Patriarcha Bartłomiej ostrzega przed katastrofą ekologiczną

„Przyszłość życia na Ziemi będzie albo ekologiczna i pokojowa, albo nie będzie go już w ogóle” – tymi jasnymi słowami prawosławny patriarcha Konstantynopola Bartłomiej wezwał do wszechstronnego nawrócenia ekologicznego i ludzkiego w swoim liście pasterskim z okazji Światowego Dnia Modlitw o Ochronę Stworzenia (1 września) oraz nowego prawosławnego roku liturgicznego.

Patriarcha podkreśla nierozerwalność szacunku wobec stworzenia i człowieka. W tym kontekście problemy ekologiczne i społeczne mają wspólne korzenie: oddzielenie od Boga prowadzi do zaborczej i wyzyskującej postawy i sposobu zachowania wobec stworzenia i bliźnich, „podczas gdy życie w Chrystusie i według Chrystusa jest źródłem świadomości ekologicznej i działań filantropijnych” – stwierdził Bartłomiej, który swoim zaangażowaniem ekologicznym zdobył uznanie na świecie , co przyniosło mu określenie „zielonego patriarchy”.

Szacunek wobec wartości duchowych wyostrza poczucie tego, co dobre, a co nakazane. Natomiast obojętność na transcendencję (i wynikający z niej „antropomonizm”) prowadzą ludzkość do uwięzienia w sferze ziemskiej, a jej wolność ogranicza się do pragmatycznych decyzji, „zawsze powiązanych z powierzchownymi perspektywami i utożsamianiem dobra z tym, co okazjonalnie pożyteczne”.

Aktualna dysputa na temat „nawrócenia ekologicznego” wzywa nie tylko do pokuty za wyrządzone szkody ekologiczne i do radykalnej zmiany mentalności i zachowań wobec stworzenia, ale także wskazuje na potrzebę przezwyciężenia błędnego stanowiska, które – jak podkreśla patriarcha – jako jedyną drogę rozwoju głosi „autonomiczną naturę gospodarki”, destrukcyjną dla środowiska naturalnego.

Sprzeciwia się również „naiwnej wierze” w zdolność natury do zrównoważonej regeneracji pomimo presji antropogenicznej, takiej jak nasilające się zmiany klimatu i ich destrukcyjny wpływ na planetę. Do tego dochodzą dziś „głośne okrzyki wojny, bombardowania, rakiety i eksplozje, które zagłuszają głosy niewinnych ofiar bezlitosnej przemocy i jęki stworzenia”.

W swoim liście „zielony patriarcha” wzywa wszystkich wierzących do „życia w sposób przyjazny dla środowiska i braterski, do modlitwy za stworzenie i pokój, do dbałości o ochronę środowiska naturalnego i zrównoważony rozwój oraz do pracy na rzecz budowania kultury solidarności”. I przekonuje: „Wdrażanie ekologicznych konsekwencji naszej wiary w praktyce stanowi kluczowy wymiar naszej prawosławnej tożsamości”.

Oprócz zaangażowania na rzecz pokoju, sprawiedliwości i solidarności, Patriarchat Konstantynopola będzie nadal odgrywał ważną rolę w ochronie przyrody, zapowiedział Bartłomiej. Tłumaczył, że Patriarchat Ekumeniczny będzie podkreślał problem ekologiczny jako centralny temat dialogu międzychrześcijańskiego i międzyreligijnego oraz promował znaczenie chrześcijańskich zasad i tradycji proekologicznych w instytucjach międzynarodowych, organizacjach ekologicznych, fundacjach naukowych i społeczeństwie obywatelskim. „Jestem przekonany, że „współpraca w dziedzinie ekologii wzmacnia wspólne poczucie odpowiedzialności za drogę ku przyszłości i tworzy nowe pozytywne perspektywy”, stwierdził Bartłomiej.

W 1989 roku, ówczesny ekumeniczny patriarcha Konstantynopola Dimitrios zaprosił „cały świat prawosławny i chrześcijański”, aby 1 września „modlić się do Stwórcy świata: modlitwami dziękczynnymi za wielki dar stworzenia i modlitwami błagalnymi o jego ochronę i zbawienie”. Inicjatywa ta została powitana i przyjęta z zadowoleniem przez cały Kościół prawosławny w 1992 roku, a w jego ślady poszły lokalne Kościoły katolickie i ewangelickie.

W 2007 roku Trzecie Europejskie Zgromadzenie Ekumeniczne w Sybinie (Rumunia) rozszerzyło tę inicjatywę i zaleciło, aby „okres między 1 września a 4 października poświęcić modlitwie o ochronę stworzenia i promowanie zrównoważonego stylu życia w celu powstrzymania zmian klimatycznych”. Od 2015 roku ekumenicznie obchodzony Dzień Stworzenia, przypadający 1 września, jest oficjalnie wpisany do kalendarza katolickiego jako Dzień Modlitw o Ochronę Stworzenia. Dzień ten rozpoczyna okres ekumeniczny zwany Czasem dla Stworzenia, który trwa do 4 października, liturgicznego wspomnienia św. Franciszka z Asyżu, patrona ekologii.

Za szczególnych orędowników w Kościele na rzecz większej odpowiedzialności za stworzenie są uważani: papież Franciszek i patriarcha Bartłomiej, następca Dimitriosa na stolicy patriarszej w Konstantynopolu. Nieprzypadkowo Franciszek w swojej encyklice „Laudato si’” wskazał „zielonego patriarchę” jako wzór do naśladowania.