Patriarcha Bartłomiej ostrzega przed „antropologicznym zamieszaniem”

Prawosławny patriarcha Bartłomiej po raz kolejny podkreślił obecne znaczenie Soboru Nicejskiego, którego 1700. rocznicę obchodzą w tym roku Kościoły chrześcijańskie. W encyklice wydanej z okazji tej rocznicy patriarcha Konstantynopola przypomniał, że na soborze w 325 roku Kościół synodalnie sformułował istotę wiary chrześcijańskiej.

Odwołanie się do „ducha Nicei” jest zatem zaproszeniem „do zwrócenia się ku istocie naszej wiary, której sednem jest zbawienie ludzkości w Chrystusie” – również jako odpowiedź Kościoła na obecne „zamieszanie antropologiczne”. Rocznica Soboru Nicejskiego stanowi też – zdaniem patriarchy ekumenicznego – przypomnienie wszystkim Kościołom, aby podjęły większe wysiłki na rzecz jedności kościelnej. Istotnym krokiem byłaby ponownie wspólna data świąt Wielkanocy we wszystkich Kościołach.

W Nicei (obecnie Iznik w Turcji) w 325 roku sformułowano centralne wyznanie wiary chrześcijańskiej. Zwołując sobór, cesarz Konstantyn pragnął między innymi rozstrzygnąć spór między biskupem Aleksandrem z Aleksandrii a prezbiterem Ariuszem. Toczyli oni zacięty spór teologiczny, dotyczący m.in. relacji między Ojcem a Synem. W Nicei ustalono, że Syn jest współistotny Ojcu, co wyraża greckie słowo homoousios – „współistotny”. Ojcowie soborowi wierzyli, że jest to jedyny sposób na zapewnienie ludzkości zbawienia.

W kontekście chrystologicznym, przyjętym na Soborze Nicejskim w 325 roku, termin ten oznacza, że Syn Boży (Jezus Chrystus) jest tej samej istoty co Bóg Ojciec, a więc jest równy Ojcu pod względem boskości. Użycie tego terminu miało kluczowe znaczenie w odrzuceniu nauki Ariusza, który twierdził, że Syn został stworzony i nie jest współwieczny ani współistotny Ojcu.

Patriarcha Bartłomiej wyraża to w swojej encyklice następująco:
„W obliczu herezji ariańskiej Kościół synodalnie sformułował w Nicei istotę swojej wiary, którą nadal żyje. «Współistotny Ojcu», wieczny Syn i Logos Boży, «Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego», poprzez swoje wcielenie ratuje ludzkość od niewoli przeciwnika i otwiera jej drogę do ubóstwienia w łasce”.

Teraźniejszość opisuje patriarcha jako „czas antropologicznego zamieszania i intensywnych wysiłków, aby podtrzymać «transhumanistycznego meta-człowieka» jako rozwiązanie i samoubóstwiającą perspektywę ewolucji człowieka poprzez połączenie nauki i technologii”. Bartłomiej krytykuje tę wizję współczesnego „boga-człowieka”. Wiara chrześcijańska przeciwstawia się temu zasadą „boskiego człowieczeństwa”.

Postęp w ekumenizmie

700. rocznica zwołania soboru ponownie stawia na pierwszym planie kwestię wspólnej daty Wielkanocy. Patriarchat Ekumeniczny modli się, „aby chrześcijanie wszędzie, zgodnie z nakazami Soboru Nicejskiego, powrócili do obchodzenia Wielkanocy w tym samym dniu, jak to szczęśliwie miało miejsce w tym roku”, oświadczył patriarcha Bartłomiej. Taka decyzja „posłużyłaby jako znak i symbol prawdziwego postępu w dążeniu do osiągnięcia ekumenicznego współistnienia i harmonii poprzez dialog teologiczny i „dialog życia” oraz byłaby namacalnym świadectwem aktywnego szacunku wobec osiągnięć niepodzielnego Kościoła”.

Bartłomiej przyznał, że realizacja tego celu w kontekście tegorocznej rocznicy jest wspólną wizją jego i papieża Franciszka. Śmierć papieża „następnego dnia po obchodzonej wspólnie przez wszystkich chrześcijan Wielkanocy, podkreśla naszą wspólną odpowiedzialność za niezachwiane kontynuowanie tej drogi”.

Encyklika patriarchy ekumenicznego zostanie odczytana w niedzielę 1 czerwca, między innymi, w katedrze św. Jerzego w Fanarze, oficjalnej siedzibie patriarchy w Stambule. Niedziela przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego jest w prawosławiu upamiętnieniem Pierwszego Soboru Nicejskiego. Boskiej Liturgii w katedrze św. Jerzego w Fanarze będzie przewodniczył patriarcha Bartłomiej.