na byciu miejscem słuchania Słowa, wzrastania w chrześcijańskiej miłości i dzielenia się Ewangelią.”
— Redemptoris Missio, 51

To właśnie w parafii rodzi się autentyczna chrześcijańska kultura i duchowa tożsamość.

Wiara zakorzeniona w ziemi

Troska o wspólnotę parafialną ma jeszcze jeden, często pomijany wymiar: troskę o miejsce, w którym żyjemy – o naszą ziemię, środowisko, otoczenie. Jan Paweł II, już w latach 90., apelował o chrześcijańską odpowiedzialność za stworzenie, podkreślając, że człowiek nie jest właścicielem świata, lecz jego opiekunem.

Parafia, jako wspólnota lokalna, może stać się przestrzenią praktykowania tej troski: poprzez edukację ekologiczną, działania na rzecz czystego środowiska, promowanie zrównoważonego stylu życia, a nawet symboliczne gesty, jak wspólne sadzenie drzew czy ograniczanie plastiku podczas wydarzeń parafialnych. Dbanie o lokalne środowisko to wyraz miłości do miejsca, do ludzi i do Boga – Stwórcy wszystkiego.

Przyszłość Kościoła w Polsce zależy od parafii

Choć Jan Paweł II wielokrotnie zwracał uwagę na wyzwania globalne, to był realistą – wiedział, że odnowa Kościoła zaczyna się lokalnie, w małych wspólnotach. W Polsce parafia zawsze była czymś więcej niż miejscem niedzielnej Mszy – była często centrum oporu duchowego, przestrzenią wychowania i solidarności, szczególnie w trudnych czasach XX wieku.

Dziś, gdy wielu katolików – szczególnie młodych – dystansuje się od życia Kościoła, parafia może i powinna być miejscem nowego początku. Ale to wymaga odwagi, otwartości i zaangażowania zarówno duszpasterzy, jak i świeckich. W przeciwnym razie ryzykujemy, że Kościół stanie się coraz bardziej obcy, a wspólnota – coraz bardziej rozproszona.

W jednej z homilii papieskich w Polsce (Skoczów, 1995) Jan Paweł II mówił z troską:

„Przyszłość Kościoła idzie przez rodzinę, przez parafię, przez wspólnotę. W tych miejscach Kościół się rodzi i odnawia. Jeśli tam zabraknie ducha, wiara uschnie.”

Jan Paweł II nieustannie przypominał, że Kościół to nie instytucja – to ludzie. A parafia to właśnie miejsce, gdzie Kościół staje się widzialny, konkretny, ludzki. To tutaj uczymy się miłości, modlitwy, odpowiedzialności i wspólnoty. To tutaj uczymy się również troski o dar stworzenia. I to tutaj, w naszej lokalnej parafii, zdecyduje się przyszłość wiary w Polsce.

Aktywna Parafia 2025

Dlatego jako Fundacja Polska z Natury zaangażowaliśmy się w konkurs Aktywna Parafia, który co roku organizowany jest przez Katolicką Agencję Informacyjną oraz Caritas Polska. Konkurs ma na celu pokazanie szerokiej publiczności ciekawych oraz wyjątkowych parafii, w których zwykli ludzie dokonują niezwykłych rzeczy. Chcemy pokazać działalność charytatywną, inicjatywy ewangelizacyjne, promowanie zdrowego trybu życia oraz budowanie wspólnoty przez społeczności lokalne. W tym roku po raz pierwszy można zgłaszać prace w kategorii “środowisko”. „Wierzymy, że dobro wspólne, jakim są czyste powietrze i czysta woda, służy nam wszystkim. To kwestia naszego bezpieczeństwa i solidarności międzypokoleniowej. Podczas pielgrzymki do Polski w 1999 r. Jana Pawła II apelował, by „piękno tej ziemi zachować dla przyszłych pokoleń”. Patrząc na działania w ramach „Aktywnej Parafii”, stwierdziliśmy, że to dobra okazja, by odpowiedzieć na ten apel” – mówił podczas konferencji inaugurującej tegoroczną edycję konkursu prezes Fundacji Krzysztof Perycz-Szczepański.

Formularz zgłoszeniowy oraz szczegóły można znaleźć pod tym linkiem. Zgłoszenia można przesyłać do 14 maja, a miesiąc później, 14 czerwca zostaną ogłoszone wyniki.